نقش آمار و رايانه در تحقيق علمي

نقش آمار در تحقيقات

به نظر مي رسد نقش آمار در تحقيقات آنقدر زياد و روشن مي باشد که برخي از تازه واردين به قلمرو تحقيقات، آمار و روش تحقيق را يکسان مي پندارند. در صورتي که آمار يک ابزار اساسي براي نمونه گيري، اندازه گيري، جمع آوري، ارزشيابي و تجزيه و تحليل يافته هاي تحقيق است. تحقيق، بدون استفاده از آمار و روش هاي آماري نمي تواند علمي و کامل باشد. حتي انجام بسياري از تحقيقات علمي بدون بهره گيري از آمار امکان پذير نيست. آمار فقط به محاسبه برخي از شاخص ها محدود نمي شود، بلکه نقش وسيع تري در تحقيقات به عهده دارد که در زير به صورت فشرده بيان مي گردد.
* امروزه به دليل وجود جوامع بزرگ و عملاً نامحدود، مطالعه تمام افراد جامعه از نظر ويژگي مورد بررسي مستلزم صرف وقت و هزينه بسيار زيادي است و عملاً هم امکان پذير نيست. لذا محقق ناچار است ضمن حفظ محدوده و قلمرو جامعه مطرح، به جاي بررسي تمام افراد جامعه تعداد بسيار محدودي از آنها را به گونه اي انتخاب کند تا هم از نظر زماني سريع تر به نتيجه برسد و هم از نظر هزينه ارزان تر باشد و با ضريب اطمينان بالايي نتايج آن با جامعه مرجع مطابقت داشته باشد. بدين جهت، گرايش به اجراي تحقيقات نمونه اي ضرورت پيدا مي کند.
* تعداد افراد مورد نياز در يک مطالعه تحقيقاتي که به آن حجم نمونه مي گويند از سؤالات بسيار مهمي است که آمار پاسخ آنرا با فرمول هاي خود مي يابد.
* نحوه انتخاب افراد نمونه از جامعه نيز بايد به گونه اي باشد که خصوصيت معرف جامعه اصلي بودن را حفظ کند و بتواند ويژگي « مشت نمونه خروار بودن » را به همراه داشته باشد. بدين منظور استفاده از روش هاي نمونه گيري که زيرمجموعه اي از علم آمار است ضرورت پيدا مي کند.
* همچنين روش هاي جمع آوري اطلاعات شامل ارسال پستي پرسشنامه، مصاحبه، حضور آمارگير و ... بخش ديگري از علم آمار مي باشد.
* پس از آن، چون با انبوهي از داده هاي جمع آوري شده مواجه هستيم ناگزير بايد به طبقه بندي و استخراج جداول آماري که به آن جداول توزيع فراواني مي گويند روي آورد تا اطلاعات و مشاهدات قابل استفاده و بهره برداري شود.
* محاسبه شاخص هاي مرکزي نظير ميانگين، ميانه، نما و نيز درصدها، نسبت ها و ميزان ها و شاخص هاي پراکندگي چون دامنه تغييرات، انحراف معيار و ... و تشکيل جداول توزيع فراواني جهت توصيف جامعه مورد بررسي الزامي است که آمار توصيفي را پايه گذاري مي کنند.
* از طرفي ديگر، مطالعه روابط بين دو متغير که با استفاده از ضريب همبستگي و خط رگرسيون ميسر مي گردد، بخش ديگري از تکنيک هاي آماري محسوب مي شود.
* آمار تحليلي يا آمار استنباطي که با بهره گيري از آزمون هاي آماري به رد يا تأييد فرضيه تحقيق مي پردازد قسمت ديگري از علم آمار را تشکيل مي دهد.
* بالاخره در آخرين مرحله تحقيق يعني گزارش نويسي تحقيق، بيان نتايج تحقيق با استفاده از جداول توزيع فراواني و روش هاي نموداري مناسب و نيز ارائه برآوردهاي نقطه اي و فاصله اي که از ديگر تکنيک هاي آماري است آنرا براي عموم ساده و قابل فهم مي کند.

نقش کامپيوتر در تحقيقات

کامپيوتر نيز چون آمار کاربرد زيادي در تحقيقات علمي دارد و روز به روز بر دامنه ي کاربرد آن افزوده مي شود. تأثير کامپيوتر در تحقيقات به سرعت و دقت و صرفه جويي در منابع و تجهيزات مي انجامد. استفاده از کامپيوتر معمولاً از مراحل اجرايي تحقيق يعني از مرحله جمع آوري اطلاعات به بعد شروع مي شود.
با استفاده از کامپيوتر مي توان انجام تحقيقات را سهل و ساده کرد و در استفاده از نيروي انساني ماهر و متخصص صرفه جويي نمود. صرفه جويي در نيروي انساني موجب صرفه جويي در هزينه ها نيز مي شود. علاوه بر آن موجب مي شود تا دقت محاسبات به طور بسيار چشمگيري بالا رود. مخصوصاً به دليل آنکه آزمون هاي آماري نياز مبرمي به محاسبات وقت گير و طولاني دارد چنانچه دقت زياد در آنها اعمال نشود زحمات انجام شده بيهوده خواهد بود.
از طرفي ديگر، امروزه با وجود شبکه هاي کامپيوتري و نيز پايگاه هاي اطلاعاتي علمي، مطالعه و بررسي تحقيقات انجام شده در اقصي نقاط جهان قابل دسترسي بوده و دستيابي بسيار سريع و دقيق به تاريخچه ي موضوع تحقيقاتي را ممکن مي سازد. در نهايت همه محاسبات آماري که در قسمت قبل بيان شد به وسيله کامپيوتر قابل انجام است. بالاخره با استفاده از برنامه هاي کامپيوتري مي توان بازبيني و کدگذاري داده ها و نيز ورود آنها را به بانک اطلاعاتي با دقت بالايي انجام داد. زيرا برنامه ها قادرند هر متغيري را به گونه اي دلخواه تعريف کنند تا مقادير ورودي آنها را با اعمال شرايط و محدوديت هايي کنترل کنند.
منبع مقاله :
سيدحسن، صانعي؛ (1391)، الفباي تحقيق، تهران: نشر انديشمند، چاپ دوم