موشک‌های کروز اولیه آمریکا

نویسنده: کیوان فارقی

رقابت تنگاتنگ با موشک‌های بالستیک راهبردی
گرچه میراث جنگ جهانی دوم برای اروپا چیزی جزء میلیون‌ها نفر کشته و آسیب‌های اساسی و بنیادی به زیرساخت‌های حیاتی نبود، اما آمریکایی‌ها سوغاتی‌های خوبی به آن سوی اقیانوس بردند. با پایان جنگ و اشغال کامل آلمان توسط متفقین رقابت شدیدی بین آمریکا و شوروی برای شناسایی و شکار دانشمندان موشکی آلمان همچنین اسناد و اطلاعات فنی آن‌‌ها آغاز شد. بمب پرنده وی - 1 و راکت وی - 2 به کانون توجه دو ابرقدرت در حال شکل‌گیری جهان تبدیل شده بود. آن‌‌ها به خوبی از اهمیت قدرت آفندی هوایی و موشکی آگاه شده بودند. کمتر کسی خاطره بمباران‌های سنگین سال‌های 1940 و 1941 آلمان بر سر شهرهای مهم اروپا را فراموش کرده است. ارتش نازی آلمان در بهار 1941 طی 76 شب به طور متوالی لندن را تا مرز نابودی پیش برد. در سال‌های پایانی جنگ نیز شلیک وی -2 به سوی لندن فصل جدیدی از دنیای تسلیحات را به روی تاریخ گشود. در این نوشتار با بررسی پنج موشک کروز اولیه آمریکا رویکردها و برنامه‌های این کشور در نخستین سال‌های پس از جنگ جهانی دوم برای دستیابی موشک‌های کروز مورد مطالعه قرار گرفته است.
تی ام ای-61 ای ماتادور
ماتادور اولین موشک کروز زمین به زمین عملیاتی ارتش آمریکا به شمار می‌رود. در سال‌های آغازین جنگ سرد نیروی هوایی ارتش آمریکا قراردادی با شرکت مارتین منعقد کرد که بر اساس آن قرار شاید یک موشک زیرصوت کوتاه برد زمین به زمین طراحی و ساخته شود. این پروژه ام اکس-771 نام گرفت و موشک موردنظر با کد اس اس ام - ای -1 نامگذاری شد. در مرحله اول و با هدف آزمایش و ارزیابی عملکرد سامانه شلیک چند ماکت چوبی از این موشک ساخته شد اما اولین شلیک آزمایشی یک نمونه واقعی ماتادور در تاریخ 20 ژانویه 1949 در میدان تیر وایت سندز صورت پذیرفت. برنامه آزمایش با ارزیابی عملکرد سامانه هدایت موشک ادامه یافت.

در حالیکه در میانه سال 1949 برنامه توسعه موشک ماتادور در آستانه لغو قرار گرفت، شعله‌ور شدن آتش جنگ کره شرایط را دگرگون کرد و بهره برداری از این موشک به اولویتی برای نیروی هوایی آمریکا تبدیل شد. در سال 1951 نیروی هوایی آمریکا نامگذاری نمونه‌های عملیاتی ماتادور را مشابه هواپیماها انجام داد تا بر این نگرش تأکید کند که موشک کروز چیزی جز یک بمب افکن بدون سرنشین نیست. بر این اساس نخستین نمونه‌های موشک ماتادور با کدهایی مانند اکس بی -61 و وای بی -61 شناخته می‌شدند. اولین سری تولیدی این موشک موسوم به بی-61 ای با طولی نسبتا بزرگتر از نمونه‌های اولیه و تغییر محل قرارگیری بال از میانه بدنه به بالای بدنه ساخته شد و اولین اسکادران ماتادور در اواخر سال 1953 به خدمت عملیاتی پیوست. موشک کروز بی -61 ای به سرجنگی هسته‌ای دبلیو- 5 مجهز با قدرت بیشینه 50 کیلو تن مجهز است. این موشک از طریق لینک رادیویی توسط یک کنترل کننده زمینی هدایت می‌شد و در حین پرواز با ردیابی سیگنال‌های ارسالی شبکه ایستگاه‌های راداری زمینی ای ان/ ام اس کیو-1 مسیر خود را دنبال می‌کند. این محدودیت در سامانه هدایت و لزوم برقراری ارتباط رادیویی برخط دید موجب شد تا برد موشک از 400 کیلومتر تجاوز نکند و همواره خطر اخلال دشمن محتمل باشد. چند فروند از این موشک به عنوان نمونه‌های آزمایشی با قابلیت بازیافت تولید شد که با پیشوند کیو شناخته می‌شد. در سال 1955 نگرش نیروی هوایی آمریکا به ماتادور تغییر کرد و با کد جدید تی ام -61 ای به عنوان موشک تاکتیکی نامگذاری شد. توسعه نمونه جدیدی از این موشک در سال 1945 آغاز شد. این موشک به سامانه ناوبری کوتاه برد شانیکل مجهز شد که با استفاده از تابش گر مایکروویو زمین پایه موشک را هدایت می‌کرد. بر این اساس برد بیشینه موشک به 1000 کیلومتر رسید. موشک تی ام -61 سی در سال 1957 عملیاتی شد و به زودی جای همه نمونه‌های اولیه تی ام-61 ای را گرفت. در سال 1963 موشک تی ام-61 سی به ام جی ام-1 سی تغییر نام داد. در مجموع بیش از 1200 فروند از دو نمونه موشک تی ام -61 ای/ سی تولید و عرضه شد.

مشخصات فنی موشک ماتادور
وزن	5400 کیلوگرم
طول	12/1 متر
پیشران	یک موتور توربوجت با توان 20 کیلو نیوتون
سامانه هدایت	لینک رادیویی با رادار زمینی
سرجنگی	سرجنگی هسته‌ ‌ای دبلیو-5 با قدرت 50 کیلوتن
قطر	1/2 متر
برد	100 کیلومتر
سرعت	0/85 ماخ

ام جی ام-13 میس
مِیس نمونه بهسازی شده موشک ماتادور است. میس یک موشک کروز تاکتیکی زمین به زمین است که برای انهدام اهداف زمینی طراحی شده است. این موشک در ابتدا با نام تی ام-76 و در ادامه مسیر توسعه با نام ام جی ام-13 شناخته می‌شد. این موشک توسط یک پرتابگر متحرک یا از داخل یک محفظه مقاوم در برابر بمب شلیک می‌شد.

این موشک توسط یک راکت سوخت جامد کمکی پرتاب می‌شد که لحظاتی بعد از موشک جدا شده و با روشن شدن موتور جت جی -33 میس به پرواز خود به سوی هدف ادامه می‌داد. شرکت هواپیماسازی گودیر سامانه ناوبری و تشخیص خودکار عوارض زمینی (آتران) را برای نصب بر روی این موشک توسعه داد. آتران یک سامانه هدایت مبتنی بر تطبیق مسیر با نقشه بود که داده‌های دریافتی از آنتن جستجو گر را با مجموعه نقشه‌های بارگذاری شده بر روی رایانه موشک تطبیق داده و انحراف احتمالی از مسیر را تصحیح می‌کرد. شرکت
سازنده آتران ارزیابی آزمایشگاهی این سامانه را از مارس 1948 آغاز کرد و در اکتبر همان سال آزمایش‌های پروازی نیز شروع شد. مارتین به عنوان توسعه دهنده موشک ماتادور در ابتدا رغبت چندانی به استفاده از آتران نشان نداد اما با بروز مشکل در سامانه هدایت این موشک راضی به استفاده از آن شد. در تابستان سال 1952 فرماندهی تامین و اکتساب تجهیزات نیروی هوایی ارتش آمریکا برنامه نصب و یکپارچه سازی سامانه آتران را بر روی موشک‌های ماتادور در دستور کار قرار داد. موفقیت این پروژه منجر شد تا در ژوئن 1954 قرارداد تولید انبوه سامانه آتران با شرکت سازنده منعقد شود. اخلال در عملکرد آتران در آن زمان کار آسانی نبود اما مشکل اصلی عدم وجود نقشه عوارض زمینی همه مناطق عملیاتی مورد نیاز کاربران این سلاح بود. نیروی هوایی ارتش آمریکا با نصب آتران بر روی تی ام -61 بی موشک جدیدی با نام میس را معرفی کرد. بدنه میس بلندتر از ماتادور است و بال‌های کوتاهتری نسبت به نمونه پیشین خود دارد اما نسبت به آن سنگین‌تر است. موتور توربوجت جی 33- ای -41 موشک میس قادر است توانی معادل 5200 پاوند تولید کند. اولین پرواز این موشک در سال 1956 انجام شد. این موشک قادر بود با سرعت 0/7 تا 0/85 ماخ پرواز کند و در صورت پرواز در ارتفاع پست (پائین تر از 230 متر) می‌توانست مسافتی معادل 860 کیلومتر و در صورت پرواز در ارتفاع بالا مسافتی بیش از 2 هزار کیلومتر را طی کند. نیروی هوایی ارتش آمریکا نمونه‌های عملیاتی موشک میس را با کد تی ام-76 ای شماره گذاری کرد. قیمت هر فروند موشک ماتادور حدود 60 هزار دلار بود در حالی‌که قیمت تمام شده هر فروند میس به 250 هزار دلار می‌رسید. نیروی هوایی آمریکا نمونه بهسازی شده این موشک موسوم به میس- بی را مجهز به سامانه هدایت اینرسی مقاوم در برابر اخلال توسعه داد که برد آن به 2300 کیلومتر می‌رسید. برای افزایش سهولت حمل و نقل، بال‌های این موشک به صورت تاشونده ساخته می‌شد در حالیکه بالهای ماتادور به طور جداگانه از موشک حمل می‌شد و پیش از شلیک در محل عملیاتی به آن متصل می‌گردید. ارتش آمریکا نمونه‌هایی از موشک میس را در سال 1959 در خاک اروپا مستقر کرد. شش اسکادران از موشک‌های کروز شامل 200 فروند موشک ماتادور و میس در اروپا مستقر شد. توسعه موشک میس- بی در سال 1964 آغاز شد و توسط یگان‌های عملیاتی ارتش آمریکا مستقر در اروپا و اقیانوس آرام به خدمت گرفته شد. دو اسکادران از موشک‌های کروز ام جی ام-13 سی تا دسامبر1969 در خدمت عملیاتی باقی ماند.

مشخصات فنی موشک میس
وزن	8200 کیلوگرم
طول	13/6متر
پیشران	یک موتور توربوجت با توان 23 کیلو نیوتون
سامانه هدایت	اینرسی
سرجنگی	متعارف/ هسته‌ای
قطر	1/4 متر
برد	2300 کیلومتر
سرعت	1000 کیلومتر در ساعت

اس ام-62 اسنارک
اس ام -62 اسنارک را می‌توان به نحوی اولین موشک قاره پیمای عملیاتی آمریکا دانست. اسنارک در واقع یك موشک کروز با هندسه‌ای شبیه به هواپیمای بدون سرنشین بود که با کمک دو بوستر راکتی سوخت جامد از روی ریلی پرتاب زمینی شلیک می‌شد. موشک کروز اسنارک پس از پرتاب موتور توربوجت پرات اند ویتنی جی-57 خود را روشن کرده و با سرعتی حدود 0/9 ماخ تا ارتفاع 15 هزار پایی اوج می‌گرفت. بر حسب نوع ماموریت رایانه پروازی موشک پس از طی مسافتی بین 2700 تا 8800 کیلومتر دستور جدایش بدنه را صادر می‌کرد و در ادامه سرجنگی هسته ای مسیری بالستیک را به سوی هدف دنبال می‌کرد.

فرمانده نیروهای راهبردی ارتش امریکا نقش تهاجمی زمینی علیه سامانه‌های دفاعی به ویژه رادارها را برای موشک کروز اسنارک در نظر گرفته بود تا از نفوذ موثر و مطمئن بمب افکن‌های نیروی هوایی به عمق خاک دشمن اطمینان حاصل کند. روند توسعه موشک اسنارک در اواخر دهه 1940 و اوایل دهه 1950 به علت محدودیت بودجه‌های تحقیق و توسعه و حجم بالای برنامه‌های موشکی فعال ارتش امریکا با کندی پیش می‌رفت. شرایط زمانی دگرگون شد که آیزنهاور رئیس جمهور وقت امریکا در 8 دسامبر 1955 با صدور فرمانی توسعه موشک‌های بالستیک قاره پیما را در صدر اولویت‌های دفاعی این کشور قرار داد. علیرغم آنکه اسنارک یک موشک کروز به شمار می‌رفت اما نیروی هوایی امریکا برنامه توسعه آن را به جدیت همزمان با پروژه توسعه موشک بالستیک قاره پیمای اطلس دنبال می‌کرد. در ماه اوت 1945 نیروی هوایی امریکا سرعت 970 کیلومتر در ساعت ، برد 8000 کیلومتر و قابلیت حمل سرجنگی 900 تنی را به عنوان الزامات ماموریتی برای نمونه‌های اولیه موشک اسنارک ابلاغ کرد. شرکت نورثروپ در پاسخ به این ابلاغیه در ژانویه 1946 طرح خود را برای توسعه یک موشک مادون صوت مجهز به موتور توربوجت ارائه کرد. کمتر از دو ماه بعد بودجه لازم برای آغاز مرحله مطالعاتی این پروژه در اختیار نورثروپ قرار گرفت. در اواخر سال 1946 مسئولان نیروی هوایی امریکا ترجیح دادند تمرکز خود را بر روی پروژه‌ای موازی معطوف کنند که برای توسعه یک موشک کروز مافوق صوت تعریف شده بود. رایزنی‌های جک نورثروپ بنیانگزار شرکت نورثروپ و تلاش همه جانبه وی پروژه را نجات داد و قرار شد پس از 2 سال و نیم تحقیق و توسعه تولید 5 هزار فروند موشکث کروز اسنارک با برد بیش از 8000 کیلومتر در دستور کار قرار گیرد. قیمت پیش بینی شده برای هر فروند از این موشک در آن زمان تقریباً 80 هزار دلار بود. نمونه اولیه این موشک که در شرکت نورثروپ با نام ان- 25 شناخته می‌شد برای انجام آزمایش‌های پروازی در اواخر 1950 آماده شد. چندین آزمایش اولیه این موشک ناموفق بود و نهایتاً در آوریل 1951 اسنارک موفق شد 38 دقیقه بدون نقص به پرواز آزمایشی خود ادامه دهد. برنامه آزمایش‌های میدانی این موشک تا مارس 1952 ادامه پیدا کرد و مجموعه‌ای از 16 فروند موشک اسنارک در 21 آزمایش به کار گرفته شد. برخی از این آزمایش‌ها شامل بازیافت موشک نیز می‌شد. اسنارک در پروازهای خود مجبور بود با زاویه حمله بالا پرواز کند و استفاده از سطح کنترلی الوون مشکلاتی در عملکرد آن ایجاد کرده بود. این موشک فاقد سطح افقی دم بود. از سال 1946 تا سال 1959 نمونه‌های مختلف اسنارک با نام‌های مختلف مورد ارزیابی و آزمایش قرار گرفت و نمونه مافوق صوت آن موسوم به بوجام در میانه راه لغو شد. نهایتاً نخستین نمونه‌های عملیاتی اسنارک با کد اس ام-62 ای در سال 1960 به خدمت عملیاتی پیوست. عطش بسیار زیاد ارتش امریکا برای بهره برداری از موشک‌های بالستیک قاره‌پیما شرایط را برای حفظ موشک اسنارک در چرخه عملیاتی نیروی هوایی آمریکا دشوار کرد و نهایتاً یک سال پس از ورود به خدمت در سال 1961 موشک اسنارک بازنشسته شد.

مشخصات فنی موشک اسنارک
وزن	22225 کیلوگرم
طول	20/5متر
پیشران	توربوجت به همراه بوستر سوخت جامد
سامانه هدایت	هدایت اینرسی
سرجنگی	هسته‌ای با قدرت یک مگاتن
قطر	1/4 متر
برد	8800 کیلومتر
سرعت	0/9ماخ

اس ام - 64 ناواهو
ناواهو به عنوان یکی از نخستین موشک‌های دوربرد امریکا سرنوشتی مانند اسنارک داشت. این موشک کروز به پایانی تلخ‌تر دچار شد و هیچ‌گاه وارد خدمت عملیاتی نشد. علیرغم صرف بودجه قابل توجه توسط نیروی هوایی ارتش امریکا برای موشک کروز مادون صوت اسنارو و موشک کروز مافوق صوت ناواهو نهایتاً اولویت یافتن موشک‌های بالستیک قاره پیما منجر به وداع زودهنگام به این دو موشک دوربرد شد.

در دسامبر 1945 آزمایشگاه پژوهش‌های فنی شرکت نورث امریکن به نیروی هوایی امریکا پیشنهاد کرد تا برنامه‌های مطالعاتی آلمانها در حوزه موشکی را ادامه دهد. بر این اساس یک برنامه سه مرحله‌ای مطرح شد. در گام اول افزودن بال به موشک وی- 2 مدنظر بود. مرحله دوم شامل جایگزینی موتورهای رم جت و توربوجت با موتورهای راکتی وی- 2 بود و نهایتاً در سومین مرحله افزودن بوسترهای سوخت جامد برای تأمین شتاب اولیه و دستیابی به بردهای مورد توجه قرار گرفت. در آوریل 1946 نیروی هوایی امریکا بخش اول از این برنامه 3 مرحله‌ای را پذیرفت و پروژه اکس ام - 770 با هدف توسعه یک موشک زمین به زمین با برد 280 تا هشتصد کیلومتر در دستور کار قرار گرفت. در تابستان 1947 افزایش برد این موشک تا برد 2400 کیلومتر و افزودن موتور رمجت مافوق صوب به برنامه اضافه شد. نهایتاً در بهار 1948 نیروی هوایی امریکا دستیابی به یک موشک عملیاتی با برد بیش از 8000 کیلومتر را به عنوان الزام مأموریتی نهایی خود اعلام کرد. بر این اساس در سال 1950 برنامه توسعه موشک ناواهو با هدف طراحی، ساخت و آزمایش یک موشک دوربرد با قابلیت حمله به اهداف در فاصله بیش از 8000 کیلومتر کلید خورد. برنامه آزمایش نمونه‌های اولیه این موشک در پاییز 1953 آغاز شد. در مجموع 11 فروند موشک 27 پرواز آزمایشی را انجام دادند. در نوزدهمین آزمایش از این مجموعه موشک ناواهو به سرعت 2/05 ماخ رسید که در آن زمان بالاترین سرعت ثبت شده توسط یک وسیله نقلیه هوایی با موتور توربوجت به شمار می‌رفت. در فاصله بین تابستان سال 1954 تا تابستان سال 1955 نیروی هوایی امریکا ایده عملیاتی کردن موشک‌های ناواهو را در سر می‌پروراند اما نهایتاً نتیجه‌ای حاصل نشد و موشک ناواهو به تاریخ پیوست . نیازمندی عملیاتی ارتش امریکا به موشک‌های دوربرد با ورود نخستین موشک‌های بالستیک قاره پیما تا اکتبر 1960 به خدمت برآورده شد. علیرغم این موضوع مدافعان پروژه ناواهو از اواخر سال 1955 تلاش گسترده‌ای را برای سرپا نگه داشتن آن آغاز کردند. اما نتیجه در عمل ناامید کننده بود. شلیک آزمایشی اولین نمونه به سازی شده ناواهو در نوامبر 1956 با شکست روبه رو شد و موشک تنها 26 ثانیه پس از شلیک سقوط کرد. تا 22 مارس 1957 که در یک شلیک آزمایشی موشک ناواهو موفق به انجام پرواز آزمایشی 4 دقیقه و 39 ثانیه شد، بیش از 10 تلاش ناموفق برای شلیک این موشک انجام شده بود. نهایتاً در ژوئیه 1957 نیروی هوایی امریکا تصمیم نهایی خانواد برای لغو برنامه ناواهو را گرفت و این در حالی که 700 میلیون دلار خرج بر روی دست ارتش امریکا گذاشته بود نفس‌های پایانی خود را کشید.

مشخصات فنی موشک ناواهو
وزن	29420کیلوگرم
طول	20/7 متر
پیشران	دو موتور رمجت به همراه بوستر سوخت جامد
سامانه هدایت	هدایت اینرسی
سرجنگی	هسته‌ای
قطر	ـــ
برد	6500 کیلومتر
سرعت	3 ماخ

اس اس ام - ان- 8 رگیلوس - 1
اس اس ام - ان- 8 موسوم به رگیلوس 1 یک موشک کروز مادون صوت دریاپایه با قابلیت حمل سر جنگی هسته‌ای به شمار می‌رود که برنامه توسعه آن از سال 1947با سرمایه گزاری نیروی دریایی آمریکا آغاز شد. طراحی این موشک برای نخستین بار مفهوم موشک بالستیک دریاپایه و زیردریایی پرتاب را در نیروی دریایی امریکا معرفی کرد.

رگیلوس 1 به مدت 9 سال در خدمت عملیاتی بود و در سال 1964 با ورود نمونه‌های جدید رگیلوس 2 بازنشسته شد. نیروی دریایی آمریکا توسعه نمونه جدید این موشک را از سال 1952 آغاز کرد. علیرغم عمر کوتاه موشک کروز رگیلوس این سلاح با معرفی مفهوم بازدارندگی هسته‌ای دریاپایه نقش مهمی در رهنامه نظامی امریکا ایفا کرده است. نیروی دریایی امریکا در سال 1958 توسعه نمونه زیردریایی پرتاب این موشک را در دستور کار قرار داد. این نمونه از موشک رگیلوس در داخل غلافی مخصوص بر روی زیردریایی و در قسمت پشت پریسکوپ نصب می‌شد و پیش از شلیک با حرکت بر روی یک ریل در زاویه 45 درجه قرار می‌گرفت. این موشک توان خود را از یک موتور توربوجت می‌گیرد و برای شلیک آن دو راکت تقویتی سوخت جامد تعبیه شده است. در طراحی بدنه رگیلوس 2 تغییرات زیادی اعمال شد و دماغه موشک به صورت تیزتر از نمونه اولیه ساخته شد. رگیلوس 2 یکی از نخستین موشک‌های کروز تاریخ است که به ورودی هوای نصب شده زیر بدنه مجهز می‌باشد. این الگو امروزه در اغلب موشک‌های کروز تهاجم زمینی به کار گرفته می‌شود. نمونه‌های اولیه موشک رگیلوس یک سر جنگی هشتاد کیلوتنی هسته‌ای موسوم به دبلیو- 5 را حمل می‌کرد در حالی که نمونه رگیلوس 2 به سر جنگی هسته‌ای 500 کیلونیوتونی دبلیو- 27 مجهز شده بود. سامانه هدایت رگیلوس 2 نسبت به نمونه‌های اولیه موشک بهبود یافت و از هدایت اینرسی بهره می‌برد. برد این موشک نیز به 1850 کیلومتر افزایش یافت. در مجموع نیروی دریایی آمریکا 150 ریل پرتاب و 500 فروند موشک از این خانواده را بر روی 4 ناوچه رزمی 10 ناو هواپیمابر و 5 زیردریایی خود نصب کرد.

مشخصات فنی موشک رگیلوس- 1
وزن	6800 کیلوگرم
طول	10/58 متر
پیشران	توربوجت به همراه بوستر سوخت جامد
سامانه هدایت	مبتنی بر ایستگاه زمینی
سرجنگی	هسته ای با وزن 120 کیلوگرم
قطر	1/22 متر
برد	740 کیلومتر
سرعت	0/8 ماخ