نویسنده: محمد غفارنیا
یهود در كتاب آسمانی خود خوانده بودند كه پیامبری از سرزمین مدینه ظهور می‌كند. بنابر همین وعده آسمانی، سه طایفه یهودی بنی نظیر، بنی قریظه، و بنی قینقاع به این سرزمین كوچ كرده و در یك میلی مدینه ساكن شده بودند. آنها قلعه‌ها و حصارهایی در اطراف خویش ساخته بودند و باغ‌ها و نخلستان‌هایی به وجود آورده بودند.
هنگامی كه رسول خدا به مدینه هجرت فرمود: بنی نضیر با آن حضرت پیمان بستند كه با مسلمین به جنگ نپردازند. پیامبر هم این عهد را از آنها پذیرفت. در همان ایام جنگ بدر پیش آمد و مسلمانان پیروز شدند. یهودیان گفتند: به خدا این همان پیامبری است كه ما وعده ظهور او را در تورات خوانده بودیم. باز پس از چندی جنگ احد پیش آمد و در این جنگ مسلمانان موقتاً شكست خوردند. این شكست سبب شد تا آنان در نبوت و رسالت رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به شك و تردید افتند و پیمان خود را بشكنند.
(كعب بن اشرف (رئیس آنان) با چهل مرد سوار كار از مقر یهود به مكه آمد و یك سره به سراغ قریش رفت. آنجا پیمان بستند كه همگی متحداً بر ضد محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) قیام كنند. بعد از پیمان همیاری، ابوسفیان با چهل تن از مكّیان و كعب یهودی با چهل نفر از یهودیان وارد مسجد الحرام شد و در كنار خانه كعبه پیمان‌ها را محكم ساختند. وقتی كعب و یارانش به مدینه مراجعت كردند، این خبر از طریق وحی به پیامبر اسلام رسید.
روزی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با چند نفر از بزرگان و یارانش نزد بنی نضیر آمد، تا از آنها كمك یا وام، برای پرداختن دیه دو مقتول از طایفه بنی عامركه به دست یكی از مسلمانان كشته شده بود بگیرد.
همان طور كه پیامبر در بیرون قلعه یهود، با كعب بن اشرف در این زمینه صحبت می‌كرد، در میان یهود وسوسه افتاد كه شما دیگر این مرد را در چنین شرایط مناسبی گیر نمی‌آورید. اكنون كه او در كنار دیوار نشسته است، یك نفر به پشت بام برود و سنگ بزرگی را بر او بیفكند و شر او را دور كند.
یكی از یهودیان اعلام آمادگی كرد و به پشت بام رفت. پیامبر خدا از طریق وحی آگاه شد و به یارانش فرمود: شما اینجا بمانید، و خود برخاست و به مدینه آمد. اصحاب تصور كردند كه حضرت باز می‌گردد؛ اما بعد آگاه شدند كه پیامبر به مدینه بازگشته است، آنها نیز برگشتند.
این جا بود كه پیمان شكنی یهود بر رسول خدا مسلم گردید؛ لذا محمد بن مسلمه برادر رضاعی كعب را، مامور كشتن كعب بن اشرف نمود. او هم با مقدماتی (1) این كار را انجام داد.
كشته شدن كعب تزلزلی در یهود ایجاد كرد. به دنبال آن رسول خدا دستور فرمود، تا لشكر اسلام به بنی نضیر هجوم برد.
بنی نضیر تا از مساله باخبر شدند، به قلعههای محكم و دژهای استوار خود پناه بردند و درها را محكم بستند.
پیامبر دستور دادند: درختان نخلی را كه نزدیك قلعه‌ها است، بكنند یا بسوزانند. در این هنگام فریاد یهود بلند شد و گفتند: محمد، تو پیوسته از این كارها نهی می‌كردی؛ پس این چه برنامه‌ای است؟
آیه زیر نازل شد و پاسخ آنها را داد:
(مَا قَطَعْتُم مِّن لِّینَةٍ أَوْ تَرَكْتُمُوهَا قَائِمَةً عَلَى أُصُولِهَا فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِیُخْزِیَ الْفَاسِقِینَ ) (2)
هر درخت باارزش نخلی را كه قطع كرده اید، یا آن را به حال خود گذارده اید، همه به فرمان خداست، تا فاسقان را خوار و رسوا كند.
محاصره چند روزی (3) طول كشید. سرانجام پیامبر برای پرهیز از خون ریزی به آنها دستور داد، تا سرزمین مدینه را ترك كرده و از آن خارج شوند. آنها نیز پذیرفتند كه خون هایشان محفوظ گردد و در عوض هر نفر یك شتر و یك مشك آب بردارند و از آنجا بروند.
پس از آن عده‌ای به اذرعات شام، گروهی به حیره و تعداد كمی هم به سوی خیبررفتند. اموال، اراضی، باغات و خانههای آنها نیز به دست مسلمین افتاد، هر چند آنها هنگام كوچ كردن تا آنجا كه می‌توانستند خانههای خود را تخریب كردند. آیه 2 سوره حشر تا آیه پنج به بیان این قصه می‌پردازد. (4)
پی‌نوشت‌ها:
1-نحوه قتل او را ابوالفتح رازی در تفسیر روح الجنان ذكر كرده است: ج11. ص89.
2-حشر/5.
3-بنا به نقل ابوالفتح در روح الجنان. محاصره 21 روز طول كشید.
4-مجمع البیان: ج9. ص257؛ نورالثقلین: ج5. ص272. علمیه قم (با اقتباس و تلخیص)
غفارنیا، محمد، (1387) 142 قصّه از قرآن: همراه با شأن نزول آیاتی از قرآن، قم: جامعه القرآن الکریم، چاپ اول
