سير ايجاد انگيزه فرهنگ مطالعه
نويسنده:بتول رحماني
(مطالعه‌ي كودكان در سن 6 و 7 سالگي)
خصوصيات رشد كودكان 6 و7 ساله در ارتباط با مطالعه
رشد ذهني و رواني كودك مبتني بر رشد جسمي اوست لذا دانستن نحوه‌ي رشد جسمت كودك جهت سهولت تصميم‌گيري و تقسيم‌بندي بين گروه‌هاي سني تنها روشي براي ساده كردن تصميم است وگرنه مي‌توان كتابهاي گروه بالاتر يا پايين‌تر را با توجه به خصوصيات رشدي هر كودك براي او تهيه يا پيشنهاد نمود.
گروه سني(ب) سال‌هاي آغاز دبستان (كلاس‌هاي اول، دوم و سوم) است. كودكان در اين دوره علاقه‌مند به درك مفاهيم از طريق تجربه هستند، كتاب مي‌تواند به آنها كمك نمايد تا ابعاد مختلف يك مفهوم را كشف كنند. در اين مرحله انتخاب صحيح بر اساس درك واقعي نوع نيازها و خواسته‌هاي اين گروه سني موفق‌ترين عامل براي دوست داشتن خواندن و تداوم آن خواهد بود.
كودكان در اين سن از بازي‌هاي تخيلي و كتاب‌هايي درباره بازي‌هاي لذت مي‌برند و حتي از بازي كردن در داستانهاي كوتاه خوششان مي‌آيد. كودكان در اين سن و سال با توجه به افزايش توجه و تمركزشان بر مسائل از داستان‌هايي لذت مي‌برند كه در آنها موجودات بيجان شخصيت پيدا مي‌كنند. آنها بخصوص حيوانات سخنگو را دوست دارند. هر چند از داستان كوتاه لذت بيشتري مي‌برند اما داستانهاي بلند در صورتيكه هر فصلش مطلبي را تمام كند نيز مورد علاقه كودكان مي‌باشد.
كودكان در اين دوره خواندن و نوشتن را مي‌آموزند و در هنگام مطالعه با سرعت شخصي خود پيش‌مي‌روند بهتر است اولين تجربه‌هايشان در مطالعه لذتبخش و موفقيت‌آميز باشد. در اين مرحله، كتاب‌ها بايد با دقت فراوان نوشته شوند. زيرا عدم تعادل در نوشته، كلمات دشوار و دور از ذهن، توصيف‌هاي طولاني، تشبيهات عاميانه، اصطلاحات نامفهوم و خارج از دايره تجربه كودك او را در نخستين گام‌ها از خواندن مستقل بيزار و حتي متوقف مي‌كند و كشش لازم براي ايجاد علاقه‌مندي به مطالعه را از بين مي‌برد.
البته منظور اين نيست كه نوشته‌ها آن چنان ساده شوند كه فاقد ارزش هنري باشند بلكه توصيه براي نويسندگان و دست‌اندركاران در ادبيات و كتابهاي كودكان و نوجوانان است كه با انتخاب كلمات و جملات ساده و دلنشين و در عين حال هنرمندانه ميزان قدرت و درك و فهم كودكان و توانايي خواندن آنها و رغبت به مطالعه را در كودكان پرورش دهند.
توصيه ميشود نوشته‌ها در عين سادگي گنجينه‌اي از لغات به منظور آشنايي كودك با زبان مادري‌اش را نيز دارا باشد. در كنار توجه خاص نويسندگان كتاب براي كودكان هستند نيز، بايد دقت كافي و لازم در انتخاب نوع كتاب مناسب مورد نياز كودكان را داشته باشند. چون در اين سن كودكان بيشتر ساعات خود را در مدرسه سپري مي‌كنند. در نتيجه كتابخانهي مدارس مي‌تواند نقش مهمي در انگيزه مطالعاتي داشته باشد و در كنار آن، تهيه كتاب مناسب با سن كودكان نيز از اهميت بيشتري برخوردار ميشود. مسئولين تهيه كتاب براي كتابخانهي مدارس، بايد نوع مواد خواندني را با دقت زياد و تجربه‌ي كافي انتخاب نمايند. بايد با حالات و خصوصيات اين گروه سني آشنايي داشته و كودكاني را كه در آغاز خواندن هستند با انتخاب صحيح تشويق به مطالعه پايدار و دائمي نمايند. همچنين والدين دقت نمايند علاوه بر كتاب درسي، كتاب‌هايي براي كودكان خود انتخاب نمايند كه تمامي نكات ارزنده و مناسب سن آنها در نوشته‌ها رعايت شده باشد. دستيابي به اين امر توام با رعايت نكات قبلي يعين توجه خاص نويسندگان اين مطالب به علايق و سليقه‌هاي كودكان امكان‌پذير خواهد بود.
كودكان در اين دوره خواند را آموخته‌اند، اگر تنها به كتابهاي درسي اكتفا كنند. قطعاً بعد از اتمام دوران تحصيل علاقه‌اي به مطالعه منابع غير درسي نخواهند داشت. اگر والدين، معملين و مسئولان كتابخانه‌هاي مدارس با جديت، انگيزه مطالعه‌ي كتابهاي غير درسي را در كودكان پرورش دهند، اين اميدواري وجود خواهد داشت كه كودكان ما بخشي از اوقات فراغت خود را با كتاب‌ها مناسب سپري نمايند.
كودكان در اين سن به مواد خواندني گوناگون نياز دارند. زبان نگارش كتابهاي مورد علاقه بايد ساده و روان باشد. داستان بايد پايان خوش و عدالت شاعرانه داشته باشد، تا حس عدالت خواهي را در كودك پرورش يا افزايش دهد. كنجكاوي كودكان نسبت به جهان اطرافشان پيوسته رو به افزايش دهد. كنجكاوي كودكان نسبت به جهان اطرافشان پيوسته رو به افزايش است و اگر چه به محيط خود علاقه‌مند هستند، ولي وسايل ارتباط جمعي توجه آنان را به كشورها و مردم دور دست نيز جلب مي‌كنند. كودكان در سال‌هاي اول دبستان نسبت به زمان تصور ناقص دارند. بر اين اساس برخي از شرح حال‌ها و داستانهاي تاريخي مي‌توانند احساساتي را نسبت به گذشته، در آنها به و جود آورند. اما فهم مسايل تاريخي و سنه‌ها از قدرت آنها خارج است.
ساختمان ظاهري بدن در اين دوره شروع به تغيير مي‌كند، دندانهاي شيري مي‌افتد و كنجكاوي كودكان نسبت به جنسيت آغاز ميشود. كتاب مي‌تواند در ك اين تغييرات را براي آنها آسانتر كند تا بتوانند تفاوت‌هاي فردي و ظاهري را بپذيرند. اين دوره از لحاظ سوالات درباره جنسيت بسيار حساس و مهم است بهتر است پاسخ صحيح و كتاب مناسب به آنها داده شود. انتخاب منابع مناسب در هر مرحله عامل موفقيت براي دوران‌هاي بعدي خواهد بود.
كودكان با افزايش سن، تمايل به دسته‌بندي و شركت در گروه‌هاي همسال پيدا مي‌كنند، بازي مي‌باشد. بهتر است در جهت هدايت صحيح اين تمايلات كتاب‌هايي با موضوع همكاري‌هاي گروهي و سازنده به آنها معرفي شود. مطالعه و رفتن به كتابخانه‌ها را در آنها تشويق نمود.
برخي نمونه‌هاي خواندني كه در اين دوران سني مناسب هستند شامل، قصه‌هاي من و بابام، سفيد برفي و هفت كوتوله، از يك تا ده، داستانهاي كوتاه عاميانه، داستانهاي ملانصرالدين، شنل قرمزي، گودال آب، مادر مادراست، درسي براي گنجشك، تولد، قصه‌هاي ماهنامه كانون پرورش كودكان و نوجوانان و كليه كتابهاي مناسب گروه سال‌هاي پيش از دبستان.
هر مرحله از رشد كودكان دوراني حساس و مهم در زندگي آنها بشمار مي‌آيد. اگر انتظار داريم كودكان در دوران جواني و بزرگسالي افرادي مطلع و هوشيار باشند. اين وظيفه والدين، معلمين و مربيان، نويسندگان و مسئولان مرتبط با آموزش و پرورش و دست اندركاران كتابهاي خاص كودكان است كه در گذر از هر مرحله به بهترين نوع ممكن كودكان را ياري نمايند. با مهيا نمودن مناسب‌ترين مواد و منابع خواندني نياز آنا و راهنمايي و ارشاد كودكان در انتخاب مناسب‌ترين در هر زمان، بي شك در آينده انتظاراتمان را در زمينه داشتن جامعه‌اي دانا و توانا در مرحله‌اي كامل‌تر خواهيم يافت.
منبع: فرهنگ آموزش
