حجاب و امنيّت اجتماعى‏

مقوله «پوشش و استتار بدن» به عنوان جزء جدایی‏ناپذیر حیات انسانی و مصداق اصلی حجاب، امری كاملاً مشهود و بی‏نیاز از تعدیل است. برای حجاب كاركردهایی در دو حوزه فردی و اجتماعی، قابل تصوّر است:
الف. كاركردهای فردی: همچون پاسخگویی به نیاز فطری «خوداستتاری» و تأمین امنیّت در برابر گرما و سرما.
ب. كاركردهای اجتماعی: هویّت‏بخشی و ایجاد امنیّت اجتماعی از جمله این كاركردهاست، چراكه نوع پوشش و حجاب، نشان‏دهنده سنّت‏ها، ارزش‏ها و باورهای یك جامعه است.
اسلام، حجاب را از مصادیق مهمّ تحقق امنیّت اجتماعی در جامعه معرّفی كرده است و چالش‏ها، زمینه‏ها و راهبردهای بسیار مهمّی را برای شكوفایی ذهن نواندیش افراد جامعه در این مورد تبیین نموده است.
بر این اساس و به منظور آگاهی بیشتر از رابطه حجاب و امنیّت اجتماعی، ما برآنیم كه در این نوشتار جنبه‏های مختلف این موضوع و اهمّیّت آن راتوضیح داده و تأثیر آن را در حفظ ارزش‏های دینی بیان كنیم.
به طور كلّی در این مقاله موارد ذیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است:
1. امنیّت اجتماعی، هدف اساسی وجوب حجاب.
2. امنیّت اجتماعی، فلسفه حقیقی وجوب حجاب.
3. پایه‏های تحقق امنیّت اجتماعی در سایه حجاب بانوان.
4. آثار و فوائد حجاب اسلامی و تحقق امنیّت اجتماعی.
5. آثار سوء بد حجابی و انهدام امنیّت اجتماعی.
6. بیان نتیجه و ارائه راهكارها و پیشنهاداتی جهت تثبیت امنیّت اجتماعی در سیطره حجاب اسلامی.
گوهر اسلام، سعادت و نجات آدمی است و باورهای دینی، احكام اخلاقی و فقهی در راستای این غایت مهم نازل شده‏اند. این آموزه‏های هستمندانه و بایستی از خالق حكیمی تجلّی می‏یابد كه به نیازهای روحی و جسمی، مادی و معنوی، فردی و اجتماعی بشریّت، كاملاً آگاه است. احكام الهی مربوط به پوشش زنان نیز با این فلسفه و حكمت مدبّرانه صادر گردیده است.
زن با عنصر حجاب اسلامی، نه تنها به تهذیب، تزكیه نفس و ملكات نفسانی پرداخته و قرب الهی را فراهم می‏سازد، بلكه باعث گسترش روزافزون امنیّت اجتماعی و ایجاد زمینه‏ای جهت رشد معنوی مردان می‏گردد؛ همچنان كه خداوند سبحان، خطاب به پیامبر اكرم‏صلی الله علیه وآله می‏فرماید:
«به مردان مؤمن بگو تا چشمان خود را از نگاه ناروا بپوشانند و فروج و اندامشان را محفوظ دارند، كه این بر پاكیزگی جسم و جان ایشان، بهتر است (1)».
همچنین می‏فرماید:
«به زنان و دختران خود و به زنان مؤمن بگو كه خویشتن را با چادرهای خود بپوشانند كه این كار برای آن است كه آنها به عفّت شناخته شوند تا از تعرّض و جسارت، آزار نكشند (در امنیّت كامل باشند) ؛ خداوند در حقّ خلق، آمرزنده و مهربان است(2)».
همان‏گونه كه ذكر گردید، حجاب و پوشش اسلامی برای مردان و زنان، تنها از كاركرد فردی برخوردار نیست و فقط برای سامان‏دهی خلقیّات و ملكات نفسانی آدمیان، مؤثر نمی‏باشد، بلكه از كاركرد اجتماعی نیز برخوردار است؛ غرایز، التهاب‏های جسمی و معاشرت‏های بی‏بند و بار را كنترل نموده، بر تحكیم نظام خانواده می‏افزاید. همچنین از انحلال كانون مستحكم و پایدار زناشویی جلوگیری نموده و امنیّت اجتماعی را فراهم می‏سازد. حال اگر كسانی با نگرش دینی، اسلامی یا با رویكرد جامعه‏شناختی و روان‏شناسی به چنین كاركردها و تأثیرات مطلوب، به ویژه تأمین امنیّت اجتماعی پی ببرند، نه تنها هدفمندانه، زندگی می‏كنند، بلكه برای رفتارها و اندیشه‏هایشان دست به گزینش می‏زنند تا به اهداف متعالی الهی و انسانی دست یازند. از این‏رو به مسأله حجاب نیز به عنوان راهبردی كارساز جهت تأیید و ترویج ارزش‏های اجتماعی، تأمین‏كننده سعادت آدمی و منشأ قرب الهی می‏نگرند.
بنابراین، پوشش اسلامی به منزله یك حفاظ ظاهری و باطنی در برابر افراد نامحرم، قلمداد می‏شود كه مصونیت اخلاقی، خانوادگی و پیوند عمیق میان حجاب ظاهری و بازداری باطنی و از همه مهمّ‏تر امنیّت اجتماعی را فراهم می‏سازد و پیشینه آن به اندازه تاریخ آفرینش انسان است؛ چراكه پوشش و لباس هر بشری، پرچم كشور وجود اوست. پرچمی كه وی بر خانه وجودش نصب كرده است و با آن اعلام می‏دارد كه از كدام فرهنگ تبعیّت می‏كند(3).
در سال‏های اخیر، روند شبهات درباره حجاب و پوشش اسلامی، شدت یافته است و مطرح شدن شبهات فراوان در زمینه حجاب برتر به همراه عوامل دیگری مانند ضعف اعتقاد و عدم شناخت كافی از این مسأله و ضرورت آن موجب تهدید امنیّت اجتماعی و اُفت روند استفاده از مصادیق چنین حجابی در جامعه شده است، كه نتیجه اتّخاذ روش تخریبی بعضی مطبوعات و رواج پوشش‏های نامناسب در مقابل نامحرمان است؛ لذا ما به منظور اینكه اسلام، مشوّق حجاب و پوشش كامل برای زنان و دختران در برابر افراد نامحرم است، به بیان هدف و فلسفه این مصداق مهمّ اسلامی و رابطه فراگیر و تنگاتنگ آن با امنیّت اجتماعی از جنبه‏های مختلف می‏پردازیم.
امید است كه راهكارهای بیان شده در این زمینه‏ها برای همه اقشار جامعه اسلامی به ویژه نسل جوان و اندیشمند، مفید باشد و عزمشان را برای عمل و گسترش آن، به نحو مطلوب و احسن، جزم نمایند تا امنیّت اجتماعی، تأمین شود. ثانیاً نماد فرهنگی و ملّی بشریّت، درخشش روزافزون خود را حفظ نماید.

امنیّت اجتماعی، هدف اساسی وجوب حجاب‏

با توجه به آیات قرآن مجید، به خوبی مشخص و معیّن می‏گردد كه هدف از تشریع وجوب حكم حجاب اسلامی دست‏یابی به تزكیه نفس، طهارت، عفّت و پاكدامنی جهت استحكام و گسترش امنیّت اجتماعی است.
«و اِذا سَأَلْتُموهُنَّ مَتاعاً فَسْئلوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِكُم أطْهَرُ لِقلوبِكُم و قُلُوبِهِنَّ(4)».
چون نگاه نامحرم توسط مردان، باعث تحریك و تهییج جنسی آنان و در نتیجه منجر به فساد و ریشه‏كن نمودن امنیّت اجتماعی می‏شود، خداوند در كنار دستور حجاب و پوشش بدن به بانوان، مردان را نیز امر به حجاب و پوشش چشم داده و نگاه به نامحرم را بر ایشان، حرام كرده است. چنانكه در این‏باره از امام رضاعلیه السلام نقل شده است:
«حرّم النَّظَر الی شُعورِ النّساء المَحْجوبات بالاَزْواج و غَیْرهِنَّ مِنَ النّساء لما فیه مِنْ تَهْییجِ الرّجال و ما یَدْعوا التَّهْییج الی الفَساد و الدُّخول فیما لا یحلّ و لا یجمل(5)».
«نگاه به موهای زنان باحجاب ازدواج‏كرده و بانوان دیگر، از آن جهت حرام شده است كه نگاه، مردان را برمی‏انگیزد و آنان را به فساد فرامی‏خواند در آنچه كه ورود در آن نه حلال است و نه شایسته».
از مجموع گفتار فوق روشن می‏گردد كه هدف از وجوب حجاب اسلامی علاوه بر موارد مذكور، ایجاد صلاح و پیشگیری از فساد، جهت تأمین و گسترش امنیّت اجتماعی است.

امنیّت اجتماعی، فلسفه حقیقی وجوب حجاب‏

یكی از فلسفه‏های حقیقی وجوب حجاب، حفظ آرامش زن، مصونیّت جامعه از فساد و عمق و معنا بخشیدن به امنیّت اجتماعی با توسعه آن می‏باشد. زیرا نفس آدمی، دریایی موّاج از تمایلات و خواسته‏های اوست كه مهم‏ترین آنها به خوراكی‏ها، امور جنسی و مال و جاه و مقام، مربوط می‏شود و بدون شك بالاترین خواسته‏های مردان، تمایل به جنس زن است. در سخنان عرفا آمده است:
«أعْظَمُ الشَّهْوَة، شَهْوَة النّساء(6)»:
«بزرگ‏ترین خواسته‏های مرد، رغبت به زنان است».
ارائه زیبایی‏ها و مواضع بدن زن، به شهوت و طمع مردان، دامن می‏زند و آنها را به یك كانون جدّی خطر، مبدّل می‏سازد كه به سلب آرامش زن و امنیّت اجتماعی منتهی می‏گردد. آنچه می‏تواند از این ناامنی پیشگیری كند، پوشش زن از چشمان گرسنه نامحرمان است كه با حجاب كامل اسلامی، عملی خواهد شد.
پوشش دینی، پیام عفت، شخصیّت و خداترسی زن مسلمان است و مردان جامعه نه تنها به چنین بانویی چشم طمع نخواهند داشت كه او را نیرویی بالفعل در هرچه وسعت بخشیدن امنیّت اجتماعی دانسته و نجابتش را می‏ستایند. در این صورت است كه زن نه تنها در سنگر حجاب خود، از تیر نگاه‏های زهرآلود، سخنان آزاردهنده و برخوردهای اراذل جامعه در امان خواهد بود، بلكه امنیّت و آرامش درونی خود و اجتماع خویش را برقرار خواهد كرد.
نكته معنوی و عرفانی قابل ذكر در این باب، پیام الهی آفریدگار هستی، خطاب به زنان است:
«ای زن! آگاه باش، دنیا خراب‏آبادی است كه هر نقطه آن به مین‏های شیطان و نگاه‏های آلوده، ناامن گشته است. اما فرشته‏های حجاب در محفل انس و یاد خدا در امنیّتی بی‏نظیر به سر می‏برند كه دیگران از طعم آن بی‏خبرند(7)».
شب تاریك و بیم موج و گردابی چنین حایل‏
كجا دانند حال ما سبكباران ساحل‏ها
پایه‏های تحقق امنیّت اجتماعی در سایه‏های حجاب بانوان‏
پوششی كه اسلام آن را به عنوان یك حكم شرعی اعلام كرده است، یك عمل ظاهری و گسسته از عوامل و پایه‏ها نیست، بلكه حجاب، خیمه عفاف بانوانی است كه آن را بر پایه‏های خود استوار نموده و باعث ترویج ارزش امنیّت اجتماعی می‏گردند و به تحقق آن در جامعه اسلامی، كمك می‏نمایند.
اكنون شایان ذكر است كه این پایه‏های اساسی بیان گردد:

1. ایمان به خدا و جهان آخرت‏

از مهم‏ترین عواملی كه بانوان توسط آن به آرامش روحی و روانی دست یافته و امنیّت اجتماعی جامعه را فراهم می‏نمایند، این است كه وقتی زن به خدای تعالی و علم و حكمت او ایمان آورد و معتقد گردد احكامی كه برای بشریّت تشریع كرده، بودن نقص و دارای آثار مطلوبی است، از حكم الهی حجاب استقبال نموده، امنیّت اجتماعی جامعه را تضمین می‏كند.

2. تقوا

پرهیزكاری بانوان، ضامن تأمین امنیّت اجتماعی است و تا این پایه محكم معنوی در قلب بانوان شكل نگیرد، حجاب را نوعی محدودیّت برای خود قلمداد نموده و امنیّت اجتماعی انسان‏ها را تهدید می‏نماید.
خانمی كه بداند تقوای الهی پادزهر بیماری دل‏هاست كه حجاب‏های تاریك جان را غرق می‏كند و لانه‏های هوس را برمی‏اندازد، آن را به كام جان خود می‏ریزد تا عالم جانش، گلستان گل‏های سلم، طاعت و تسلیم گردد و خیمه حجابش را برمی‏افروزد تا حافظ بوستان ارزش‏های خویشتن و آرامش درونی اجتماع خود شود.

3. آگاهی‏

شناخت سیمای زن، حقیقت حجاب، فلسفه و آثار آن از جمله پایه‏های مستحكم پوشش دینی و تبلور امنیّت اجتماعی است. وقتی خانمی به پاسخ درونی خود كه چرا باید پوشیده باشم نایل شود، پایه‏های حجاب دینی در او شكل گرفته و با آگاهی كامل به امنیّت اجتماعی ارزش می‏بخشد و دوام آن را تضمین خواهد كرد. به طور كلّی، آگاهی زن نسبت به آثار مطلوب حجاب و مهم‏تر از آنها مسأله امنیّت اجتماعی باعث می‏شود كه نه تنها احساس سنگینی از پدیده حجاب ننماید، بلكه از آن به خوبی استقبال نموده، وسوسه‏های شیطانی را هیچ انگاشته و آرامش برونی و درونی اجتماع را وسعت می‏بخشد.
همچنین این پیام اصیل و عرفانی را همیشه آویزه گوش‏های خود می‏گرداند:
«خواهرم! سرزمین جانت را با خورشید آگاهی روشن كن تا بر زوایای وجودت بتابد و آن‏چنان كه هستی خود را بشناسی، آنگاه دریابی كه حجاب باله‏های شنا به سوی سرچشمه هستی امنیّت فردی و اجتماعی كامل است و پوشش‏های مهیّج وزنه‏های سنگینی است كه زن را غریق ژرفای مهیب دنیا نموده، امنیّت خود و جامعه خویش را برهم می‏زند».

پی ‏نوشت‏ها:

1) نور، 30.
2) احزاب، 59.
3) فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی، غلامعلی حداد عادل، ص 40.
4) احزاب، 53.
5) بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 104، ص 34.
6) محجة البیضاء، ج 5، ص 177.
7) تحلیلی نو و عملی از حجاب در عصر حاضر، محمدرضا اكبری، ص 14 - 16.

منبع: مكتب اسلام

---

معرفی سایت مرتبط با این مقاله