نویسنده: دکترمحمدرضا اصلانی (همدان)
Siyâhbâzi
معادل‌های دیگر: نمایش روحوضی، نمایش تخت حوضینوعی نمایش کمیک که همراه با رقص و آواز و موسیقی بود. از آن‌جایی که اوایل این نمایش روی حوض‌هایی بزرگ که با الوار و فرش پوشانده شده بود، اجرا می‌شد، نمایش روحوضی یا تخت حوضی هم نامیده می‌شد. در سیاه بازی بازیگر محوری، غلام سیاه‌چهره‌ای بود که زبان فارسی را خوب نمی‌دانست، کلمه‌ها را نمی‌توانست درست بیان کند و با لهجه‌ای خنده‌دار تُک‌زبانی حرف می‌زد. این فرد پرتوقع، فضول، حاضر جواب و زودرنج بود. مدام حرف می‌زد و از دستورات اربابش درکی نادرست داشت. اوگرچه با دلقک‌بازی و درگیری مدام با ارباب انبساط خاطر مخاطبان را فراهم می‌گردد، در عین حال زبان‌گویای رنج‌ها و دردهای عامه‌ی مردم هم بود. مخاطب مستقیم انتقادات سیاه، ثروتمندان راحت‌طلب و ریاکاری بودند که کسی دل خوشی از آنها نداشت. در نمایش سیاه‌بازی، بازیگران کمیک دیگری وجود داشتند که با شوخ‌طبعی، تقلید لهجه، شیرین‌کاری، بدیهه‌سرایی و تکه پراندن فضای کمیک نمایش را شدت می‌بخشیدند.
در سال‌های آخر دوران قاجار و همزمان با آغاز جنبش مشروطه، این نوع دسته‌های نمایشی در پاتوق‌های باغ ایلچی، قهوه‌خانه‌ی نایب‌علی، قهوه‌خانه‌ی قتلگاه، قهوه‌خانه‌ی پستخانه، قهوه خانه‌ی امامزاده زید و قهوه‌خانه‌ی سیدولی برنامه داشتند.
منبع مقاله :
مهدوی زادگان، داود؛ (1394)، فقه سیاسی در اسلام رهیافت فقهی در تأسیس دولت اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول
