ارزیابی دیدگاه یزدان شناختی آتاناسیوس

چکیده:
برخوردی مبتنی بر تسامح را در مورد راست دینی پیش گرفت که می توانست عناصری از نگرش آریوس را پس از جرح و تعدیل در خویشتن داشته باشد. آتاناسیوس به هیچ وجه با این برخورد موافق نبود. او الوهیت مسیح را اساس و بنیان ایمان مسیحی می دید.

تعداد کلمات: 1040 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

نویسنده: تونی لِین
ترجمه: روبرت آسریان

آتاناسیوس در اواخر قرن چهارم میلادی به دنیا آمد. او در محضر اسقف اسکندریه، الکساندر، مشغول خدمت روحانی شد و سپس به مقام شماسی رسید. در شورای نیقیه وی اسقف خود را همراهی می کرد. هنگامی که در سال ۳۲۸ آلکساندر چشم از جهان فروبست، آتاناسیوس جانشین او شده و به مقام اسقفی اسکندریه رسید. وی به مدت چهل و پنج سال، در مقام اسقفی مشغول به خدمت بود و در سال ۳۷۳ درگذشت.

مهم ترین دلمشغولی زندگی آتاناسیوس، مبارزه علیه آریانیسم بود. آریوس در نیقیه محکوم شد، اما اعتقادنامه شورای نیقیه برای اکثر روحانیون شرق که اوریجنیست بودند، قابل قبول نبود. امپراتوری در وهله اول خواهان وحدت و یگانگی کلیسا بود؛ بنابراین، برخوردی مبتنی بر تسامح را در مورد راست دینی پیش گرفت که می توانست عناصری از نگرش آریوس را پس از جرح و تعدیل در خویشتن داشته باشد. آتاناسیوس به هیچ وجه با این برخورد موافق نبود. او الوهیت مسیح را اساس و بنیان ایمان مسیحی می دید. آریانیسم به معنای پایان یافتن مسیحیت بود. آتاناسیوس با هر وسیله ای که در اختیارش بود، از جمله سیاستهای کلیسایی، علیه آریانیسم مبارزه کرد. موضع سازش ناپذیر او، باعث عدم محبوبیت او در میان اسقفها و دولتمردان شد. از مدت چهل و چهار سالی که وی در مقام اسقفی مشغول خدمت بود، هفده سال آن در پنج محل مختلف و در تبعید سپری شد. از این ایام تبعید، مهم ترین دوره زمانی بود که بین سالهای ۳۴۰ تا ۳۴۶ در روم سپری شد. در طی این دوره، او و میهمانانش تأثیر متقابلی بر یکدیگر بر جای گذاشتند. بعد از این دوران، او دوران طلایی خود را بین سالهای ۳۴۶-۳۵۶ در اسکندریه گذراند؛ یعنی طولانی ترین زمانی که توانست به شکل ممتد، بدون مزاحمت و تبعید، به خدمت اسقفی مشغول باشد.

بیشتر بخوانید : مسیحیان و روزگار جدید

آتاناسیوس حتی زمانی که به نظر می رسید اطرافیانش ضعیف شده اند، استوار و ثابت قدم باقی ماند. اما در همان زمان او می دانست که چه موقع انعطاف پذیر باشد. جناح ضد آریان کلیسای غرب، مکتب انطاکیه و آتاناسیوس بر این باور بودند که خدا یک اقنوم یا وجود است، در حالی که اکثریت اوریجنیست در شرق بر این باور بودند که خداسه اقنوم است. این موضوع در ۳۶۲ میلادی در شورای اسکندریه (که وی در فاصله کوتاه مابین دو دوره تبعید قادر به شرکت در آن شد تصدیق شد که هر دو نوع بیان از مطلب را می توان به شکلی راست دینانه پذیرفت. نکته اصلی در وهله اول این است که چه چیزی مورد اعتقاد است و نحوه بیان آن با واژه های متفاوت از اهمیت کمتری برخوردار است. تصدیق این امر، راه را برای ترکیب مفهوم Homoousios شورای نیقیه (پسر با پدر همذات باشد و این حکم اوریجنیستها که خدا سه اقنوم است، هموار کرد. این ترکیب، توسط پدران کاپادوکیایی، قبول عام یافت و در شورای قسطنطنیه در سال ۳۸۱ به عنوان دیدگاه راست دینی رسمی پذیرفته شد.
مهم ترین دلمشغولی زندگی آتاناسیوس، مبارزه علیه آریانیسم بود. آریوس در نیقیه محکوم شد، اما اعتقادنامه شورای نیقیه برای اکثر روحانیون شرق که اوریجنیست بودند، قابل قبول نبود. امپراتوری در وهله اول خواهان وحدت و یگانگی کلیسا بود؛ بنابراین، برخوردی مبتنی بر تسامح را در مورد راست دینی پیش گرفت که می توانست عناصری از نگرش آریوس را پس از جرح و تعدیل در خویشتن داشته باشد. آتاناسیوس به هیچ وجه با این برخورد موافق نبود. او الوهیت مسیح را اساس و بنیان ایمان مسیحی می دید. آریانیسم به معنای پایان یافتن مسیحیت بود.
آتاناسیوس نویسنده ای پرکار بود که در مورد مسائل متنوعی قلم زده است:
۱- آثار ضد آریانی. حجم عمده آثار آتاناسیوس به مبارزه علیه آریانیسم اختصاص یافته است. وی از اوقات فراغتی که دوران تبعید نصیب او ساخته بود به خوبی استفاده می کرد. معروف ترین اثر وی از این مجموعه آثار، مجموعه خطابه هایی علیه آریانهاست.

۲- آثار دفاعیاتی. آتاناسیوس یک اثر دفاعیاتی در دو بخش به نگارش در آورده است که عبارتند از؛ علیه یونانی ها و تجسم کلمه. چنین گمان می رفت که این اثر در حدود سال ۳۱۸ میلادی، یعنی قبل از مناقشه آریانی به نگارش درآمده است، اما شواهد تاریخی نشان می دهد که این اثر احتمالا در خلال نخستین دوره تبعید او، یعنی در سال (۳۳۵-۳۳۷) به نگارش در آمده است.

۳- نامه های عید پاک. هر سال آتاناسیوس نامه ای به کلیساهای مصر مینوشت تا در عید پاک خوانده شود. نام او در عید پاک سال ۳۶۷ از این جهت مهم است که در این نامه آتاناسیوس فهرستی از عناوین کتب عهد جدید را به عنوان کتاب مقدس رسمی و پذیرفته شده در کلیسا ذکر می کند که دقیقا شامل همان کتبی است که امروزه عهد جدید ما را تشکیل می دهد. این امر یکی از پیامدهای مثبت اقامت آتاناسیوس در روم و تأثیر متقابلی است که وی از کلیسای آنجا گرفته است.

۴- زندگی آنتونی. که آتاناسیوس او را به عنوان نخستین راهب معرفی میکند. در قرون دوم و سوم اشخاصی بودند که زندگی ای مبتنی بر ریاضت و زهد داشتند. این اشخاص ازدواج نمی کردند، زندگی فقیرانه ای داشتند و ایام خود را وقف دعا و روزه کرده بودند. چنین اشخاصی در کلیساهای عادی باقی می ماندند و «زاهدان خانگی» نامیده می شدند؛ زیرا زندگی زاهدانه آنان در خانه و در جامعه سپری می شد. اما در قرن چهارم با افزایش تعداد اشخاصی که عمیقا مسیحی نشده بودند، معیارهای اخلاقی کلیسا شروع به تنزل کرد. این امر باعث شد تا زاهدان به تدریج از جامعه کناره جویند و عمدتا در بیابان های سوریه و مصر ساکن شوند. آتاناسیوس در این مورد می نویسد: «حتی در کوهها نیز حجره هایی کوچک به وجود آمدند و بیابان ها توسط راهبان مسکون گشتند. آنان از مردم خود جدا شده، نام خود را به عنوان شهروندان ملکوت آسمان ثبت کردند.» بعضی از این راهبان چون آنتونی در مکانهایی دورافتاده یک زندگی منزوی داشتند، در حالی که بعضی دیگر زندگی مشترک با یکدیگر داشتند. بعضی دیگر از راهبان نیز روش زندگی اشان ترکیبی از این دو روش بود. کتاب آناتاسیوس به گسترش آرمان رهبانیت ؟ مخصوصا در غرب کمک بسیاری نمود. این کتاب همچنین در ایمان آوردن آوگوستین ۳ نقش مهمی ایفا کرد.

آتاناسیوس در دفاع از الوهیت مسیح به سختی مبارزه کرد؛ زیرا این موضوع را درک کرده بود که نجات و رستگاری ما بستگی به این موضوع دارد؛ تنها مسیح با ذات الاهی می تواند ما را نجات دهد. این موضوع به تفصیل در کتاب تجسم کلمه مورد بررسی قرار گرفته است.

ادامه دارد..

منبع:
تاریخ تفکر مسیحی، تونی لِین، ترجمه روبرت آسریان، چاپ پنجم، فروزان روز، طهران (1393)

بیشتر بخوانید :
عیسی مسیح، الگوی حقیقی و مشترک میان اسلام و مسیحیت
مسیح پیامبر، الگویی برای گفت‌و‌گوی اسلام و مسیحیت
مسئله سقط جنین در مسیحیت امروز