شاه؛ هدایا و کمک ها به کشورهای غربی

هدایای و کمک های شاه به کشورهای غربی

از سال ۱۳۴۹، اقدامات اوپک  باعث شد درآمد کشورهای صادرکننده‌ نفت به طرز چشمگیری افزایش یابد و قیمت نفت سالانه ایران از ۵ میلیون دلار به قریب ۲۰ میلیارد دلار برسد.  محمد رضا شاه بجای آنکه  این درآمد­های سرشار را در داخل کشور صرف آبادانی و توسعه کند، شروع به ولخرجی‌ و صرف کمک‌های بلاعوض یا وام‌های اعطایی ایران به سایر کشورها  اختصاص داد. 

      نویسنده: رامین حشمدار

 

کمک شاه به کشورهای غربی
از سال ۱۳۴۹، اقدامات اوپک  باعث شد درآمد کشورهای صادرکننده‌ نفت به طرز چشمگیری افزایش یابد و قیمت نفت سالانه ایران از ۵ میلیون دلار به قریب ۲۰ میلیارد دلار برسد.  محمد رضا شاه بجای آنکه  این درآمد­های سرشار را در داخل کشور صرف آبادانی و توسعه کند، شروع به ولخرجی‌ و صرف کمک‌های بلاعوض یا وام‌های اعطایی ایران به سایر کشورها  اختصاص داد. برای نمونه می توان به ‌برگزاری جشن­های 2500 ساله، اعطای وام سه میلیارد دلاری به ایتالیا ، فرانسه دو میلیارد دلار برای راکتور اتمی، انگلستان یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار جهت شرکت‌های صنعتی، افغانستان دو میلیارد دلار به منظور کمک‌های عمومی، مصر یک میلیارد دلار برای نوسازی کانال سوئز، پاکستان ۲۵۰ میلیون دلار برای کمک‌های عمومی، هندوستان ۲۵۰ میلیون دلار برای استخراج و صدور سنگ‌آهن، بنگلادش ۱۰۰ میلیون دلار برای کمک‌های عمومی همچنین یک میلیارد دلار برای تصفیه آب شهر «لندن» و نیم میلیارد دلار به شهرداری «ونیز» برای حفاظت شهر از بالا آمدن آب دریا کمک کرده بود. شاه در حالی برای تصفیه آب شهر لندن در حالی یک میلیار دلار کمک می کرد که در مناقط بسیاری از تهران آب لوله کشی وجود نداشت. دین ترتیب سرمایه‌ای که از مازاد دلارها به دست آورده بود، به جای اینکه در مملکت ایران جهت پیشرفت جامعه به‌کار رود، به نفع کشورهای سرمایه‌ داری از دست ملت ایران خارج شد.

کمک های شاه به کشورهای دوست و متحد وقت اگرچه ممکن است با اهداف مشخصی صورت گرفته اما بعضا در عرصه دیپلماسی نتیجه بخش نبوده است. به عنوان نمونه کمک های ایران به «پاکستان» شامل تخفیف ویژه فروش نفت و بعضا مجانی آن، کمک های مالی ایران به شکل کمک نقدی بلاعوض و وام بدون بهره به این کشور برای سرکوب شورش بلوچستان، تحویل مجانی سلاح هایی همچون هواپیمای سی-130، هواپیمای جنگنده و تانک ام-47 از مهم ترین حاتم بخشی شاه به اسلام آباد بود. ایران همچنین صدها میلیون دلار کمک بلاعوض مالی و تسلیحاتی به «اردن» به عنوان رژیمی که همیشه در تهدید سقوط قرار داشت، کمک مالی کرد. «عمان» از دیگر کشورهای منطقه بود که میلیون ها دلار کمک مالی و نظامی برای سرکوب جنبش ظفار دریافت کرد. فروش نفت با تخفیف به «اسرائیل» و خرید تسلیحاتی از این رژیم خود کمکی بزرگی به اسراییل بود. کمک به «انگلیس» برای خریداری محصولات انگلیسی بدون کیفیت و ورود صنعت اتومبیل سازی (پیکان) از دیگر کمک های شاه به این کشور بود. در خاورمیانه حافظ اسد در سوریه توانست وام بدون بهره 800 میلیون دلار از ایران دریافت کند. سادات در مصر نیز وام یک میلیارد دلاری از ایران گرفت که البته بخش اعظم آن بخشیده شد. شاه به «اتیوپی» علاوه بر کمک مالی، اسلحه مجانی فرستاد. «مراکش» از جمله کشورهای فقیر عرب- آفریقایی بود که در دوران سلطنت شاه کمک های مالی سخاوتمندانه ای از ایران دریافت کرد. سلطان حسن دوم در جنگ با چریک های مخالف دولت (پولیساریو) از ایران کمک نظامی دریافت می کرد.


هدیه به شاه افغانستان و یونان
شاه به دلیل تعصب نسبت به نظام سلطنتی، هر پادشاهی که در کشورش سرنگون می شد، از اموال ملت ایران به او حاتم بخشی می کرد، از این رو پس از سرنگونی ظاهر شاه پادشاه افغانستان، محمدرضا پهلوی دستور داد ماهیانه 10 هزار دلار از بودجه ی سرّی دولت به وی پرداخت شود و هیچ کس در دولت نباید در این باره چیزی بداند و پس از مدتی دستور داد تا 1000 دلار دیگر به مستمری او اضافه گردد و خانه ای هم در رُم  به قیمت 250 هزار دلار برای او از بودجه ی سرّی دولت خریداری شود. محمد رضا پهلوی پس از چندی دستور خرید اتومبیل لیموزین برای پادشاه افغانستان و دستور مستمری دیگری برای همسر ظاهرشاه را نیز صادر کرد. شاه ایران اقوام و خویشان ظاهرشاه پادشاه افغانستان را هم فراموش نکرد و دستور خرید خانه و مستمری را برای عبدالوالی خان، داماد پادشاه را نیز صادر کرد و درباره این اقدام خود گفت:خداوند به ما امکان داده که به کسان بدشانس هستند، کمک کنیم. در یکی از  اسناد  بدست آمده از دربار پهلوی آمده است:  وزیر دربار به شخص هویدا  دستور می دهد حسب الامر مبارک شاه از آبان ماه 1352 ماهیانه مبلغ 10هزار لیره و 20 هزار دلار برای پادشاه سابق یونان حواله کند که جمع آن تا پایان سال 1352 بالغ بر 22 میلیون و 600 هزار و 500 ریال شده است. کمک های دربار ایران به «کنستانتین» پادشاه بی صندلی یونان در حالی انجام می شد که اسدالله علم وزیر دربار در خاطراتش از پادشاه یونان چنین یاد می کند: «کنستانتین مهمان همیشگی ماست و از هواپیمای اختصاصی شاه طوری استفاده می کند مثل اینکه مال خودش است.» علم به شاه توصیه می کند: «مهمان نوازی خود را محدود کنید. او مفت خوری بیش نیست.» شاه حتی پس از شکست پادشاه در رفرندوامی که در یونان برگزار شد برای اینکه شخص پادشاه قدری خوشحال شود! کمک سیصدهزار دلاری برای وی ارسال می کند. علاوه بر این بسیاری از خریدهای ارتش ایران به  به وی سپرده شد و از این طریق توانست در معاملات تجاری سودهای کلانی را به جیب بزد.

هدیه صدها هزار دلاری به رییس جمهور آمریکا
فریده دیبا مادر فرح دیبا در خاطراتش در رابطه با یک نمونه از حاتم بخشی های محمد رضا شاه به رییس جمهور آمریکا می نویسد: «در سفر به آمریکا  در یک مجلس شام خصوصی، محمدرضا یک دست جواهرهای فوق العاده نفیس و منحصر به فرد شامل: «گردبند برلیان، گل سینه الماس، دستبند جواهرنشان، انگشتر الماس و گوشواره های برلیان» را به ژاکلین کندی [همسر جان اف کندی رئیس جمهور وقت آمریکا] هدیه داد و در برابر سخاوتمندی بزرگ و بی نظیر شاه، کندی یک نقاشی آبرنگ به فرح هدیه داد و مدعی شد که این نقاشی از کارهای خود او در زمان تحصیلش است. ژاکلین هم که به شدت تحت تأثیر قرار گرفته بود یک کراوات رنگ و رو رفته به محمدرضا هدیه داد و ادعا کرد که این کروات متعلق به جورج واشنگتن [اولین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا] بوده است!  هدایای رئیس جمهور آمریکا و همسرش حتی یک دلار ارزش نداشت! در حالی که من می دانستم محمدرضا برای خرید جواهرهای عتیقه صدها هزار دلار هزینه کرده است.»

 پیشکش دختران ایرانی به سران عرب توسط شاه
در کنار این حاتم‌بخشی‌های پهلوی، آن‌ها زنان و دختران ایرانی را هم در اختیار سران عرب قرار می‌دادند. در صفحه ۱۶۹-۱۷۰ جلد ششم خاطرات اسدالله علم نوشته شده است: «شاه خطاب به اسدالله علم: [سلطان قابوس] در این دو شب خوشگذرانی چه کرد؟ [علم گفت ]:هر شب چهار پنج خانم در اختیارش بود.دخترهای ایرانی خیلی هم تمیز شده‌اند و او هم خیلی دوست دارد!»
 

  منبع:
کتاب خاطرات اسدالله اعلم ج 3
کتاب خاطرات اسدالله اعلم ج 4
کتاب معمای هویدا 
کتاب بخاطر دخترم فرح