رهبر معظم انقلاب در پیام نوروزی آغاز سال ۱۳۹۸ به آحاد ملت ایران، ضمن نامگذاری و تبیین «رونق تولید» به عنوان شعار سال، یکی از دلایل امکان تحقق این شعار در سال جاری را وجود ظرفیت های متعدد کشور برشمردند ایشان فرمودند: «کارشناس‌های ما معتقدند که ظرفیّتهای کشور برای شکوفایی اقتصاد، ظرفیّتهای بسیار آماده و مستعد و کاملی است. ما کمبود نداریم. ظرفیّت نیروی انسانی ما بسیار خوب است، ظرفیّتهای طبیعی ما بسیار خوب است، ظرفیّت جغرافیایی ما بسیار خوب است که من در بیانیّه‌ی گام دوّم مقداری از این ظرفیّتها را تشریح کردم که این ظرفیّتها وجود دارد؛ بنابراین ظرفیّتها هست»
در این نوشتار، آقای محمد عندلیب، کارشناس مسائل اقتصادی، ظرفیت های اقتصادی کشور جهت تحقق رونق تولید را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و پیشنهاداتی را در این زمینه مطرح کرده است.
۱. موقعیت جغرافیایی و ژئوپلتیکی ویژه
کشور ایران از لحاظ جغرافیایی در نقطه‌ی اتصال ۳ قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرار دارد. از طرفی کریدور شرق به غرب و از سویی کریدور شمال به جنوب است. وجود راه آهن سراسری و زیرساخت های حمل و نقل جاده‌ای مناسب مانند بزرگراه‌ها و آزادراه‌های فراوان، دسترسی کشور به آب‌های آزاد بین‌المللی، اتصال بندرگاه‌های اصلی به شبکه ریلی و جاده‌ای برخوردار از امنیت بالا و مطلوب، سبب شده است که همواره ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین انتخاب‌های کشورهای گوناگون برای حمل و نقل و ترانزیت کالاها باشد. مطابق محاسبات، با افزایش حجم بار و تکمیل نقشه ریلی ترانزیتی کشور و اتصال ریلی چابهار به سرخس و خرمشهر به بصره و چند مسیر نسبتا کوتاه دیگر، کشور امکان کسب درآمدی ۲۶ میلیارد دلاری را داراست. این درآمد که بیشتر ازنصف درآمد نفتی سالانه‌ی ایران است، امکان ایجاد رونق تولید و اشتغال آفرینی برای بیش از ۱.۵ میلیون نفر را دارد و نقش ویژهای در عمران و آبادانی مناطق عبوری راه آهن از این مسیر را دارد.
۲. دسترسی به بازارهای گسترده و متنوع
کشور پهناور ایران از لحاظ جغرافیایی در همسایگی ۱۵ کشور با جمعیتی بیش از ۶۰۰ میلیون نفر قرار دارد. حجم تجارت همسایگان ایران تا انتهای سال ۲۰۱۷، بیش از ۲۰۰۶ میلیارد دلار در سال بوده است که سهم ایران تنها ۳۶ میلیارد دلار یعنی حدود ۱.۷ درصد از کل تجارت منطقه بوده است. حجم تجارت فعلی کشور که به دو بخش نفتی و غیر نفتی تقسیم میشود، چیزی در حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است. چنانچه ایران با فعال نمودن دیپلماسی اقتصادی منطقه‌ای و استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه و بانکداری غیرمستقیم، بتواند سهم خود از تجارت منطقه‌ای را تنها ۵ درصد افزایش دهد، قادر خواهد بود تجارتی ۱۰۰ میلیارد دلاری با کشورهای همسایه خود شکل دهد که مطابق محاسبات کارشناسی در بدبینانه‌ترین حالت، همین امر زمینه ایجاد ۴ میلیون شغل در کشور را ایجاد می‌نماید. از طرفی شکل‌دهی بازاری به این وسعت، خود تقاضایی موثر برای شکل‌گیری و رونق تولید داخلی است. سفر اخیر آقای رییس جمهور به کشور عراق و افزایش سطح مبادلات به سطح ۲۰ میلیارد دلار خود گویای امکان‌پذیری این برنامه است.
۳. دسترسی به منابع طبیعی استفاده نشده
کشور ایران با قرار گرفتن بر روی یکی از کمربندهای اصلی کوه‌زایی جهان، دارای ۱۰۴ میلیارد تن ذخیره احتمالی انواع مواد معدنی است که ۷ درصد معادن جهان را تشکیل می‌دهد. تنوع این معادن بیش از ۶۴ نوع ماده معدنی است که شامل ۶ درصد منابع مس، ۳.۵ درصد منابع سرب و روی، ۱۰.۵ درصد منابع زغال سنگ و ۲ درصد منابع سنگ آهن است. مطابق محاسبات ارزش معادن ایران ۷۰۰ میلیارد دلار برآورد شده‌است که در صورت سرمایه‌گذاری و توجه به عواملی چون "توسعه زیرساخت ها"، "فرآوری مواد خام" "ورود بخش خصوصی" و "اجازه صادرات" این عدد افزایش می‌یابد.
متاسفانه پس از کشف نفت، به دلیل اتکای مسئولان به درآمدهای نفتی، توجه ویژهای به این بخش صورت نگرفته است که با بهره گیری و فعال نمودن این بخش، می‌توان درآمدی چندین برابر بخش نفتی استحصال نمود. به عنوان مثال بخش کشاورزی که از مهمترین و استراتژیک‌ترین بخشهای اقتصادی کشور است و امنیت غذایی جامعه به آن گره خورده است: حدود ۳۷ میلیون هکتار اراضی مناسب کشاورزی در کشور وجود دارد که در حال حاضر ۱۸.۵ میلیون هکتار آن در چرخه تولید محصولات بخش کشاورزی قرار دارد. مدیریت و زیر کشت بردن علمی زمین‌های کشاورزی می‌تواند علاوه بر ایجاد رونق تولید و اشتغال بالا، ضمن تقویت امنیت غذایی، دسترسی ارزان‌تر محصولات کشاورزی برای مردم را ممکن نماید.
۴. بهره‌مند از منابع سرشار انرژی
یکی از نهاده های اصلی برای شکل‌گیری تولید، انرژی است که بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند کره جنوبی، ژاپن و کشورهای اروپایی تا حد قابل توجهی نیازمند و وابسته به منابع انرژی سایر کشورها هستند. کشورمان ایران در منطقه‌ای واقع شده که بیش از۴۸ درصد از نفت و گاز دنیا در آن قرار دارد. از طرفی ایران بالاترین حجم ذخایرمجموعی نفت و گاز دنیا را داراست. از دیگر سو بهره‌مندی کشور از منابع طبیعی، معادن، زمین های حاصلخیز، نیروی انسانی توانمند، تحصیل کرده، متخصص و متعهد، زمینه را برای جهش کشور در حوزه های متعدد فراهم می‌آورد. شرط تحقق این امر اعمال مدیریتی جهادی، خستگی ناپذیرو عالمانه است که بتواند ظرفیت‌های حوزه های گوناگون را با نگاه به داخل مانند تسبیحی دور هم جمع نموده و اقتصاد کشور را به اقتصادی بالنده و آسیب ناپذیر تبدیل نماید.
مطالب فوق تنها بخشی از ظرفیت های کشور جهت رونق بخشی به تولید و رفع مشکلات معیشتی مردم است که توجه و فعال نمودن آنها می‌تواند پیشران اقتصاد کشور در شرایط فعلی باشد. لذا در همین راستا اقدامات ذیل جهت استفاده هر چه بیشتر و بهتر از ظرفیت‌ها، پیشنهاد میشود:
* تقویت تعاملات اقتصادی-سیاسی و ایجاد پیمان های پولی ۲ یا چند جانبه با کشورهای منطقه مانند پاکستان، آذربایجان و ...
* تکمیل شبکه ریلی به کمک بخش خصوصی با ایجاد جذابیت برای آنان
* توجه ویژه به معادن و منابع طبیعی و تلاش در فرآوری و جلوگیری از خام فروشی
* حضور فعال در بازسازی کشورهای جنگ زده و آسیب دیده مانند عراق، سوریه و...
* تکمیل شبکه آبیاری با اصلاح نظام مصرف و بهره وری آب
* به کارگیری زمین های کشاورزی با اصلاح قوانین متعلق به این حوزه
* استفاده از صنایع تبدیلی و تکمیلی در کشاورزی جهت افزایش ارزش آفرینی
* مشارکت یا برون سپاری طرح های اقتصادی به بخش خصوصی
* ایجاد جذابیت در طرح های اقتصادی با قابلیت واگذاری برای بخش خصوصی
نویسنده: آقای محمد عندلیب
منبع: farsi.khamenei.ir
در این نوشتار، آقای محمد عندلیب، کارشناس مسائل اقتصادی، ظرفیت های اقتصادی کشور جهت تحقق رونق تولید را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و پیشنهاداتی را در این زمینه مطرح کرده است.
۱. موقعیت جغرافیایی و ژئوپلتیکی ویژه
کشور ایران از لحاظ جغرافیایی در نقطه‌ی اتصال ۳ قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرار دارد. از طرفی کریدور شرق به غرب و از سویی کریدور شمال به جنوب است. وجود راه آهن سراسری و زیرساخت های حمل و نقل جاده‌ای مناسب مانند بزرگراه‌ها و آزادراه‌های فراوان، دسترسی کشور به آب‌های آزاد بین‌المللی، اتصال بندرگاه‌های اصلی به شبکه ریلی و جاده‌ای برخوردار از امنیت بالا و مطلوب، سبب شده است که همواره ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین انتخاب‌های کشورهای گوناگون برای حمل و نقل و ترانزیت کالاها باشد. مطابق محاسبات، با افزایش حجم بار و تکمیل نقشه ریلی ترانزیتی کشور و اتصال ریلی چابهار به سرخس و خرمشهر به بصره و چند مسیر نسبتا کوتاه دیگر، کشور امکان کسب درآمدی ۲۶ میلیارد دلاری را داراست. این درآمد که بیشتر ازنصف درآمد نفتی سالانه‌ی ایران است، امکان ایجاد رونق تولید و اشتغال آفرینی برای بیش از ۱.۵ میلیون نفر را دارد و نقش ویژهای در عمران و آبادانی مناطق عبوری راه آهن از این مسیر را دارد.
۲. دسترسی به بازارهای گسترده و متنوع
کشور پهناور ایران از لحاظ جغرافیایی در همسایگی ۱۵ کشور با جمعیتی بیش از ۶۰۰ میلیون نفر قرار دارد. حجم تجارت همسایگان ایران تا انتهای سال ۲۰۱۷، بیش از ۲۰۰۶ میلیارد دلار در سال بوده است که سهم ایران تنها ۳۶ میلیارد دلار یعنی حدود ۱.۷ درصد از کل تجارت منطقه بوده است. حجم تجارت فعلی کشور که به دو بخش نفتی و غیر نفتی تقسیم میشود، چیزی در حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است. چنانچه ایران با فعال نمودن دیپلماسی اقتصادی منطقه‌ای و استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه و بانکداری غیرمستقیم، بتواند سهم خود از تجارت منطقه‌ای را تنها ۵ درصد افزایش دهد، قادر خواهد بود تجارتی ۱۰۰ میلیارد دلاری با کشورهای همسایه خود شکل دهد که مطابق محاسبات کارشناسی در بدبینانه‌ترین حالت، همین امر زمینه ایجاد ۴ میلیون شغل در کشور را ایجاد می‌نماید. از طرفی شکل‌دهی بازاری به این وسعت، خود تقاضایی موثر برای شکل‌گیری و رونق تولید داخلی است. سفر اخیر آقای رییس جمهور به کشور عراق و افزایش سطح مبادلات به سطح ۲۰ میلیارد دلار خود گویای امکان‌پذیری این برنامه است.
۳. دسترسی به منابع طبیعی استفاده نشده
کشور ایران با قرار گرفتن بر روی یکی از کمربندهای اصلی کوه‌زایی جهان، دارای ۱۰۴ میلیارد تن ذخیره احتمالی انواع مواد معدنی است که ۷ درصد معادن جهان را تشکیل می‌دهد. تنوع این معادن بیش از ۶۴ نوع ماده معدنی است که شامل ۶ درصد منابع مس، ۳.۵ درصد منابع سرب و روی، ۱۰.۵ درصد منابع زغال سنگ و ۲ درصد منابع سنگ آهن است. مطابق محاسبات ارزش معادن ایران ۷۰۰ میلیارد دلار برآورد شده‌است که در صورت سرمایه‌گذاری و توجه به عواملی چون "توسعه زیرساخت ها"، "فرآوری مواد خام" "ورود بخش خصوصی" و "اجازه صادرات" این عدد افزایش می‌یابد.
متاسفانه پس از کشف نفت، به دلیل اتکای مسئولان به درآمدهای نفتی، توجه ویژهای به این بخش صورت نگرفته است که با بهره گیری و فعال نمودن این بخش، می‌توان درآمدی چندین برابر بخش نفتی استحصال نمود. به عنوان مثال بخش کشاورزی که از مهمترین و استراتژیک‌ترین بخشهای اقتصادی کشور است و امنیت غذایی جامعه به آن گره خورده است: حدود ۳۷ میلیون هکتار اراضی مناسب کشاورزی در کشور وجود دارد که در حال حاضر ۱۸.۵ میلیون هکتار آن در چرخه تولید محصولات بخش کشاورزی قرار دارد. مدیریت و زیر کشت بردن علمی زمین‌های کشاورزی می‌تواند علاوه بر ایجاد رونق تولید و اشتغال بالا، ضمن تقویت امنیت غذایی، دسترسی ارزان‌تر محصولات کشاورزی برای مردم را ممکن نماید.
۴. بهره‌مند از منابع سرشار انرژی
یکی از نهاده های اصلی برای شکل‌گیری تولید، انرژی است که بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند کره جنوبی، ژاپن و کشورهای اروپایی تا حد قابل توجهی نیازمند و وابسته به منابع انرژی سایر کشورها هستند. کشورمان ایران در منطقه‌ای واقع شده که بیش از۴۸ درصد از نفت و گاز دنیا در آن قرار دارد. از طرفی ایران بالاترین حجم ذخایرمجموعی نفت و گاز دنیا را داراست. از دیگر سو بهره‌مندی کشور از منابع طبیعی، معادن، زمین های حاصلخیز، نیروی انسانی توانمند، تحصیل کرده، متخصص و متعهد، زمینه را برای جهش کشور در حوزه های متعدد فراهم می‌آورد. شرط تحقق این امر اعمال مدیریتی جهادی، خستگی ناپذیرو عالمانه است که بتواند ظرفیت‌های حوزه های گوناگون را با نگاه به داخل مانند تسبیحی دور هم جمع نموده و اقتصاد کشور را به اقتصادی بالنده و آسیب ناپذیر تبدیل نماید.
مطالب فوق تنها بخشی از ظرفیت های کشور جهت رونق بخشی به تولید و رفع مشکلات معیشتی مردم است که توجه و فعال نمودن آنها می‌تواند پیشران اقتصاد کشور در شرایط فعلی باشد. لذا در همین راستا اقدامات ذیل جهت استفاده هر چه بیشتر و بهتر از ظرفیت‌ها، پیشنهاد میشود:
* تقویت تعاملات اقتصادی-سیاسی و ایجاد پیمان های پولی ۲ یا چند جانبه با کشورهای منطقه مانند پاکستان، آذربایجان و ...
* تکمیل شبکه ریلی به کمک بخش خصوصی با ایجاد جذابیت برای آنان
* توجه ویژه به معادن و منابع طبیعی و تلاش در فرآوری و جلوگیری از خام فروشی
* حضور فعال در بازسازی کشورهای جنگ زده و آسیب دیده مانند عراق، سوریه و...
* تکمیل شبکه آبیاری با اصلاح نظام مصرف و بهره وری آب
* به کارگیری زمین های کشاورزی با اصلاح قوانین متعلق به این حوزه
* استفاده از صنایع تبدیلی و تکمیلی در کشاورزی جهت افزایش ارزش آفرینی
* مشارکت یا برون سپاری طرح های اقتصادی به بخش خصوصی
* ایجاد جذابیت در طرح های اقتصادی با قابلیت واگذاری برای بخش خصوصی
نویسنده: آقای محمد عندلیب
منبع: farsi.khamenei.ir
