برای اینکه فرزند احساس شخصیت و مطلوب بودن کند، لازم است پدر و مادر ابتدا ارتباطهای فیزیکی با او برقرار کنند تا او با والدین فاصله ای احساس نکند. از جمله این انواع ارتباط، ارتباط چشمی است که یکی از عناصر مهم تعامل افراد و گاه ضروری برای شروع تعامل اجتماعی است. این ارتباط در هنگام گفت وگو، ممکن است نشانه توجه و علاقه باشد و استفاده مناسب از آن، پیامدهای تقویت کننده داشته باشد.
لبخند زدن
لبخند، در مواجهه مناسب و هنگام گفتن و شنیدن مؤثر است. برخی پژوهش ها نشان میدهد که لبخندها تقویت کننده اند. شوالتر، در آزمایشی موفق شد با استفاده از لبخندهای انتخابی، برخی از جملات عاطفی مصاحبه شونده ها را شرطی کند. لبخند به مثابه تقویت کننده «ژستی»، نمونه ای از مهارتهای خوشرویی در برابر فرزند است. رسول خدا از این مهارت هنگام سخن گفتن استفاده می کردند: کان رسول الله اذا حدث بحدیث تبتم فی حدیثه: «همواره رسول خدا هنگامی که سخن می گفتند، تبسم می کردند». امام باقر نیز تبسم در برابر برادر دینی را حسنه دانسته اند گفتنی است لبخندها همان گونه که مهربانی و تفاهم را منتقل میسازند، گاه نشانه تحقیر و تمسخرند. تعبیر این رفتارها در گرو ویژگیهای بافتی از قبیل رفتارهای ضمیمه رفتار موردنظر است. بنابراین، کاربرد این مهارت نیازمند توجه به رفتارهای ضمیمه است تا مبادا لبخند عامل تحقیر و تمسخر به شمار آید.
تکان دادن سر
تکان دادن سر نیز از جمله ژستهایی است که معمولا آن را به نشانه تصدیق، موافقت و تفاهم به کار می بریم. فوربس و جکسون نیز بر تأثیرات تقویتی این ژست تأکید کرده اند. در اکثر تحقیقات صورت گرفته در این زمینه، تکان دادن سر و سایر تقویت کننده های کلامی و غیر کلامی باهم ترکیب شده اند. ما به دو شیوه میتوانیم برای ابراز علاقه و اشتیاق به حرفهای گوینده، از سر تکان دادن استفاده کنیم. اکمن و استر معتقدند ما با کج کردن سری علاقه مندی خود به حرفهای طرف مقابل را ابراز می کنیم. افزون بر این، ما با تکانهای سری تمایل خود به ادامه صحبت را نشان میدهیم.
چهره گشاده چهره دیگران، اطلاعات فراوانی در خصوص حالات هیجانی آنها، در اختیار ما قرار میدهد. برخی نظریه پردازان می گویند، حالات چهره بعد از زبان، مهم ترین منبع اطلاعاتی است. شاهد این مدعا، زمان و حجم کارهایی است که نویسندگان، نمایشنامه نویسان و سناریونویسان به اوصاف و جزئیات چهره شخصیت های موردنظر خود اختصاص داده اند. عده ای معتقدند این حالات، هم فطری و هم آموختنی هستند. برخی شواهد، از نظریه فطری بودن حالات چهره حمایت می کند؛ زیرا در فرهنگ های گوناگون دنیا، شاهد حالات چهره ای مشترک هستیم، از قبیل بالا کشیدن یک یا هر دو ابرو، خمیازه و جمع کردن لبها که به ترتیب نشانه نگرانی و تعجب، خستگی و اضطراب هستند. میان حالت چهره و گفتار والدین نباید تغایر وجود داشته باشد. وقتی بین حالات چهره و گفتار مغایرت وجود دارد، بیشتر به حالات چهره دقت می کنیم و به گفته های طرف مقابل چندان توجه نمی کنیم. ما می توانیم با انتخاب حالت چهره ای متناسب با موقعیت فرزند خود، در شادی او خود را شاد، و در نگرانی اش خود را سهیم نشان دهیم.
لمس کردن، در خانواده درمانی به تماس بدنی اطلاق می شود. نوازش کردن پشت دست، یا دست دادن، نمونه ای از لمس است که میتوان برای نشان دادن حمایت از شخص لمس شده، از آن استفاده کرد.
نگاه کردن
نگاه کردن نیز سهم چشمگیری در معناداری ارتباط دارد. والدین و فرزندان گاه به دلیل وضعیت نامطلوبی که پیش آمده است، عادت می کنند از نگاه کردن به یکدیگر بپرهیزند تا نشان دهند که از رفتار دیگری متأثر شده اند. ولی خوب است به این نکته توجه داشته باشند که این نگاه نکردن، می تواند پیام تنفر از دیگری را به او مخابره کند. والدین و فرزندان باید تمرین کنند تا به یکدیگر نگاه کنند، البته نه نگاهی تند و خیره که پیام منفی ارسال می کند، بلکه پیامی که نشان دهد حتی آنجا که فرزند رفتار نامطلوبی از خود بروز داده است، پدر و مادر به انگیزه خوب او، شکی ندارند. ما پدر و مادرها به دلیل زندگی پرمشغله، به ندرت وقتی را برای نگاه کردن به فرزندان خود اختصاص میدهیم؛ در حالی که وقتی فرزند حس می کند پدر و مادرش با قصد و توجه به او نگاه می کنند، احساس تازه ای می یابد و متوجه میشود که آنها به او محبت دارند، گرچه ممکن است از رفتار او خرسند نباشند.
لمس کردن
لمس کردن، در خانواده درمانی به تماس بدنی اطلاق می شود. نوازش کردن پشت دست، یا دست دادن، نمونه ای از لمس است که میتوان برای نشان دادن حمایت از شخص لمس شده، از آن استفاده کرد. فرزندان، گاه دچار ناکامی هایی می شوند که در وجودشان به خوبی حس میشود. این ناکامیها ممکن است در روابط والدین و فرزندان تأثیر منفی بگذارد. مناسب است پدر و مادر در حلقه ای به فرزند نزدیکتر شوند، دست همدیگر را بگیرند و نگه دارند و در کنار یکدیگر بمانند تا فرزندشان بداند که گرچه ناکامی هایش بسیار است، او تنهانیست، والدینش او را درک می کنند و ذهنیت مثبتی درباره او دارند. گاه پیام لمس کردن، کمتر از پیام زبان نیست و انرژی و صمیمیتی که از راه لمس به دیگری منتقل می شود، بسیار مؤثرتر از زبان است. دلگرمی و همدلی را می توان از پیامدهای لمس دانست.
قدردانی
برای اینکه به فرزند خود نشان دهیم که شخصیت او را به رسمیت می شناسیم و برایش اهمیت قایل هستیم، باید از کارهای خوب او قدردانی کنیم. قدردانی کوششی است برای اینکه عزت نفس را در شخص دیگر ایجاد یا تقویت کنیم. این کوشش از طریق احترام، تحسین، تمجید و علایم دیگر پذیرفته شدن به وقوع می پیوندد. قدردانی، مهارت مهمی برای اعضای خانواده است تا یاد بگیرند که خانواده سالمی را پایه ریزی کنند. شما به منزله اعضای خانواده، با قدردانی از یکدیگر می توانید رابطه ای قوی تر در میان خود پدید آورید. این مهارت باعث میشود تا اعضای خانواده، احساس خوبی درباره هم داشته باشند و رفتار منفی خود را تغییر دهند. چنانچه پدر و مادر این کار را انجام دهند، فرزندان از والدین عمل صالحی می آموزند و با قدردانی، دیگران را از خویش خشنود می سازند.
منبع: خانوادۀ موفق، علی حسین زاده، چاپ دوم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، کاشان 1391
لبخند زدن
لبخند، در مواجهه مناسب و هنگام گفتن و شنیدن مؤثر است. برخی پژوهش ها نشان میدهد که لبخندها تقویت کننده اند. شوالتر، در آزمایشی موفق شد با استفاده از لبخندهای انتخابی، برخی از جملات عاطفی مصاحبه شونده ها را شرطی کند. لبخند به مثابه تقویت کننده «ژستی»، نمونه ای از مهارتهای خوشرویی در برابر فرزند است. رسول خدا از این مهارت هنگام سخن گفتن استفاده می کردند: کان رسول الله اذا حدث بحدیث تبتم فی حدیثه: «همواره رسول خدا هنگامی که سخن می گفتند، تبسم می کردند». امام باقر نیز تبسم در برابر برادر دینی را حسنه دانسته اند گفتنی است لبخندها همان گونه که مهربانی و تفاهم را منتقل میسازند، گاه نشانه تحقیر و تمسخرند. تعبیر این رفتارها در گرو ویژگیهای بافتی از قبیل رفتارهای ضمیمه رفتار موردنظر است. بنابراین، کاربرد این مهارت نیازمند توجه به رفتارهای ضمیمه است تا مبادا لبخند عامل تحقیر و تمسخر به شمار آید.
تکان دادن سر
تکان دادن سر نیز از جمله ژستهایی است که معمولا آن را به نشانه تصدیق، موافقت و تفاهم به کار می بریم. فوربس و جکسون نیز بر تأثیرات تقویتی این ژست تأکید کرده اند. در اکثر تحقیقات صورت گرفته در این زمینه، تکان دادن سر و سایر تقویت کننده های کلامی و غیر کلامی باهم ترکیب شده اند. ما به دو شیوه میتوانیم برای ابراز علاقه و اشتیاق به حرفهای گوینده، از سر تکان دادن استفاده کنیم. اکمن و استر معتقدند ما با کج کردن سری علاقه مندی خود به حرفهای طرف مقابل را ابراز می کنیم. افزون بر این، ما با تکانهای سری تمایل خود به ادامه صحبت را نشان میدهیم.
چهره گشاده چهره دیگران، اطلاعات فراوانی در خصوص حالات هیجانی آنها، در اختیار ما قرار میدهد. برخی نظریه پردازان می گویند، حالات چهره بعد از زبان، مهم ترین منبع اطلاعاتی است. شاهد این مدعا، زمان و حجم کارهایی است که نویسندگان، نمایشنامه نویسان و سناریونویسان به اوصاف و جزئیات چهره شخصیت های موردنظر خود اختصاص داده اند. عده ای معتقدند این حالات، هم فطری و هم آموختنی هستند. برخی شواهد، از نظریه فطری بودن حالات چهره حمایت می کند؛ زیرا در فرهنگ های گوناگون دنیا، شاهد حالات چهره ای مشترک هستیم، از قبیل بالا کشیدن یک یا هر دو ابرو، خمیازه و جمع کردن لبها که به ترتیب نشانه نگرانی و تعجب، خستگی و اضطراب هستند. میان حالت چهره و گفتار والدین نباید تغایر وجود داشته باشد. وقتی بین حالات چهره و گفتار مغایرت وجود دارد، بیشتر به حالات چهره دقت می کنیم و به گفته های طرف مقابل چندان توجه نمی کنیم. ما می توانیم با انتخاب حالت چهره ای متناسب با موقعیت فرزند خود، در شادی او خود را شاد، و در نگرانی اش خود را سهیم نشان دهیم.
لمس کردن، در خانواده درمانی به تماس بدنی اطلاق می شود. نوازش کردن پشت دست، یا دست دادن، نمونه ای از لمس است که میتوان برای نشان دادن حمایت از شخص لمس شده، از آن استفاده کرد.
نگاه کردن
نگاه کردن نیز سهم چشمگیری در معناداری ارتباط دارد. والدین و فرزندان گاه به دلیل وضعیت نامطلوبی که پیش آمده است، عادت می کنند از نگاه کردن به یکدیگر بپرهیزند تا نشان دهند که از رفتار دیگری متأثر شده اند. ولی خوب است به این نکته توجه داشته باشند که این نگاه نکردن، می تواند پیام تنفر از دیگری را به او مخابره کند. والدین و فرزندان باید تمرین کنند تا به یکدیگر نگاه کنند، البته نه نگاهی تند و خیره که پیام منفی ارسال می کند، بلکه پیامی که نشان دهد حتی آنجا که فرزند رفتار نامطلوبی از خود بروز داده است، پدر و مادر به انگیزه خوب او، شکی ندارند. ما پدر و مادرها به دلیل زندگی پرمشغله، به ندرت وقتی را برای نگاه کردن به فرزندان خود اختصاص میدهیم؛ در حالی که وقتی فرزند حس می کند پدر و مادرش با قصد و توجه به او نگاه می کنند، احساس تازه ای می یابد و متوجه میشود که آنها به او محبت دارند، گرچه ممکن است از رفتار او خرسند نباشند.
لمس کردن
لمس کردن، در خانواده درمانی به تماس بدنی اطلاق می شود. نوازش کردن پشت دست، یا دست دادن، نمونه ای از لمس است که میتوان برای نشان دادن حمایت از شخص لمس شده، از آن استفاده کرد. فرزندان، گاه دچار ناکامی هایی می شوند که در وجودشان به خوبی حس میشود. این ناکامیها ممکن است در روابط والدین و فرزندان تأثیر منفی بگذارد. مناسب است پدر و مادر در حلقه ای به فرزند نزدیکتر شوند، دست همدیگر را بگیرند و نگه دارند و در کنار یکدیگر بمانند تا فرزندشان بداند که گرچه ناکامی هایش بسیار است، او تنهانیست، والدینش او را درک می کنند و ذهنیت مثبتی درباره او دارند. گاه پیام لمس کردن، کمتر از پیام زبان نیست و انرژی و صمیمیتی که از راه لمس به دیگری منتقل می شود، بسیار مؤثرتر از زبان است. دلگرمی و همدلی را می توان از پیامدهای لمس دانست.
قدردانی
برای اینکه به فرزند خود نشان دهیم که شخصیت او را به رسمیت می شناسیم و برایش اهمیت قایل هستیم، باید از کارهای خوب او قدردانی کنیم. قدردانی کوششی است برای اینکه عزت نفس را در شخص دیگر ایجاد یا تقویت کنیم. این کوشش از طریق احترام، تحسین، تمجید و علایم دیگر پذیرفته شدن به وقوع می پیوندد. قدردانی، مهارت مهمی برای اعضای خانواده است تا یاد بگیرند که خانواده سالمی را پایه ریزی کنند. شما به منزله اعضای خانواده، با قدردانی از یکدیگر می توانید رابطه ای قوی تر در میان خود پدید آورید. این مهارت باعث میشود تا اعضای خانواده، احساس خوبی درباره هم داشته باشند و رفتار منفی خود را تغییر دهند. چنانچه پدر و مادر این کار را انجام دهند، فرزندان از والدین عمل صالحی می آموزند و با قدردانی، دیگران را از خویش خشنود می سازند.
منبع: خانوادۀ موفق، علی حسین زاده، چاپ دوم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، کاشان 1391
