امانت داری و حفظ و کتمان اسرار نزد اهل بیت (علیهم السلام) نیز اهمیتی ویژه داشته است. در حدیث معروف عقل و جهل، امام صادق (علیه السلام) «امانت داری» را از سربازان عقل معرفی کرده و فرموده اند: . والأمانة وضدها الخیانة.. «از جمله سربازان عقل» امانت داری است و ضد آن خیانت در امانت است که از سربازان جهل است».(1).
در بیانی دیگر، امام جعفر صادق (علیه السلام) در بیان اهمیت امانت داری، آن را با اقامه نماز مقایسه کرده و فرموده اند: به طولانی بودن رکوع و سجود افراد نگاه نکنید؛ چراکه این گونه عمل کردن بنا بر عادت افراد است؛ به گونه ای که اگر آن را ترک کنند به وحشت و اضطراب دچار خواهند شد، بلکه ببینید آیا او در گفتارش صادق و امین است یا نه»
امامان معصوم عنها، امانت داری و حفظ اسرار را از نشانه های مؤمنان معرفی کرده و خیانت در امانت را از رذایل اخلاقی دانسته اند. مسئله امانت داری و حفظ اسرار میان اعضای خانواده، به ویژه زن و شوهر نیز مطرح است و البته حساسیت بیشتری دارد. هریک از زن و یا شوهر که به زندگی و همسرش علاقه مند باشد، خواهد کوشید اسرار خانوادگی خود و همسرش را حفظ کند. زمانی که زن یا شوهر ببیند همسرش در حفظ اسرارش می کوشد، این برایش خوشایند است و نشان علاقه و محبتش به وی خواهد بود. به همین دلیل، در فصول پیشین، با استفاده از سخنان اهل بیت (علیهم السلام) بیان شد که امانت داری و حفظ اسرار، از بهترین ویژگیهای زنان و مردان و از شاخص های معتبر برای انتخاب همسر است.پیامبر اسلام در حدیث معروف حولا، درباره لزوم امانت داری زن و حفظ اسرار شوهر و خانواده و آثار آن می فرمایند: ای حولا، وقتی زن در خانه شوهر، در حضور و غیبتش حافظ حیثیت او و اسرار خانوادگی اش باشد مطلب مهم دیگر اینکه، بخش کمی از زوایای زندگی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، به ویژه اهل بیت (علیهم السلام) در منابع تاریخی و روایی بیان شده و مکشوف است و بخش بزرگی از زوایای زندگی پر از اسرار آن بزرگواران، ناگفته و پنهان باقی مانده است.
روایتی را از زندگی امام علی بن موسی الرضا و فرزند بزرگوارشان امام جواد علیهم السلام نقل کنیم. در آن روایت، وقتی برخی از بستگان و عموزادگان امام جواد ع به ایشان تهمت زدند و قصد جسارت داشتند، حضرت افزون بر معرفی خویش و بیان مطالبی مهم، با بیانی آتشین خطاب به آن نادانان فرمودند: به خدا سوگند، اگر ترس چیرگی باطل و خوف سیطرة اهل شرک، شک و تردید، شقاوت و گمراهی بر ما نبود، هرآینه واژه هایی می گفتم که نخستین انسان‌ها و واپسین آنان از آن سخنان به شگفت آیند».سپس امام علیه السلام دست خود را بر دهان مبارکشان گذاشتند و فرمودند: «ای محمد، خاموش باش! همان گونه که پدرانت سکوت کردند. همان گونه که پیامبران اولوالعزم صبر کردند، تو نیز صبر پیشه خود ساز و برای عذاب آنان شتاب مکن»..
اینکه چه اموری موجب این مسئله شده و در نتیجه، ما از آگاهی و بهره مندی از آن محروم مانده ایم، خود بحث و فحص مبسوطی را می طلبد. اما آنچه مهم است اینکه اهل بیت (علیهم السلام) همه افراد پیرامون خود را سزاوار دانستن همه مسائل ندانسته اند یا گاه برای پیشگیری از سوء استفاده دشمنان و بدخواهان تقیه می کرده اند. در هر حال، برای عملی شدن این طرح، نه تنها اهل بیت (علیهم السلام) بلکه اعضای خانواده، به ویژه همسرانشان باید با آنان همراه و امین و محرم اسرارشان باشند.
پیامبر اسلام در حدیث معروف حولا، درباره لزوم امانت داری زن و حفظ اسرار شوهر و خانواده و آثار آن می فرمایند: ای حولا، وقتی زن در خانه شوهر، در حضور و غیبتش حافظ حیثیت او و اسرار خانوادگی اش باشد و...، روز قیامت چونان زنان معصوم و پاکدامنی خواهد بود که صورتی نورانی خواهد داشت. اگر همسر این زن، مؤمن صالحی باشد، خداوند وی را نیز همچنان همسر و همراه او باقی خواهد گذاشت، ولی اگر آن مرد، با ایمان از دنیا نرفته باشد، افتخار همسری یکی از شهدای اهل بهشت از آن زن خواهد شد. بیان حضرت و گزارش ایشان از وضعیت زندگی اخروی زنان امانت داری که در زندگی دنیوی خویش حافظ اسرار شوهر و خانواده اند، از ستایش و تجلیل از چنین همسرانی نشان دارد؛ بانوان محترم و بزرگواری که به سبب محبت و علاقه ای که به شوهر و زندگی خصوصی خویش دارند، اجازه کشف اسرارشان را به خود نمی دادند.
مکتوم ماندن بسیاری از مسائل درون خانواده آن بزرگواران، ناآگاهی افراد و گروه ها و گزارش ندادن مورخان از آن نشان میدهد که همسران اهل بیت (علیهم السلام) شخصیت‌هایی امین، با تحمل بالا بوده اند و توان حفظ اسرار درون خانه شان را داشته اند. همسران اهل بیت (علیهم السلام) به سبب عشق و علاقه ای که به آنان داشتند، در این مسئله مهم با اهل بیت (علیهم السلام) همراه بودند و بر حفظ اسرار اهل بیت (علیهم السلام) می کوشیدند. البته تاریخ موارد محدودی از همسران آن بزرگواران را نام می برد که اساسا از عوامل نفوذی دشمن بوده اند و اهل بیت (علیهم السلام) با آنان نیز با احتیاط و تقیه برخورد می کردند.
پی‌نوشت:
- محمد بن یعقوب الکلینی الرازی، الکافی، ج ۱، ص ۲۰
