مولفه های سبک زندگی اسلامی در جامعۀ قرآنی
لزوم ایجاد جامعه ای الهی از جنس قسط و عدل جزو آرمان های همه ابنای بشر محسوب می گردد که این امر می تواند به عنوان سنگ بنای تبیین سبک زندگی مطلوب از منظر اسلام مورد توجه قرار گیرد.برای ساخت جامعۀ قرآنی مطلوب باید به قرآن و سیرۀ اهل بیت (علیهم السالم)تمسک جست، لذا ضرورت شناخت جامعۀ اسلامی برآمده از حکومت رسول اکرم(ص)می تواند به عنوان نقشه راه ساخت جامعۀ قرآنی مطرح گردد، و نیز توجه به ابعاد فردی و بالأخص مسائل اجتماعی شخصیت عظیم پیامبر اکرم (ص)را می توان به عنوان الگوئی جامع برای همۀ انسانها برشمرد.
ویژگی های جامعه قرآنی
1- جامعه عصر نبوی نمونه ای از جامعۀ مطلوب
جامعه شکل گرفته عصر نبوی را باید به عنوان الگو و نمونه ای از جامعۀ مطلوب یاد نمود زیرا پیامبر اکرم(ص)موفق شدند جامعه مطلوب را ایجاد نمایند لذا شکل جامعۀ آن دوران در مدینه به عنوان یک جامعۀ مطلوب مد نظر می باشد.جامعۀ قرآنی مد نظر اسلام اگر بتواند مولّفه های مطلوب جامعۀ عصر نبوی را دارا باشد راضی کننده خواهد بود لیکن باید اذعان نمود جامعه عصر نبوی در مسیر خودش عملکرد قابل قبولی داشت و با وضعیت موجود در آن زمان بیش از این ممکن نبود لذا این حد ممکن و مطلوب آن زمان می باشد.2- آموزش
تشکیل جامعۀ قرآنی بدون طی کردن روند آموزش برای افراد آن جامعه امکان پذیر نمی باشدلذا باید برای شکل دادن جامعۀ قرآنی در پی تعلیم و تربیت بود زیرا تحقق سبک زندگی اسلامی بی شک ارتباط مستقیمی با جامعۀ قرآنی آموزش دیده و دارای بینش و دانش می باشد.باید در نظر داشت که نمی توان جامعه ای را بر اساس یک سری رفتارهای معین ایجاد نمود مگر اینکه آن جامعه آموزش لازم را دیده باشد لذا اگر در جامعه‌ای رفتاری حاکم باشد و اصولی رعایت شود، حتما افراد آن جامعه آن اصول را آموزش دیده اند و براساس آن تربیت شده اند در نتیجه به عنوان نمونه می توان اذعان کرد جامعه موفق پیامبر اکرم(ص) ناشی از یک آموزش و ناشی از یک تربیت بوده است.
نکته ای که دربارۀ جامعه عصر نبوی باید گفت اهتمام در تربیت جامعه به سمت آموزش می باشد لذا فارابی در ترسیم مدینه فاضله عصر نبوی تربیت افراد مدینه را به تناسب توان و استعداد آن فرد منتسب به پیامبر اکرم(ص) می نماید بنابراین نظر است که فارابی رئیس مدینه را مقدّم بر مدینه می داند. در آراء اهل المدینة الفاضله آورده است: «همان طور که عضو رئیسه بدن، بالطبع، کامل ترین و تمام ترین اعضا، هم فی نفسه و هم در افعالی است که ویژه اوست...، رئیس مدینه نیز در آنچه ویژه اوست، کامل ترین افراد و اجزای مدینه است.
هم چنان که در انسان قسمت قلب موجود می شود و سپس او سبب تکوین سایر اعضای بدن می گردد و سبب حصول قوّت های اعضای بدن و تنظیم مراتب آنها می شود، وضع رئیس مدینه نیز چنین است که نخست باید او استقرار یابد و سپس او هم سبب تشکل و تحصّل مدینه و اجزای آن شود و هم سبب حصول ملکات ارادی اجزاء و افراد آن و ترتب مراتب آنها گردد... و حال موجودات عالم نیز چنین است...»[1]
لذا به نظر می رسد جامعه ای قرآنی است که دارای آموزش صحیح و منظم باشددر این صورت می توان ادعا نمود؛ «جامعه‌ای که قرآنی باشد نه بیراهه می‌رود نه راه کسی را می‌بندد و جهان را مجلای خدای سبحان می‌داند در آینه جهان، اسمای الهی را مشاهده می‌کند در آینه قرآن، صفات الهی را مشاهده می‌کند با فهمیدن اسما و صفات یا مشاهده آن اسما و صفات یا عاقلانه یا عارفانه از سطح حیات حیوانی بالاتر می‌آید به جای اینکه حیوان ناطق باشد حیّ متألّه می‌شود قهراً هم حَسنه دنیا را تحصیل کرده است هم حسنه آخرت را».[2]
جامعه منطبق با کلام وحی
جامعه ای را می توان مطلوب دانست که اصول و روشها و اهداف و قوانین آن جامعه منطبق با قرآن باشد لذا ضرورت دارد قرآن را به عنوان راهنمای جامعه سازی و کتاب زندگی در همۀ ابعاد الگو قرار بدهیم .جامعۀ ایده آل قرآنی باید در عمل و نیز در عینیت بخشی فرامین الهی بتواند رسالت خود را به نحو احسن انجام دهد.لذا جامعۀ قرآنی باید در عین رعایت حرام و حلال،بفهمد این احکام الهی باطنی دارد و تشریع الهی به تکوین الهی متصل است.
قرآن بر اساس آن چه خود بیان کرده است، راهنمای زندگی و هدایت بشر به سوی خدایی و متألّه شدن و رسیدن به مقام مظهریت در ربوبیت الهی یعنی تحقق خلافت الهی در نوع بشر است. از این روست که هیچ چیزی را برای رسیدن بشر به این مقصد و مقصود فروگذار نکرده است.[3]
لذا جامعه قرآنی یعنی جامعه ای که جهان بینی، مبانی اخلاقی، روابط دیپلماسی و سیاسی، حرکات و سکنات از قرآن اتحاذ گردد، اگر چه دست یابی به این مهم دارای مشقت فراوانی می باشد اما با سعی و تلاش و نیز استخراج راهبردها و مبانی اصول زندگی اجتماعی و فردی دستیابی به جامعه ای قرآنی دور از انتظار نخواهد بود.
پینوشت:
[1] اندیشه های اهل مدینه فاضله؛ صص 260 و 261 و 262.
[2] پیام حضرت آیت‌الله جوادی آملی به همایش بزرگ قرآنی
[3] .سوره نحل، آیه 89.
منبع: مرکز مطالعات شیعه
