شاید در خانواده اقوام و آشنایانتان کودکانی را دیده باشید که در تصمیم گیری های پدر و مادر خود مشارکت می کنند یا به قول معروف گنده تر از خودشان حرف می زنند و رفتار می کنند، به نظر شما این نشانه باهوش بودن کودک است یا نوعی بلوغ زودرس است؟ ممکن است تصور کنید چنین کودکی نابغه است! اصولا خوب است بچه‌ها بیشتر از سن شان بفهمند یا خیر؟ خانم دکتر پروین ناظری در این رابطه توضیح می دهند آیا تا به حال پدر و مادری به شما مراجعه کرده اند که بگویند فرزند ما بیشتر از سنش می فهمد و راه حلی از شما بخواهند؟
البته به این صورت نه! چون مردم فکر می کنند رفتار کردن و صحبت کردن کودک مثل بزرگسالان، نشانه هوش و نبوغ اوست اما بسیاری از افراد می گویند کودک شان سوالی یا سوالاتی می پرسد که یا جوابش را نمی دانند یا نمی توانند با توجه به سنش، توضیح درستی به او بدهند. مثلا سوال هایی در زمینه زندگی زناشویی با موضوعات اقتصادی و اجتماعی می پرسند که توضیح آن نیاز به دانستن خیلی موارد دیگر دارد.
به نظر شما خوب است که کودکی سوالات بزرگتر از سن خودش بپرسد یا بیشتر از سنش بفهمد یا رفتار کند؟ بستگی به عوامل زیادی دارد. گاهی اوقات پدر و مادر اطلاعات زیادی در اختیار فرزندان خود می گذارند که با این اطلاعات، ضروری است که موجب رشد و تکامل بیشتر آنان می شود و یا اطلاعات غیرضروری به آنان می دهند. مثلا پای اینترنت و تلویزیون و فیلم های ویدیویی خانگی می نشینند و هر چه که پخش می شود، می بینند.
وقتی اطلاعات غیر ضروری زیاد به بچه‌ها داده شود موجب بلوغ زودرس می شود و گاهی باعث صحبت کردن در حد بزرگتر از خود می شود. این باعث می شود که کودکان از سنین خود جدا شوند و بزرگسالان آنها را نمی پذیرند. اطلاعاتی که پدر و مادر به فرزندان می دهند باید ضروری باشد، یعنی برای رشد و تکامل آنان صرف شود نه اینکه بیشتر از نیازشان چیزی بدانند.
حرف زدن والدین و امکاناتی که در اختیار دارند و معاشرت های اجتماعی شان باعث می شود که این افراد طرز صحبت کردن شان مانند آدم بزرگها شود. گاهی ممکن است حتی مفهوم و مکان مورد نیاز کلماتی را که ادا می کنند، ندانند بنابراین نمی توان گفت که حتما باهوش اند اما باید بدانیم که پدر و مادرانی که فرزندی این چنینی دارند، امکانات بیشتری نیز در اختیارشان قرار می دهند. در حقیقت، تصور می کنند که فرزندشان باهوش است و از همه چیز خود می گذرند و برای او مایه می گذارند. مسلما امکانات بیشتر موجب افزایش اطلاعات می شود و اطلاعات بیشتر نیز توانایی انسان را در بهره گیری از عوامل و امکانات اجتماعی و محیطی بیشتر می کند و طبیعتا راه را برای موفقیت بیشتر باز می کند.
اگر کودکی به همین منوال به رشد شخصیتی خود ادامه دهد شاید در کوتاه مدت مدیریت روابط خود را با دیگر کودکان به عهده بگیرد اما در طولانی مدت و در بزرگسالی، به علت اینکه برزگتر از سن شان فکر می کنند و حرف می زنند، عملا همسالان خود را نمی پذیرند چون در معاشرت با آنان خسته می شوند و رابطه شان را کسل کننده می پندارند. از طرفی به علت محدوده سنی که در آن قرار دارند، از سوی افراد بزرگ تر از خود طرد میشوند و مورد پذیرش قرار نمی گیرند. به همین علت معمولا تنها می مانند و این خود عاملی است برای افسردگی و مشکلات دیگر و آنان به این نتیجه می رسند که دیگران آنها را درک نمی کنند.
پس شما کار والدینی را که کودکشان را مجبور می کنند مثل بزرگترها لباس بپوشد و مثل آنها حرف بزند و رفتار کند، رد می کنید؟ بله رد می کنم. پدر و مادر وظیفه دارند به فرزندان خود گوشزد کنند که در محدوده سنی خود گام بردارند. در حقیقت والدین این کودکان مهم ترین و بزرگترین عامل موثر در هدایت رشد شخصیتی آنان هستند. می توانند نه با حذف اطلاعات و امکانات بلکه با جهت دهی آنها و با تشویق و نهی به موقع رفتارهای خاص کودکان، آنها را در مسیر رشد طبیعی قرار دهند. البته بعضی نابغه اند، یعنی مثلا در ۹ سالگی کتاب های حقوقی را تمام می کنند. این ژنتیک است اما آن را که بیش از سن خود فکر و صحبت می کند، باید به سمت رشد متعادل و طبیعی هدایت کرد.
منبع: کودکان نابغه و باهوش، فاطمه تقدسی‌نیا، صص 278-281، نوید حکمت، چاپ دوم، قم، 1396
