پاسخ به شبهات؛ اگر حجاب واجب است، در ادیان دیگر چرا حجاب وجود ندارد؟
لزوم پوشش زن در برابر مرد بیگانه یکی از مسائل مهم اسلامی است. در خود قرآن کریم درباره این مطلب تصریح شده است. بنابرابن در اصل مطلب از جنبه‌ی اسلامی نمی‌توان تردید کرد. عدّه ای گمان می‌کنند که حجاب مخصوص دین مقدس اسلام و بعضی از ادیان الهی است، در حالی که این توهم و گمان، صحیح و شایسته نیست؛ زیرا آنچه که از فرهنگ ملت‌های گذشته تا امروز بدست می‌آید این است که: تمام ملل و مردم جهان زنانشان دارای حجاب بوده اند اگرچه در کیفیت پوشش فرق داشته اند. اکنون برای ثابت شدن این موضوع و به تناسب سؤال، حجاب در ادیان مختلف را بررسی می کنیم:حجاب در آیین مسیحیّت
انجیل نه تنها در مواضع متعدّد وجوب حجاب و پوشش را تذکر داده است بلکه در برخی از آیات خود کوشیده است، درون انسان را نیز از تمایلات شهوانی منزّه سازد و بدین وسیله عفت درون را پشتوانه‌ی مستحکم حجاب برون قرار دهد.در انجیل مواردی درباره حجاب و مسائل مربوط به آن آمده که فرازهای ذیل از آن دسته اند.
۱. لزوم عفت و خانه نشینی.[۱]
۲. لزوم پوشاندن موی سر به ویژه در مراسم عبادی.[۲]
۳. با وقار و امین بودن زن.[۳]
۴. نهی از نگاه ناپاک به بیگانگان.[۴]
در کتاب «زن از نظر حقوق اسلامی» اینگونه آمده است که: در میان مسیحیان و اروپائیان، حجاب معمول و متعارف بود و این عادت تا قرن سیزدهم سخت رایج بود و از آن تاریخ به بعد رو به تخفیف گذاشت.[۵]
و نیز در کتاب «زن و رهایی نیروهای تولید» آمده است که: در تورات و انجیل به این مطلب که زنان از روزگار قدیم چهره خود را با بُرقع می پوشانید اشاره شده است.[۶]
جرجی زیدان دانشمند معروف مسیحی می‌گوید: اگر مقصود از حجاب پوشاندن بدن به وسیلة چادر و روسری و نقاب و امثال آن است، این موضوع قبل از اسلام و حتی پیش از دین مسیح بوده است و مسیحیت هم در آن تغییری نداده است و تا قرون وسطا در اروپا حجاب معمول بوده است و تا به امروز هم آثار حجاب در اروپا باقی است.[۷]
دو مرجع دینی مسیحیت به نام های کلْمِنْت و تِرْتولیان در مورد حجاب چنین می‌گویند: زن باید کاملاً در حجاب پوشیده باشد و یا آنکه در خانه باشد، زیرا فقط لباسی که او را می پوشاند می تواند از خیره شدن چشم ها به سوی او مانع گردد. زن نباید صورت خود را عریان ارائه دهد تا دیگری را با نگاه کردن به صورتش وادار به گناه نماید.
برای زن مؤمن عیسوی در نظر خداوند پسندیده نیست که به زیور آراسته گردد و حتّی زیبایی طبیعی آن باید با اختفا و فراموشی آن، از بین برده شود. زیرا برای بینندگان خطرناک است.[۸]
از لابلای متون تاریخی، چنین به دست می آید که زنان اعراب قبل از اسلام دارای حجاب بوده اند: دایرة المعارف لاروس، عرب را از جمله ملت هایی که از قدیم، حجاب در آن ریشه داشته، شمرده است.[۹]
داستان «فِجار» و جنگی که بین قبیلة قریش و قبیله هوازن بر سر روپوش بلند زنی که جوانها خواستند وی صورت خود را نشان دهد، اتفاق افتاد مؤید این مطلب است.[۱۰] (نقل کامل این جریان در کتاب حجاب دراسلام قوام وشنوه ای آمده است.)
حجاب در آیین یهود
بدون شک باید ریشه و خواستگاه رعایت حجاب از سوی زنان یهود در ادوار تاریخ را در متون مذهبی آنان جستجو نمود.تورات، کتاب مقدس یهودیان، در موارد متعددی به طور صریح و یا ضمنی، حجاب و پوشش زن و مسایل مربوط به آن را مورد تأکید قرار داده و در برخی از آیات، از واژة «چادر» و «برقع» که به معنای روپوش صورت است نامبرده است. کاربرد این الفاظ نشانگر کیفیت پوشش زنان یهودی در آن عصر می‌باشد.
در سفر پیدایش چنین می‌خوانیم: و «رفقه» چشمان خود را بلند کرده و اسحاق را دید و از شتر خود فرود آمد، زیرا که از خادم خود پرسید این مرد کیست که در صحرا به استقبال ما می‌آید؟ خادم گفت: آقای من است، پس بُرقع خود را گرفته، خود را پوشانید.[۱۱]
به گفته‌ی برخی از مراجع دینی یهودیان ایران، منشأ وجوب حجاب در شریعت یهود مستند به همین فقره است.[۱۲]در تورات همچنین آیاتی در رابطه با «عدم تشبّه مرد و زن به یکدیگر در نوع پوشش بدن»، «در عدم آرایش و غمزه دختران و زنان»، «پرهیز از زنان فریبکار و بیگانه»، «نهی از لمس و تماس با نامحرم»، «حد و کیفیت پوشش زنان یهود»، «وجوب پوشاندن موی سر» آمده است.[۱۳]
«تلمود» یکی از کتابهای مهم دینی و در حقیقت فقه مدّون و آیین نامه زندگی یهودیان است از جمله قوانینی که در این کتاب در رابطه با ارتباط زن و مرد مسئله حجاب آمده موارد زیر می‌باشند.
۱. لزوم پوشاندن سر از نامحرم.
۲. لزوم سکوت زن و پرهیز از هرگونه آرایش.
۳. پرهیز از نگاه به مردان بیگانه.
۴. لزوم پرهیز از حرام تحریک آمیز.
۵. اجتناب از نگاه به نامحرم توسط مردان.[۱۴]
حجاب در آیین زرتشت
با کندوکاو در تاریخ ایران باستان و آثار بجای مانده از آن دوران که اغلب مردم شان کیش زرتشت داشتند چنین بدست می‌آید که زنان ایران از دیرباز حجاب و اخلاق نیکو و پاکدامنی‌شان زبانزد همه بوده است و این حقیقت نیز روشن میشود که با ورود اسلام به ایران، حجاب وارد ایران نشده است بلکه بانوان ایران از قدیم الایام حجاب داشته اند.در تاریخ آمده است که:هنگامی که سه تن از دختران کسری (شاهنشاه ساسانی) را به همراه غنائم فراوان نزد عمر آوردند وی دستور داد با آوازی بلند روی آنان فریاد کشند که پوشش از چهره برگیرند تا مسلمانان آنها را ببینند و خریداران بیشتر با پول زیادتری پیدا شوند.
دوشیزگان ایرانی از برهنه کردن صورت خودداری کردند، و یک مشت بر سینة نماینده عمر زدند و آنان را از خود دور ساختند.[۱۵]
ویل دورانت دربارة حجاب زنان ایران می نویسد: در نقشه ای که از ایران باستان برجای مانده هیچ صورت زن دیده نمی شود.[۱۶] این نقشها نشان می‌دهد که زنان دارای حجاب، مخصوصاً با چادر بوده اند.
نویسندة کتاب پوشاک باستانی ایرانیان در این رابطه می نویسد: تاریخ نویسان دربارة پوشاک آن زمان اکثراً به سکوت گذرانده اند .... با این وصف از روی برخی نقوش که از آن زمان به جای مانده، به زنانی از این دوره بر می خوریم که از پهلو بر اسب سوارند، اینان چادری مستطیل بر روی همة لباس خود افکنده اند و در زیر آن یک پیراهن دامن بلند، و زیر آن نیز یک پیراهن دیگر بلند تر تا به مچ پا نمایان است.[۱۷]
با این حال لباس مذهبی زرتشتیان در حال حاضر نشان دهندة وجود حجاب در دین زرتشت است. زرتشتیان دارای جامه ویژه‌ای مذهبی هستند که هر فرد پسر یا دختر، پس از رسیدن به سن پانزده سالگی، باید آن را به تن نماید. بگونه ای که نپوشیدن آن جامه‌ی مذهبی باعث ایجاد دیو «در وج ناسو»[۱۸] شمرده است.
این لباس «سدره و کشتی» نام دارد و کیفیت آن، که می تواند پوشش کاملی برای زنان به حساب آید. تمام بدن را می پوشاند. و از نظر زرتشت بر هر یک از مرد و زن واجب است که هنگام انجام مراسم عبادی و نیایش، سر خود را بپوشانند. بنا به گفتة مؤبد «رستم شهرزادی» پوشش زنان باید به گونه ای باشد که هیچ یک از موهای سرزن از سرپوش بیرون نباشد درخرده اوستا به طور صریح چنین آمده است: «همگان نامی ز تو برگوییم و همگان سر خود را می پوشیم آنگاه به درگاه دادار اهورا مزدا نماز می کنیم»[۱۹]
بنابراین حجاب در کیش زرتشت مانند سایر ادیان وجود داشته است و این یک ضرورت اجتماعی است که آیین‌های آسمانی به آن توجه کرده اند و مورد تأکید قرار داده اند، هرچند که عده ای از تعالیم دینی خود سرپیچی می کنند و رو به سوی بدحجابی و بی حجابی می آورند.
پس حجاب نه تنها در دین اسلام بلکه در سایر ادیان بخصوص در دین مسیحیّت مورد تأکید قرار داده شده است. اما اینکه چرا در اروپا و بعضی از کشورهای دیگر که خود را پیرو حضرت عیسی ـ علیه السّلام ـ می دانند این همه برهنگی و بی بندوباری از جانب بسیاری از زنان مشاهده می شود، عوامل دیگری دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:
۱. همان طوری که در بین مسلمانان بعضی از افراد به قرآن کریم و احادیث پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ و ائمة اطهار ـ علیهم السّلام ـ عمل نمی‌کنند و در ظاهر مسلمان هستند، در بین مسیحیان و دیگر ادیان هم افراد بسیار هستند که ادعای پیروی از دین شان را دارند. ولی در عمل از هوا و هوس خود پیروی نموده و هیچ نوع پایبندی به دین و احکام آن ندارند.
۲. از زمانی که اروپا از نظر علم و صنعت رشد چشمگیری پیدا کرد به همان نسبت از دین و مسائل معنوی دور شد و رواج فساد و برهنگی در بین بسیاری از زنان آنها یکی از آثار این تحول می باشد و این موضوع اختصاصی به اروپا ندارد بلکه کشورهای اسلامی هم در معرض این تهاجم فرهنگی قرار دارد و اگر با رشد صنعت به رشد معنویت جامعه فکر نشود به درد و بلای اروپا مبتلا خواهند شد.[۲۰]
بعد از این پاسخ اجمالی در باره حجاب سایر ادیان، اینک به قسمت اول سؤال یعنی حکمت وجوب و تاکید حجاب زنان در اسلام می پردازیم.
استاد شهید مرتضی مطهری ـ رحمة الله علیه ـ در کتاب با ارزش مسئلة حجاب، بعد از آنکه فلسفه ها و توجیهاتی را که مخالفین اسلام برای حجاب تراشیده اند با منطق نیرومند رد می‌کند، می فرماید: «ما برای پوشش زن از نظر اسلام فلسفه‌ای خاصی قائل هستیم که از نظر عقلی آن را موجّه می سازد و از نظر تحلیل می توان آن را مبنای حجاب در اسلام دانست.»[۲۱]
و بعد از تحلیل واژة حجاب می فرمایند: فلسفة پوشش اسلامی به نظر ما چند چیز است. بعضی از آنها جنبة روانی دارد و بعضی جنبة خانه و خانوادگی، و بعض دیگر جنبة اجتماعی و بعضی مربوط است به بالا بردن احترام زن و جلوگیری از ابتذال او.
حجاب در اسلام از یک مسألة کلی تر و اساسی تری ریشه می گیرد و آن این است که اسلام می خواهد انواع التذاذهای جنسی، چه بصری و لمسی و چه نوع دیگر، به محیط خانوادگی و در کادر ازدواج قانونی اختصاص یابد، اجتماع منحصراً برای کار و فعالیت باشد. بر خلاف سیستم غربی عصر حاضر که کار و فعالیت را با لذت جوییهای جنسی به هم می آمیزد اسلام می خواهد این دو محیط را کاملاً از یکدیگر تفکیک کند.
اکنون به شرح چهار قسمت فوق می پردازیم:
۱ـ آرامش روانی
نبودن حریم میان زن و مرد و آزادی معاشرت های بی بند و بار هیجان ها و التهابهای جنسی را فزونی می بخشد و تقاضای سکس را به صورت یک عطش روحی و یک خواست اشباع نشدنی درمی آورد. غریزه‌ی جنسی غریزه ای نیرومند است همچون آتش که هرچه به آن بیشتر خوراک بدهند شعله ورتر می شود. لهذا اسلام برای رام کردن این غریزه به زنان دستور داده است با پوشش در جامعه حاضر شوند.۲ـ استحکام پیوند خانوادگی
شکی نیست که هر چیزی که موجب تحکیم پیوند خانوادگی و سبب صمیمیت رابطة زوجین گردد برای کانون خانواده مفید است و در ایجاد آن باید حداکثر کوشش مبذول شود، و بالعکس هر چیزی که باعث سستی روابط زوجین و دلسردی آنان گردد به حال زندگی خانوادگی زیانمند است و باید با آن مبارزه کرد.فلسفه‌ی پوشش و منع کامیابی جنسی از غیر همسر مشروع، از نظر اجتماع خانوادگی این است که همسر قانونی شخص از لحاظ روانی عامل خوشبخت کردن او به شمار برود؛ در حالی که در سیستم آزادی کامیابی، همسر قانونی از لحاظ روانی یک رقیب و مزاحم و زندانبان به شمار می رود و در نتیجه کانون خانواده بر اساس دشمنی و نفرت پایه گذاری می شود.
۳ـ استواری جامعه
کشانیدن تمتعات جنسی از محیط خانه به اجتماع، نیروی کار و فعالیت اجتماع را ضعیف می‌کند. حقیقت این است که این وضع بی‌حجابی جوامع ما از مختصات جامعه های پلید سرمایه داری غربی است و یکی از نتایج سوء پول پرستی ها و شهوت رانیهای سرمایه داران غرب است. اگر زن ایرانی بخواهد خود را فقط برای همسر قانونی و یا برای حضور در مجالس اختصاصی زنان بیاراید، نه مصرف کننده‌ای لایقی برای سرمایه داران غربی خواهد بود و نه وظیفه و مأموریت دیگرش را که عبارت است از انحطاط اخلاق جوانان و ضعف اراده‌ی آنان و ایجاد رکود در فعالیت اجتماعی، به نفع استعمار غرب انجام خواهد داد.۴ـ ارزش و احترام زن
مرد به طور قطع از نظر جسمانی بر زن تفوّق دارد. از نظر مغز و فکر نیز تفوّق مرد لااقل قابل بحث است. زن در این دو جبهه در برابر مرد قدرت مقاومت ندارد، ولی زن از طریق عاطفی و قلبی همیشه تفوّق خود را بر مرد ثابت کرده است.حریم نگه داشتن زن میان خود و مرد یکی از وسائل مرموزی بوده است که زن برای حفظ مقام و موقعیت خود در برابر مرد از آن استفاده کرده است.
اسلام زن را تشویق کرده است که از این وسیله استفاده کند. اسلام مخصوصاً تأکید کرده است که زن هر اندازه متین تر و باوقارتر و عفیف تر حرکت کند و خود را در معرض نمایش برای مرد نگذارد بر احترامش افزوده می شود.[۲۲]
اما اینکه زنان به خاطر عدم رعایت حجاب در قیامت عذاب می شوند البته کسانی که چه زن باشد و چه مرد، تعمدا و آگاهانه به دستورات دینی خودشان از جمله مسئله حجاب عمل نمی‌کنند چه مسلمان باشد و چه مسیحی و یهودی، معصیت کار به شمار آمده و درصورت عدم توبه و یا عدم بخشیده شدن از طرف خداوند جایگاه آنان به قدر گناه شان جهنم خواهد بود و این چیزی جز نتیجه عمل خود آنان نمی باشد. و اینکه جهنم از معصیت کاران گوناگون پر میشود یا نمی شود مشکل ایجاد نمی کند و پر شدن جهنم باعث نمی شود که بی حجابی و سایر نافرمانی های معصیت و گناه شمرده نشود . اگر چه ممکن است در آینده برخی از این افراد توبه کنند یا مورد شفاعت قرار گیرند یا به نحوی بخشیده شوند.
پینوشت
[۱] . کتاب مقدس، رساله پولس به تیطس، باب دوم، فقره ۱ ـ ۶.
[۲] . کتاب مقدس، رسالة اول پولس ل به قرنتیان، باب یازدهم، فقره ۱ ـ ۱۷.
[۳] . همان، باب چهاردهم، فقره ۳۴ ـ ۳۶.
[۴] . انجیل متی، باب اول، فقره ۲۸ ـ ۳۰.
[۵] . حاذقی، ابوالفضل، زن از نظر حقوق اسلامی، تهران، ۱۳۴۲ هجری شمسی، صفحه ۱۶۰.
[۶] . افشار نیا، علیرضا، زن و رهایی نیروهای تولید، تهران ۱۳۵۷ هجری شمسی، صفحه ۱۹۸.
[۷] . جرجی زیدان، تاریخ تمدن اسلام، ص۹۴۳. انتشارات امیرکبیر، چ ششم، سال ۱۳۶۹.
[۸] . زن و آزادی، ص۵۲، به نقل از: محمدی نیا، اسدالله، بهشت جوانان، ص۲۸۳. چ۱۹، انتشارات سبط اکبر، ۱۳۸۳.
[۹] . وجدی، محمد فرید، دائرة المعارف فرن ۱۴ تا ۲۰، مصر، چاپ چهارم. جلد ۳، صفحه ۳۳۶.
[۱۰] . وشنوه ای، قوام، حجاب در اسلام، ترجمه: احمد محسنی گرگانی، صفحه ۵۸.
[۱۱] . سفر پیدایش باب ۲۴ فقره ۶۴ و ۶۵.
[۱۲] . حجاب در ادیان الهی، همان صفحه ۱۴۳ همراه با پاورقی.
[۱۳] . همان، صفحه ۱۴۲ ـ ۱۴۸.
[۱۴] . حجاب در ادیان الهی به نقل از کتاب تاریخ تمدن ویل دورانت جلد ۱۲ صفحه ۲۸ ـ ۳۴.
[۱۵] . محمدی پناه، اسدالله، بهشت جوانان، ص۲۸۴، چاپ نوزدهم ۱۳۸۳، به نقل از کتاب حجاب در اسلام ص۵۹.
[۱۶] . ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج۱، ص۴۳۴، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چ اول، ۱۳۶۵.
[۱۷] . به نقل از بهشت جوانان، ص۲۸۴، همان.
[۱۸] . در وج ناسو، در آیین زرتشت نام دیو ناپاکی است که تماس وی برای انسان بسیار خطرناک است و عواقب وخیم دارد و هنگام جداشدن روح از بدن به انسان حمله می کند.
[۱۹] . به نقل از: محمدی آشنایی، علی، حجاب در ادیان، نشر یاقوت، چ دوم، سال ۱۳۷۸، ص۱۳۵.
[۲۰] . بهشت جوانان، ص۲۸۲، همان.
[۲۱] . مطهری، شهید مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، چ اول، ۷۸، ج۱۹، ص۴۳۳.
[۲۲] . مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، ص۴۳۵، همان.
منبع: سایت عصر شیعه
