یکی از نیازهای اساسی افراد جامعه اسلامی، همدلی و همبستگی نیروهای مسلمان و اجرای مسئولیت‌های فردی و اجتماعی بر محور دستورهای الهی است که باید در مسجد ظهور یابد تا از این راه، نقش‌های فردی، فرهنگی، تربیتی و سیاسی این نهاد الهی تبلور یابد.
تأثیر مسجد در کاهش جرم افراد اهل مسجد و زیباسازی زندگی آنان مسجد با فعالیتهای مذهبی و آموزشهای والای خود، هویت دینی افراد اهل مسجد را تقویت می کند. این در حالی است که دین و معنویت، بزرگترین مانع جرم و جنایت هستند که ضمانت اجرایی بالایی دارند. بی رغبتی به دنیا، مردم داری، فروتنی، همت بلند و ساده زیستی، از شاخص های هویت دینی اند که مسجد آنها را تقویت می کند و نبود این شاخص‌ها، نازیبایی‌هایی همچون دنیاپرستی، تکبر و خودخواهی، مردم ستیزی و میل به تجملات را به بار می آورد که به گونه ای می تواند در علل جرم دخالت داشته باشد.
از سوی دیگر، افراد اهل مسجد، جایگاه مناسبی میان مردم دارند و همگان با دیده احترام به آنان می نگرند. پایگاه اجتماعی این افراد سبب می شود توقع مردم از آنان بالا رود و ایشان را الگوهای اخلاقی بدانند. به این ترتیب، افراد اهل مسجد، به سبب پایگاهی که در میان مردم دارند، نمی توانند از قانون های اجتماعی سرپیچی کنند.
آثار خانوادگی مسجد
معمولا فضای حاکم بر خانواده های اهل مسجد، معنوی است. اهل مسجد، بخشی از وقت خود را در این مکان مقدس به عبادت مشغول اند و به تقویت ایمان خود می پردازند. این روحیه تقوا و خداباوری که در افراد خانه در سایه آموزه های مسجد ایجاد می شود، فضای معنوی ای می سازد که خانواده را استوار و پایدار، و فضای عمومی منزل را در تربیت فرزندان و نظام ارزشی خانواده مناسب می کند.زیباشناسی مفاهیم نمادین مسجد
مسجد علاوه بر داشتن فضایی صمیمی، ظرافت‌ها و اصول زیبایی‌شناسی دارد که درک آن از سوی مردم، بر بزرگی مسجد می افزاید. فضای بیرونی و درونی مسجد، یادآور عدالت است. همچنین وجود معبودی آسمانی را در ذهن مؤمنان تداعی می کند و بر آن پای می فشارد.گنبد، نماد آسمان، صعود و بهشت است. محراب، به تعبیری، قلب مسجد، و نقطه تمرکز آن، و از سویی مظهر الوهیت به شمار می رود. مناره، اشاره به دروازه بهشت و رحمت الهی دارد و نماد اذان است. در اسلام همه هنرها به مسجد رهنمون می گردد، و مسجد به نماز. فرورفتگی کوچک و خالی محراب آن، جهت مکه را به مسلمانان نشان میدهد؛ یعنی محور هر مسجدی در هر جای جهان، تنها کعبه است؛ جهت مسجد، هم مرکز عالم را نشان می دهد و هم وحدت جهانی اسلام را عینیت می بخشد.
ساخت مسجد، بازگوی نقش آن است. مسجد نه شبیه کلیسای مسیحی است و نه شبیه معبد یونانی؛ زیرا گنجینه ای برای نگهداری بقایای متبرکه یک قدیس نیست؛ چنان که کعبه، مکعبی سنگی است که هیچ چیز دربرندارد. برخلاف معابد یونانی یا کلیساهای قدیم مسیحیت که طرح آنها طولی است، مسجد در جهت عرض گسترده می شود تا تعداد بیشتری از مسلمانان بتوانند روبه قبله و محراب قرار گیرند.
گوستاو لوبون دراین باره می گوید: «مهم ترین مرکز واقعی برای مسلمانان، مسجد است؛ زیرا آنان مسجد را مرکز اجتماع، عبادت و تعلیم و تربیت قرار میدهند، و چنان نیست که مانند کلیساهای نصارا، فقط مرکز عبادت باشد. مساجد، مرکز اجتماعات مسلمانان و پناهگاهی برای غریبان و بیماران است».
نمونه‌ای از دست نامرئی خداوند در واقعه بزرگ تسونامی
«دست نامرئی خداوند» مساجد ایالت زلزله زده «آچه» اندونزی را سرپا نگه داشته است. خبرگزاری فرانسه در گزارشی از «باندا آچه» می نویسد: در سراسر این ایالت مسلمان نشین اندونزی که همه شهرهایش با خاک یکسان شده اند، مساجد، اعم از قدیم و نوساز، سرپا مانده اند. خیلی ها مدعی اند این موضوع تعجبی ندارد، چراکه سنت مساجد، ساختمان هایی هستند که پول زیادی به ساخت آنها اختصاص داده می شود؛ ولی مردم مسلمان منطقه که از قرن هجدهم اسلام آوردهاند، معتقدند «دست نامرئی خداوند» مساجدشان را حفظ کرده است؛ چراکه مساجد، خانه خداوند هستند. در ادامه، خبرگزاری فرانسه روستای «کاجو» را مثال می زند که در آن امواج خروشان (تسونامی) صدها خانه را با خود برده اند، اما مسجد دهکده به طرزی شگفت انگیز و «غیرمنطقی» سرپا مانده، و فقط دیوارهایش شکاف اندکی برداشته، و حتی یک قطره از هزاران متر مکعب آبی که دور و بر پلکان ورودی آن را فراگرفته، وارد مسجد نشده است.«اسماعیل اشاق» ۴۲ ساله، از ساکنان محل که در ویرانه خانه خود به دنبال هفت عضو گمشده خانوادهاش است، می گوید: «ضرب المثلی در آچه داریم که می گوید مسجد، خانه خداوند است، و هیچ کس به غیر از خود او نمی تواند آن را ویران کند». تلویزیون های اندونزی نیز شهادتهای بسیاری از نجات یافتگان «تسونامی» و زلزله وحشتناک حاصل از آن را پخش کرده اند که در آنها به اتفاق گفته شده نجات آنها صرفا به دلیل پناه گرفتنشان در مسجد میسر شده است.
دو خبرنگار آژانس رسمی «آنتارا» نیز از معجزه ای درباره یک مسجد در منطقه ویران شده «مولابره» (ساحل غربی) خبر می دهند که در آن مسجدی در محله «سواک اینداه پوتری» که با خاک یکسان شده، هنوز سرافراز باقی مانده است؛ در حالی که همه ساختمان های اطراف، مانند ستاد ارتش و خوابگاههای پلیس، کاملا ویران شده‌اند.
در تصاویری که خبرگزاری فرانسه نیز از این منطقه صعب العبور گرفته، مساجد، تنها ساختمان های سرپا در میدانی در گل و آوار نشان داده شده اند. برای مثال، در منطقه «پاسی ایهوک»، در بیست کیلومتری شرق شهر «سیگلی»، دو مسجد در کنار دریا هیچ گونه آسیبی از امواج هولناک «تسونامی» ندیده اند؛ در حالی که همه خانه های اطراف با خاک یکسان شده اند. جالب اینجاست که این دو ساختمان به دو روش مختلف ساخته شده اند. یکی از چوب قدیمی است و دیگری بتونی.
به گفته «تونگکو کائوی علی»، روحانی محل، صد تن از اهالی، صرفا به این دلیل که در مسجد پناه گرفته بودند، نجات یافتند؛ در حالی که کل خانه های اطراف ویران شده است. به گفته او، حتی یک قطره از این امواج سهمگین از پله دوم از چهار پله ورودی این مسجد، که قدیمی ترین مسجد محل است، فراتر نرفته است. تنها مسجدی که اندکی آسیب دیده، مسجد «باندا آچه» (مرکز ایالت) است که به گفته اهالی محل، صرفا به دلیل خشم خداوند بوده است؛ زیرا افرادی که در مقابل آن جمع شده بودند، لباس ها و وضعیت «ناجوری» داشتند.
منبع: اسلام و زیبایی‌های زندگی: رویکردی تحلیلی و تربیتی به سبک زندگی ، دکتر داود رجبی‌نیا، صص458-453، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة الله علیه، قم، چاپ اول، 1391
