خداوند افرادی را که در سالم سازی زندگی از راه امربه معروف و نهی از منکر نمی کوشند، توبیخ، و تأکید می کند که ایشان: کانوا لا یتناهون عن منگر فعلوه لبئس ما کانوا یفعلون؛ «یکدیگر را از کارهای زشتی که انجام می دهند، بازنمی دارند (و نهی از منکر نمی کنند). به راستی چه بد است آنچه انجام میدهند». با توجه به دو واژه آغازین آیه، نهی از منکر، ویژة دین اسلام نیست و اساسا وظیفه ای همگانی و عمومی است.
1. روش عملی امر به معروف و نهی از منکر
امام صادق علیه السلام ، بهترین روش امربه معروف و نهی از منکر را روش عملی برمی شمارد؛ با این بیان که: کونوا دعاة الناس بأعمالکم ولا تکونوا دعاة بالسنتکم؛ «مردم را با اعمال خود به سوی خدا بخوانید و از گروه دعوت کنندگان با زبان نباشید).آمر به معروف و ناهی از منکر، باید پیش از دیگران، خود اهل عمل باشد. پیامبران فقط طراح و فرمانده نبودند، بلکه خودشان از بهترین مصادیق اهل عمل به شمار می رفتند. موافقت عمل با گفتار در امربه معروف و نهی از منکر، از سفارش های اکید اسلام است؛ چنان که از زبان حضرت شعیب علیه السلام در آیه ۸۸ سورة هود آمده است: وما أرید أن أخالفم إلى ما أنهاکم عنه؛ «من نمی خواهم خود با آنچه شما را از آن نهی می کنم، مخالفت کنم (و مرتکب آن شوم)».
٢. اختصاص گروه سازمان یافته
پیشنهاد پیشوای ششم شیعیان علیه السلام، در عرصه عمل، کاربردی و تأثیرگذار است. در کنار این شیوه ممتاز، می توان از راهکارهای دیگری بهره گرفت که افزون بر توجه به جنبه های شخصی مسئله، به تأثیرات اجتماعی و سازمانی نیز توجه کرد؛ چنان که در آیه ۱۰۴ سورة آل عمران آمده است: ولتکن منکم أمة یدعون إلى الخیر ویأمرون بالمعروف وینهون عن المنکر وأولئک هم المفلحون؛ «و از میان شما، باید گروهی باشند که دیگران را به خیر دعوت نمایند و امر به معروف و نهی از منکر کنند، و آنها همان رستگاران اند». با توجه به این آیه، امربه معروف و نهی از منکر به دو صورت انجام شدنی است:یک- به عنوان وظیفه عمومی و همگانی؛ هرکس به مقدار توانایی خود باید به آن اقدام نماید و درباره آن حساس باشد؛
دو- وظیفه ای که یک گروه سازمان یافته و منسجم آن را به عهده دارد و با قدرت آن را پی می گیرد؛ چنان که اگر راننده ای در خیابان خلاف کند، هم دیگر رانندگان با چراغ و بوق به او اعتراض می کنند و هم پلیس راهنمایی برای برخورد قاطع با متخلف وارد صحنه میشود
اگر آحاد جامعه به زشتی‌ها حساس باشند و هر کدام وظیفه فردی و اجتماعی خود بدانند که برای جلب زیبایی شخصی و زیباسازی جامعه تلاش کنند، اجتماعی جذاب با روابط جذاب، اخلاقی و اسلامی پدید خواهد آمد. در جوامع اسلامی، نهادهای گوناگونی نیز برای آگاهی بخشی و اجرای مسئولیت‌ها و حساسیت های فردی و اجتماعی مورد تأکید اسلام، فعالیت می کنند .
مسجد، بزرگترین پایگاه دینی است که پس از گذشت چهارده قرن، هنوز پایدارترین مقر دینی به شمار می رود؛ زیرا زیارتگاه یکتاپرستان و باغ‌های بهشت در زمین است: ریاض الجنة المساجدیکی از نیازهای اساسی افراد جامعه اسلامی، همدلی و همبستگی نیروهای مسلمان و اجرای مسئولیت های فردی و اجتماعی بر محور دستورهای الهی است که باید در مسجد ظهور یابد تا از این راه، نقشهای فردی، فرهنگی، تربیتی و سیاسی این نهاد الهی تبلور یابد. تأثیر مسجد در کاهش جرم افراد اهل مسجد و زیباسازی زندگی آنان مسجد با فعالیت‌های مذهبی و آموزش‌های والای خود، هویت دینی افراد اهل مسجد را تقویت می کند. این در حالی است که دین و معنویت، بزرگترین مانع جرم و جنایت هستند که ضمانت اجرایی بالایی دارند. بی رغبتی به دنیا، مردم داری، فروتنی، همت بلند و ساده زیستی، از شاخص‌های هویت دینی اند که مسجد آنها را تقویت می کند و نبود این شاخصها، نازیبایی‌هایی همچون دنیاپرستی، تکبر و خودخواهی، مردم ستیزی و میل به تجملات را به بار می آورد که به گونه ای می تواند در علل جرم دخالت داشته باشد.
از سوی دیگر، افراد اهل مسجد، جایگاه مناسبی میان مردم دارند و همگان با دیده احترام به آنان می نگرند. پایگاه اجتماعی این افراد سبب می شود توقع مردم از آنان بالا رود و ایشان را الگوهای اخلاقی بدانند. به این ترتیب، افراد اهل مسجد، به سبب پایگاهی که در میان مردم دارند، نمی توانند از قانون‌های اجتماعی سرپیچی کنند و جایگاه مناسب برای روش عملی امر به معروف و نهی از منکر.
منبع: اسلام و زیبایی‌های زندگی: رویکردی تحلیلی و تربیتی به سبک زندگی ، دکتر داود رجبی‌نیا،صص453-450، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة الله علیه، قم، چاپ اول، 1391
