از نامه‌های عاشقانه تا حمام روح؛ مرور آثار جبران خلیل جبران

مرور آثار جبران خلیل جبران

جبران خلیل جبران آثاری را خلق کرده است که بر خلاف بسیاری از آثار به اصطلاح ادبی، اختصاص به زمان و مکان ندارد. در واقع اندیشه‌های این نویسنده و فیلسوف لبنانی –آمریکایی ورای زمان و مکان است. نوآوری‌های ادبی او در زمان و مکان آنچنان جان گرفت که از دهه‌ها و مرزها عبور کرد و اکنون هنوز هم تازگی دارد. مخاطب او همه انسان‌ها هستند. او کتاب‌های متعددی را نگاشته است و همانطور که در سطور پیشین عنوان شد، معروف‌ترین آن کتاب «پیامبر» است.

او که متولد شهر بشری لبنان است، فرزند شوهر سوم مادرش به شمار می‌رفت و در 12 سالگی به همراه خانواده اش به فرانسه رفت. او به تحصیلات خود در شهر زیبای پاریس ادامه داد.

جبران خلیل 20 ساله بود که راهی آمریکا شد، جایی که او آثار جاودانه خود را با الهام از طبیعت و عرفان و البته معنویت به رشته تحریر درآورد. در ادامه نگاهی به آثار این نویسنده، شاعر و فیلسوف بزرگ می‎اندازیم.

یک دنیا کتاب با خلیل جبران

پیش قراول (1920) ، پیامبر (1923) ، شن و کف (1926) و مسیح پسر انسان (1928) از آثارادبی او به زبان انگلیسی هستند. ارواح عاصی (1908)، بال‌های شکسته (1912) و یک اشک و یک لبخند (1914) از عناوین مهمترین آثار او به زبان عربی هستند. وی در حوزه علوم روانشناختی نیز آثار بسیار فخیم، بی‌نظیر و عمیقی از خود به جای نهاده است که از میان آن‌ها می‌توان به زمین خدایان (1931) و باغ پیامبر (1933) اشاره کرد .(1)

کتاب پیامبر فاخرترین اثر اوست، کتابی کم حجم اما مملو از مفاهیم دینی، عرفانی، اخلاقی و فلسفی. این کتاب درون مایه‌ای غنی دارد. (2) کتاب پیامبر مجموعه‌ای از نوشتارهای مختلف است که شعر را دربرمی‌گیرد و در واقع مجموعه‌ای از اندرزها است. این کتاب به زبان انگلیسی به نگارش درآمد و به زبان‎های مختلف دنیا ترجمه شد.

کتاب پیامبر هر ساله جزو کتاب‎های پرفروش سایت‎های مختلف قرار می‎گیرد و تا امروز ده‌ها میلیون نسخه از آن در سراسر دنیا به فروش رفته است و فروش آن همچنان ادامه دارد. شخصیت اصلی کتاب مردی به نام المصطفی است که اندرزها را می‌خواند. (3)

المصطفی در یک شهر خیالی به نام اُرفالس زندگی می‌کند و به «برگزیده دردانه» شهرت دارد. او بعد از 12 سال زندگی در این شهر قصد ترک آن دیار را می‎گیرد و هنگام خداحافظی به سوالات مردم آن شهر خیالی پاسخ می‌دهد. این سوالات درباره مهر، درد، فرزندان، زناشویی و... هستند؛ جهان‌بینی در این کتاب مشهود است.

البته هر چند این نویسنده شهیر با کتاب پیامبر به شهرت جهانی رسید اما کتابی که در واقع دروازه شهرت او محسوب می‌شود کتاب «دیوانه» است. روایت‎های دیگر حاکی از آن است که کتاب عربی او به نام «الموسیقی» نخستین اثر وی به شمار می‎رود. از دیگر آثار جبران خلیل جبران می‌توان به پیشتاز، مواکب، بال‌های شکسته، فریاد قبرها، ماسه و کف، عیسی فرزند انسان و خدایان زمین اشاره کرد. (4)

آثار متعدد در یک کتاب

در سال‌های اخیر کتابی به بازار کتاب ایران وارد شده است که «هشت کتاب» نام دارد و نویسنده آن جبران خلیل جبران است. هشت کتاب در واقع دربرگیرنده برخی از آثار این نویسنده شهیر لبنانی – آمریکایی است. این کتاب شامل داستان‌های خاکستر سال‌ها و آتش جاویدان، روح‌های سرکش، فریاد گورها، خلیل کاف، آتش جاویدان، بال‎های شکسته، مرتا و موسیقی، پیامبردیوانه و خلیل کافر است. البته کتاب دیگری از او به نام 9 کتاب هم روانه بازار شده است.

عشق پاک و جهان‌بینی در آثار خلیل جبران موج می‌زند، جنبه‌های دینی نیز در آثار او به وفور وجود دارد. زندگی کردن در کنار مسلمانان لبنان، مسیحیان آمریکا و یهودیان فرانسه اثری از این دین‌ها در ذهن او باقی گذاشت. وی به همه ادیان به دیده احترام می‎نگریست و خواهان تسامح دینی بود و از تعصب دینی روی می‌گرداند. او خالق مکتب ادبیات نوین عرب و البته مکتب جبرانیسم است؛ او همچنین پیشگام رمانتیسم نیز به شمار می‌رود.

دیدگاه‌های انتقادی خلیل جبران

خلیل جبران گاه در آثارش دیدگاهی انتقادی داشت، همانند آنچه که در کتاب عروس‎های چمنزاران به چشم می‎خورد. او در این کتاب آداب جامعه را مورد نقد و تمسخر قرار داد و همچنین در این کتاب نشان داد که به تناسخ اعتقاد دارد. دیگر اثر انتقادی جبران خلیل جبران، کتاب روح‎های سرگردان است که در آن تعالیم موجود در کلیساها به بوته نقد کشانده شده است؛ او به دلیل نگارش این کتاب در معرض تکفیر قرار گرفت.

این نویسنده مقالاتی را هم در حوزه دین، عرفان و جهان‌بینی به چاپ رساند. از دیگر محوریت‌های کتاب این نویسنده شرح تجارب شخصی‌اش است؛ کاری که نخستین بار در کتاب بال‎های شکسته انجام داد. او در این کتاب از تجارب شخصی خود در زمینه خودشناسی می‌گوید. کتاب یک اشک و یک لبخند نیز طرفداران شعردوست او را سیراب می‌کند؛ در این کتاب کلیه شعرهایی که از او در جریده‎ها چاپ شد، جمع آوری شده است. (5)

«دیوانه» نخستین کتاب انگلیسی زبان اوست و باعث شهرت بیشترش شد. حالا دیگر همه از نویسنده جوانی می گفتند که اندیشه‌ای نوین و تازه دارد. نمادها در آثار او زیاد بودند، از نمادهایی مربوط به لفظ عامیانه گرفته تا تخیل. کتاب دیوانه او نیز تحت تاثیر تفکرات نیچه (فیلسوف آلمانی) به رشته تحریر درآمد.

او سپس «المواکب» را به چاپ رساند که ترکیبی از شعر و نقاشی مبتنی بر ایهام بود. این کتاب از آثار برجسته مکتب جبرانیسم است. جبران خلیل جبران در کتاب طوفان‌ها هم از حوادث مربوط به جنگ جهانی اول می‌گوید که به زبان عربی نوشته شد. کتاب پیشاهنگ هم روایت‌گر یک زندگی آرام، زیبا و مبتنی بر عشق جهانی است. کتاب عربی «تازه‌ها و طرفه‌ها» نیز دربرگیرنده کلیه مقالات چاپ شده اوست و بعد هم که شاهکار ادبی پیامبر را آفرید. کتاب خدایان زمین آخرین کتابی است که او پیش از مرگ به رشته تحریر درآورده است.

جبران خلیل جبران کتابی نیز موسوم به نامه‎های عاشقانه دارد که در واقع مجموع نامه‎های او به محبوبش «ماری» است. این کتاب توسط پائولو کوئیلو نویسنده شهیر برزیلی گردآوری و بازنویسی شده است و اقبالی جهانی یافت. کتاب حمام روح از جبران خلیل جبران نیز در سال‌های اخیر با استقبال مخاطب ایرانی روبرو شده است؛ این کتاب مجموعه‌ای از قصه‌ها، اشعار، حکایات، جملات کوتاه و دیگر قطعات ادبی است.

نتیجه گیری

جبران خلیل جبران نویسنده شهیر و جاودانه‌ای است. هر چند برخی از کتب او زبانی خاص و در نتیجه مخاطب خاصی هم دارند اما در مجموع او در کتاب‎های سرشار از عشق، عرفان و فلسفه و البته جهان بینی خود زبانی عمومی دارد که تمام مردمان جهان را دربرمی‌گیرد و گاه آنان را دچار تحولات روحی، اخلاقی و رفتاری می‌کند.

پی نوشتها