رمضان های بدون جشن
تلویزیون در دهه هفتاد به طور جدی به بحث سریال های رمضانی و مناسبتی ورود کرد. اوایل این سریال ها به سبب آنکه تعداد شبکه ها زیاد نبود، به تعداد کم و با مدت زمان کوتاه ساخته می شدند. در برخی موارد سریال های خارجی با دوبله فارسی در شب های رمضان از تلویزیون پخش می شد. همزمان و از چند سال قبل تر بسیاری از روزه داران به برنامه های خاص این ایام مثل تله تئاترهایی با موضوعات اخلاقی، شعرخوانی شخصیت هایی مثل ساعد سهیلی، سخنرانی ها و البته ربنای محمدرضا شجریان عادت کرده بودند. نکته عجیب در این برنامه ها درونمایه غمناک آنها بودند. تلویزیون در این سریالها هنوز به «شاد» بودن در ضیافت الهی اعتقادی نداشت! شاید اگر به مخاطبین این سالهای تلویزیون گفته می شد سالها بعد قرار است برنامه ای تحت عنوان «جشن رمضان» تولید و پخش شود هیچوقت چنین چیزی را قبول نمی کردند! پخش سریال های مناسبتی ویژه ماه رمضان و برنامه های شاد و متنوع می توانست جذابیت تلویزیون را چند برابر کند.«مهمان» نوروز رمضانی!
رمضان سال 1370 به سبب تلاقی با نوروز، فرصت ویژه ای را برای برنامه سازان در تلویزیون فراهم کرد. پخش سریال «مهمان» به کارگردانی خسرو ملکان از تلویزیون، اتفاق ویژه ای بود که مسیر سریال سازی را در سالهای بعد هموار کرد. «مهمان» به کارگردانی، نویسندگی خسرو ملکان و تهیه‌کنندگی ابوالفضل جهانی مقدم که در زمستان ۱۳۶۹ ساخته شده بود در نوروز ۱۳۷۰ از شبکه یک سیمای پخش گردید. این مجموعه تلویزیونی، اولین سریال مناسبتی در ایران بود. اول ماه رمضان از پنجم نوروز آغاز شد و حال و هوای جالبی با پخش این سریال مفرح در رمضان و نوروز آن سال در تلویزیون برقرار شد.داستان این سریال درباره پسر آقای ستوده است که در فرانسه تحصیل می کرد و برای گذراندن دوره فراغت نوروزی در کنار فامیل، به ایران می‌آید. خانواده‌اش تصمیم گرفته بودند که در این فرصت، برای او همسری انتخاب کنند ولی هنگامی که او به ایران می‌آید، متوجه می‌شوند که نه تنها او ازدواج کرده، بلکه فرزندی هم دارد. پس از وقوع ماجراهایی، سرانجام پسر آقای ستوده تصمیم می‌گیرد برای همیشه در ایران بماند.
یکی از شخصیت‌های شیرین و جذاب سریال مهمان که در میان مخاطبان محبوبیت زیادی پیدا کرد و تا امروز نیز در ذهن‌ها ماندگار است شخصیت «طاهره خانم» یا «خانمِ چنگالی» با بازی مرحوم «پروین سلیمانی» بود که درهای قفل شده را با چنگال باز می کرد! این کاراکتر به قدری جذاب بود که لقب طاهره خانم چنگالی روی این بازیگر باقی ماند.
مرحوم پروین سلیمانی، مرحوم محمدعلی ورشوچی، مرحوم حمیده خیرآبادی، مرحوم احمد قدکچیان، مرحوم اسماعیل داورفر، مرحوم مرتضی احمدی، مرحوم جمشید مشایخی و روح‌الله مفیدی از بازیگرانی بودند که در این سریال ایفای نقش کردند.
یکی از ویژگیهای بسیاری از سریالهای ایرانی در این سال ها، نداشتن صدای سر صحنه بود! این سریال ها توسط دوبلورهای متبحر و یا صدای خود بازیگران دوبله شده و از تلویزیون پخش می شدند.
دهه هشتاد و امپراتوری تیتراژ ها
تجربه استقبال از صدای خوانندگان در سریال هایی مثل «ابن سینا» یا «امام علی (ع)» باعث شد تا کم کم تهیه کنندگان به فکر تولید قطعات موسیقی در تیتراژ سریال ها باشند. عجیب آنکه خواننده هر دو اثر «صدیق تعریف» بود. موسیقی زیبای فرهاد فخرالدینی و صدای این خواننده هنوز هم در اذهان باقی مانده است.با گسترش موسیقی پاپ، استفاده از این موسیقی در تیتراژ ها هم جا افتاد. شعر مناسبتی ، موسیقی پاپ و استفاده از صدای خوانندگانی که پیش بینی می شد مورد توجه مخاطب قرار بگیرند، فرمول تیتراژ ها را در دهه هشتاد تشکیل دادند.
در سالهای ابتدایی دهه 80 معمولاً فقط دو یا سه قطعه موسیقی مناسبتی در ماه رمضان پخش می‌شد اما در سالهای اخیر شمار این قطعات به بیش از 10 قطعه رسیده که این امر نشان از اهمیت و تأثیرگذاری موسیقی در مباحث معنوی و اجتماعی دارد.
در ادامه پرکارترین خوانندگان تیراژ سریال های رمضانی را معرفی می کنیم:
احسان خواجه امیری
راه برای ورود احسان خواجه امیری به تلویزیون با استقبال ویژه از آهنگ سریال «غریبانه» فراهم شد و در سالهای بعد به رکن ثابت تیتراژ سریال های تلویزیون تبدیل شد و امروز یکی از چهره های رکورددار خوانندگی تیتراژ برای سریال های ماه رمضان است. احسان؛ فرزند ایراج خواجه امیری ملقب به پهلوان آواز ایران، راه پدر را در خوانندگی قطعات پر مخاطب در پیش گرفت. این خواننده تابحال خوانندگی تیتراژ سریال هایی چون برای آخرین بار ، لبه تاریکی ، زیر زمین، از نفس افتاده، پول کثیف، میوه ممنوعه ، مثل هیچکس ،در مسیر زاینده رود ، نابرده رنج ، مادرانه ، ماتادور ، آوای باران ، پریا ، هشت و نیم دقیقه، آنام و برنامه ماه عسل سال 94 را برعهده داشته است.مجید اخشابی
موسیقی تیتراژ پایانی سریال «گمگشته» با صدای مجید اخشابی در آن سالها بسیار شنیده شد. سریالی که رامبد جوان آن را ساخت و آتیلا پسیانی نقش اول آن را بازی می کرد. شعر این آهنگ را «علی معلم» سروده بود. با همین ترکیب تیتراژ سریال های «خانه به دوش» و «متهم گریخت» به کارگردانی رضا عطاران در سال های 83 و 84 ساخته شد. «یک وجب خاک» هم نام سریالی است که در سال 86 در ماه رمضان پخش شد و اخشابی تیتراژ آن را با آهنگسازی حمیدرضا صدری اجرا کرد. اخشابی آموزش موسیقی را با فراگیری سنتور شروع کرد و در ابتدا موسیقی سنتی را دنبال می‌کرد. او با خوانندگانی چون علیرضا افتخاری و عبدالحسین مختاباد هم به عنوان نوازنده همکاری داشته است. همچنین او آموزش هایی هم در زمینه موسیقی پاپ دیده است. او یکی از معروف ترین خواننده های سبک پاپ – سنتی هم در ایران است.محمد علیزاده
محمد علیزاده از جمله تیتراژخوان‌های موفق تلویزیونی است که در ماه مبارک رمضان نیز تیتراژهای مناسبتی خوبی اجرا می‌کند. اولین تیتراژ رمضانی موفق این خواننده در ویژه برنامه «شهر باران» شبکه یک سیما خوانده شد. این خواننده در سال 90 ترانه‌ای از مجید صالحی را با آهنگسازی بهنام کریمی اجرا کرد و تنظیم این قطعه نیز برعهده بهروز صفاریان بود.البته علیزاده یک سال گذشته تیتراژ برنامه «ماه عسل» را هم اجرا کرده بود. در سال 92 نیز علیزاده قطعه بسیار موفق “هوات‌ُ کردم” را با ترانه محمد کاظمی و تنظیم میلاد ترابی برای سریال “خروس” اجرا کرد که همچنان یکی از قطعات پرطرفدار این خواننده است.
علیزاده آخرین بار دو تیتراژ ویژه ماه رمضان اجرا کرد، نخست تیتراژ سریال «برادر» با ترانه مهرزاد امیرخانی و تنظیم معین راهبر که این قطعه نیز به یک اثر بسیار پر شنونده تبدیل شد و مخاطبان تلویزیون آن را تیتراژ برتر ماه رمضان در سال 95 انتخاب کردند و دوم، قطعه‌ای ویژه شب‌های قدر برای برنامه«ماه عسل» که البته زیاد موفق نبود.
رضا صادقی
رضا صادقی نیز تجربه چند تیتراژ خوب ویژه ماه رمضان را در تلویزیون دارد. این خواننده در سال 89 قطعه‌ای موفق را برای سریال “ملکوت” به کارگردانی محمدرضا آهنج اجرا کرد. این اثر بسیار مورد استقبال قرار گرفت، به خصوص آنکه فضایی مناسب ماه رمضان و همچنین مناسب با خود سریال داشت. او همچنین در سال 92 نیز چند قطعه را برای سریال “دودکش” اجرا کرد که این میان تیتراژ پایانی سریال که درونمایه اجتماعی داشت، با استقبال خوبی مواجه شد. صادقی به جز این قطعات، چند اثر دیگر نیز در ماه رمضان اجرا کرده که تیتراژ برنامه شهر باران یکی از آن‌هاست. در میان آثار ویژه ماه رمضان رضا صادقی، ملکوت و دودکش بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند.محمد اصفهانی
محمد اصفهانی از اولین خوانندگانی است که در گسترش موسیقی پاپ بعد از انقلاب بسیار نقش داشت. او سابقه زیادی در تولید و خواندن قطعات موسیقی دارد. اصفهانی همچنین برای تیتراژ سریال های زیادی در تلویزیون خوانده است که از میان آنها دو سریال رمضانی هستند: «تکیه بر باد» و «رهایم نکن»سایرین
علیرضا افتخاری (پنجمین خورشید)، قاسم افشار (کمکم کن)، مرتضی اسکندری (اغما)، حمیدرضا صدری (پشت کنکوری ها)، خداحافظ بچه (علی لهراسبی)، محسن چاوشی (سریال دلدار)، علی زند وکیلی (زیر پای مادر)، حجت اشرف زاده و رضا یزدانی (از یادها رفته)، سالار عقیلی (برادر جان)تیتراژ سریال های رمضان 99
از بین تیتراژ سریال ها رمضانی سال 99 ، خواننده تیتراژ دو مجموعه مشخص شده اند: احسان خواجه امیری برای سریال بچه مهندس 3 و محمد معتمدی برای سریال سرباز.احسان خواجه امیری بعد از چند سال دوری از تیتراژ خوانی، بازهم با اجرای قطعه ای در سریالی رمضانی بازگشته و محمد معتمدی خواننده پاپ-سنتی هم برای اولین بار آهنگی را در مجموعه ای خاص این ایام می خواند.
