گیاه و سبزی ترخون چیست؟ ( طبع ترخون )

گیاه ترخون با نام علمی Estragon گیاهی چند ساله است که بومی اوراسیا و مناطق شمالی آمریکای شمالی است.

طبع ترخون گرم و خشک است، نام علمی گیاه ترخون از لغت یونانی (دراکونکولوس) به معنی اژدهای کوچک گرفته شده است؛ به این دلیل که این گیاه به صورت مارپیچ است. برگ های این گیاه به ارتفاع ۳۰ سانتیمتر و به رنگ سبز هستند، معمولا از این سبزی برای انواع مختلف شور و ترشی های خانگی استفاده می‌شود.

تفاوت مرزه و ترخون

طبع گیاه مرزه و ترخون گرم و خشک است اما نباید این دو گیاه را با هم اشتباه بگیرید.

یکی از تفاوت های شایع این دو گیاه تیره گیاهی آنها است؛ ترخون متعلق به رده کاسنیان و مرزه متعلق به تیره نعناعیان است.

همچنین گل های مرزه سفید و بنفش اما گل های ترخون زرد رنگ است. {1}

ترکیبات شیمیایی

گیاه تازه ترخون دارای ۶۰ تا ۷۰ درصد استراگول، ۱۵ الی ۲۰درصد اوسیمن (ocimene) و متیل کاویاکول (methylchaviacol) می‌باشد.

همچنین مقدار کمی نیز تانن در ترخون وجود دارد.

محل رویش

منشا اصلی ترخون در دره‌ های آبرفتی روسیه و نواحی غربی آمریکای شمالی بوده‌است اما اکنون پرورش آن در تمام نقاط ایران معمول است. {2}

انواع ترخون

دو نوع ترخون وجود دارد:

۱- ترخون فرانسوی که عطر و بوی قوی تری دارد و بیشتر برای آشپزی استفاده می شود.

۲- ترخون روسی که عطر و بوی ملایم ترین دارد و از آن برای تهیه چای و دمنوش ترخون، روغن ترخون و عرق ترخون استفاده می شود.

خواص ترخون

ضد روماتیسم

بد نیست که بدانید دو عامل مهم در ایجاد رماتیسم (درد مفاصل) و آرتریت (التهاب و ورم مفاصل) دخیل هستند؛

۱) گردش خون و لنف نامناسب مخصوصاً در اندام‏ هایی مثل دست و پا

۲) تجمع مواد سمّی مانند اسید اوریک در بدن. خوب با این توضیحات برای درمان این بیماری باید ۲ اتفاق بیفتد: یا این که ماده ی درمان کننده به جریان خون کمک کند و آن را آسان ‏تر نماید یا باید سم ‏زدا باشد یعنی باید سم‏ ها را از بدن خارج کند.

روغن ‏های فرار ترخون بیشتر به دلیل اول برای این بیماری مفید هستند یعنی توانایی بسیار خوبی برای افزایش جریان خون دارند.

بدین ترتیب موجب گرم شدن ناحیه ی آسیب دیده می ‏شوند و علاوه بر این نمی ‏گذارند که اسید اوریک در آن مکان‏ های خاص تجمع کنند.

ترخون همچنین به سم‏ زدایی نیز به ‏وسیله‏ ی تحریک دفع ادرار و مدفوع کمک می‏ کند.

اشتهارآور

ترخون ترشح شیره‏ های گوارشی معده را تحریک می ‏کند و به همین دلیل موجب افزایش اشتها می ‏شود.

این اتفاق درست در زمانی شروع می ‏شود که شما آن را در دهان تان قرار می ‏دهید جایی که در آن بزاق تولید می‏ شود.

در قسمت ‏های پایین‏ تر دستگاه گوارشی، شیره‏ ی معده و صفرا ترشح می ‏شوند تا اگر غذایی در معده باشد سرعت هضم مواد غذایی را افزایش دهند و اگر نباشد و به عبارتی معده خالی باشد به نوبه ‏ی خود موجب افزایش اشتها شوند.

خاصیت آنتی اکسیدانی ترخون

ترخون، ‌به خصوص نوع ترکی آن، دارای خواص آنتی‌اکسیدانی فراوانی بوده که می‌توانند در خنثی سازی موادی موسوم به رادیکال‌های آزاد کمک خوبی نمایند.

رادیکال‌ های آزاد، محصولات فرعی متابولیسم هستند و اگر بدن شما نتواند به طور موثر از دست آن‌ها خلاص شود می‌ توانند موجب تخریب سلول‌ های بدنتان شوند و در نتیجه در سیستم هاضمه شما باقی مانده و آسیبی را در بدن ایجاد نمایند که ممکن است حتی منجر به ایجاد نوعی سرطان خاص شود.

طی تحقیقی که در سال ۲۰۰۵ صورت گرفت و درمجله کشاورزی شیمی غذا نیز به چاپ رسید محققان دریافتند ترخون می‌ تواند به عنوان یک روبنده و از بین برنده رادیکال‌ های آزاد در بدن نقش موثری ایفا نماید.

کمک به هضم مواد غذایی با ترخون

این روغن‏ها یا به عبارتی اسانس ‏ها همان ‏طور که در بالا ذکر شد موجب افزایش شیره‏ های گوارشی در سراسر دستگاه‏ گوارش می ‏شوند و بدین ترتیب به افزایش توانایی بدن به هضم مواد غذایی از طریق تجزیه‏ ی غذاها به مواد مغذی مختلف کمک می کند(ترخون به خصوص برای هضم پروتئین‏ ها و چربی‏ های گوشت کمک کننده ی خوبی است) و به وسیله‏ ی تحریک حرکات دودی روده‏ ها موجب تسهیل حرکت غذاها در کل سیستم گوارشی می ‏شوند.

ترخون ترشح آب های گوارشی در کبد، معده و پانکراس را افزایش داده و هضم را بهبود می بخشد.

مصرف ترخون جریان خون را بهبود بخشیده، جذب مواد غذایی را افزایش می دهد و کاروتنوئیدها و سایر آنتی اکسیدان های موجود در این سبزی با رادیکال های آزاد مبارزه کرده و مواد سمی و پاتوژن های موجود در دستگاه گوارش را از بین می برد.

ترخون به دلیل افزایش تولید صفرا در کبد عملکرد سیستم گوارشی را بهبود بخشیده و از ناراحتی های معده، سندرم روده تحریک پذیر نیز پیشگیری می کند و عصاره آب ترخون نیز به درمان زخم معده، سوء هاضمه، عفونت باکتریایی و کرم های روده کمک می کند. {3}

خواص ریشه ترخون

ریشه‌ی ترخون در طب گیاهی به نام «عاقرقرحا» مشهور است. این گیاه به برطرف کردن سکسکه و درد مفاصل کمک می‌ کند.

این گیاه قدرت دفاعی بدن را در برابر برخی ویروس‌ ها و باکتری‌ ها افزایش می‌ دهد. مصرف سالانه ترخون قدرت جنسی را کاهش می‌ دهد.

خواص قطره ترخون

قطره ترخون حاوی اسانس برگ ترخون در بازار دارویی ایران موجود است این قطره بر اساس حداقل ۱۳ میلی‌گرم میتیل چاویکول در هر میلی‌ لیتر از فرآورده استاندارد شده و به‌ صورت خوراکی روزانه ۲۰-۱۰ قطره به‌ عنوان محرک اشتها همراه مقداری مایعات پیش از غذا استفاده می‌ شود و برای برطرف کردن سکسکه یک تا ۲ قطره ترخون بر روی یک حبه قند چکانده و میل می‌ شود.

کارشناسان گیاه‌ درمانی استفاده از روغن ترخون را همراه با روغن رازیانه و عسل برای تقویت سیستم هاضمه توصیه می‌ کنند ولی در صورت داشتن آلرژی از استفاده این روغن‌ها وعسل خودداری کنید.

اسانس ترخون به مقدار سه تا پنج قطره در روی یک حبه قند نیز برای تقویت معده و دفع نفخ شکم مصرف می‌ شود.

این قطره در دوران بارداری و کودکان کمتر از ۴ سال منع مصرف شده است.

ترخون در طب قدیم

ابن‌ سینا و زکریای رازی پزشکان دانشمند ایرانی قبل از اروپائیان به خواص سبزی ترخون پی بردند و در کتاب‌ های طبی خود این دو پزشک دانشمند می‌ نویسند که ترخون نفخ را برطرف کرده و هوای آلوده از طاعون را ضدعفونی و پاک می‌ کند. ابن بیطار ترخون را سبزی سفره غذا می‌ داند و عقیده دارد چند برگ از ترخون اشتها را تحریک کرده و نفس را معطر و خوشبو می‌ کند.

ترخون در زمان جنگ‌ های صلیبی به اروپا وارد شد و در نقاط مختلف اروپا کشت آن معمول و رواج یافت و امروزه این سبزی معطر را در غذا و دوا به کار می‌ برند.

ترخون از زمانی که در اروپا پیدا شد در طب و درمان امراض به کار رفت و در مصرف آن خواص اشتهاآور، هضم‌ کننده، عادات ماهانه زنان و ترشح‌ کننده بزاق دهان و همچنین داروی دردهای دندان تشخیص دادند.

مصرف ترخون برای جلوگیری از خونریزی لثه‌ ها و نیز التیام زخم‌ هایی که در دهان وجود دارند بسیار مفید است و در طول تاریخ، از این سبزی معطر برای تسکین موقتی درد دندان استفاده می‌ شده استدر قرن نوزدهم دو پزشک معروف فرانسوی به نام شومل و کازن با مصرف دم‌ کرده و اسانس ترخون بیماری‌ هایی را چون ضعف معده و سوءهضم معالجه می‌ کردند و از معالجه با این گیاه معطر نتایج موثری می‌ گرفتند.

ترخون در قدیم به‌ واسطه‌ی خواص درمانی که داشته است بسیار معروف بوده و در فرانسه به نام گیاه اژدها و یا شرپانتین معروف بوده است و از آن سالاد درست می‌ کرده‌ اند و یا خام و با غذا می‌ خورده‌ اند.

ترخون را دم می‌ کرده‌اند و دم‌ کرده آن را به‌ عنوان مقوی معده می‌ خورده‌ اند تا هضم غذا را آسان کند، گاز و نفخ شکم و روده‌ ها را برطرف می‌ کند و قاعدگی و عادت ماهانه زنان را مرتب سازد و دردهای اعصاب و انواع رماتیسم را شفا می‌ بخشد. {5}

خواص ترخون خشک

ترخون خشک شده از ادویه جات بسیار محبوب است که به عنوان طعم و عطر دهنده در آشپزی استفاده می شود.

ترخون خشک به کاهش کلسترول خون کمک کرده، از بروز حمله قلبی و سکته مغزی پیشگیری می کند، برای افراد مبتلا به دیابت مفید است و به دلیل خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدانی از بروز انواع عفونت و بیماری جلوگیری می کند و ویتامین B موجود در آن به تسکین درد کمک می کند.

ترخون خشک برای معده، درمان سوء هاضمه، استرس و عملکرد مغز بسیار مفید است و گردش خون را بهبود می بخشد. {3}

عوارض و مضرات ترخون

جنین و زنان باردار

توصیه می شود که زنان در دوران بارداری و شیردهی از مصرف ترخون اجتناب کنند. ترخون به دلیل خواص قاعده آور که دارد، خطر سقط جنین در زنان باردار را افزایش می دهد.

آلرژی و حساسیت

ترخون در برخی افراد ممکن است باعث بروز واکنش های آلرژیک و حساسیت شود. {4}

پی نوشت:
1.www.delta.ir
2.www.hidoctor.ir
3.www.limootop.com
4.www.coca.ir
5.www.niksalehi.com