علل خشکی پوست و شیوه‌های درمان و پیشگیری از آن

پوست خشک عارضه ای است که به سبب آب و هوای خشک اکثر مناطق ایران ، افراد زیادی را در این منطقه جغرافیایی درگیر خود کرده است.

علت خشکی پوست، از دست رفتن آب بدن است. در واقع، اولین قسمتی که این مشکل را اعلام می‌کند، پوست فرد است. علت این موضوع ممکن است موارد بسیار زیاد و متنوعی باشند. حتی ممکن است بروز همزمان چند مورد از این موارد برای یک فرد، موجب خشکی پوست در وی شود.

بهتر است ابتدا عامل زمینه‌ای ایجادکننده مشکل را شناسایی کنیم تا بتوانیم بهتر به مقابله با آن بپردازیم. فاکتورهایی که ممکن است پوست خشک را در افراد ایجاد کنند، عبارتند از سبک زندگی (از نظر میزان نوشیدن آب و …)، محیط (از نظر آب و هوا و نیز استرس) و موقعیت سلامتی خود فرد.

خشک شدن پوست در برخی موارد برای فرد بسیار آزاردهنده و دردناک می‌شود. به سبب خشک شدن بیش از حد پوست، خارش و ترک خوردن پوست و حتی گاهی خونریزی از این ترک‌ها در فرد بروز پیدا می‌کند.

ساختار پوست خشک

پوست از بدن ما در برابر عوامل بیرونی و محیطی محافظت می‌کند. پوست ما سه لایه دارد. لایه‌ی زیرین، «هیپودرم» است که از بافت چربی، رگ و عصب تشکیل شده ‌است.

لایه‌ی میانی پوست «درم» نام دارد. این لایه از بافت‌های همبند و الیاف کلاژن، فیبرهای الاستین، رگ‌های خونی، غدد چربی، فولیکول های مو و غدد عرقی تشکیل شده است.‌ لایه‌ی رویی «اپیدرم» است که از کراتینوسیت تشکیل شده است.

سلول‌های سطح پوست در احاطه‌ی لایه‌های لیپید هستند. لایه‌های لیپید از کلسترول، اسیدهای چرب و سرامید تشکیل شده‌اند. لایه‌ی شاخی پوست (بیرونی‌ترین قسمت اپیدرم) وظیفه‌ی آبرسانی به پوست را بر عهده دارد. لیپیدها از تبخیر آب ذخیره شده در پوست جلوگیری می‌کنند.

غدد چربی و عرق که عوامل طبیعی رطوبت رسان پوست هستند با مشارکت در رطوبت رسانی به مواد تشکیل دهنده‌ی پوست به عنوان نگهدارنده‌های درونی رطوبت پوست عمل می کنند.

خشک شدن پوست یا همان درماتیت پوستی در یکی از این سه دسته قرار می‌گیرد:

درماتیت تماسی

همان طور که از اسم آن پیداست این حالت زمانی بروز پیدا می‌کند که پوست فرد با ماده‌ای تماس پیدا کرده که واکنشی موضعی را به دنبال داشته است. این عامل می‌تواند یک ماده شیمیایی مثلا مواد شوینده باشد. بنابراین این حالت به گونه‌ای آلرژی محسوب می‌شود و زمانی بروز پیدا می‌کند که پوست در معرض ماده‌ای که به آن حساسیت دارید قرار گرفته باشد.

درماتیت سبورئیک

در این حالت پوست بیش از حد روغن تولید می‌کند که سبب بروز جوش و آکنه روی پوست می‌شود.

درماتیت آتوپیک

این مورد در بین عوام تحت عنوان اگزما شناخته می‌شود و نوعی بیماری پوستی محسوب می‌شود که به موجب آن پوست فرد پوسته پوسته و خشک می‌شود. این مورد بیشتر در کودکان و جوانان دیده می‌شود.

لازم به ذکر است که برخی بیماری‌ها مثلا دیابت یا برخی از بیماری‌های پوستی همچون پسوریازیس نیز پوست خشک را برای فرد ایجاد می‌کنند.

چه عواملی احتمال بروز پوست خشک را در فرد افزایش می‌دهند

با افزایش سن به طور کلی میزان تولید پایه همه‌ مواد در بدن کاهش پیدا می‌کند. غدد چربی پوستی نیز با افزایش سن، میزان کمتری چربی روی پوست ترشح می‌کنند که این موضوع سبب خشکی پوست در فرد می‌شود یا این وضعیت را تشدید می‌کند.

آب و هوا نیز در بروز و تشدید پوست خشک تاثیر به سزایی دارد. در فصل‌های سرد و خشک به دلیل خشک بودن هوا و به این دلیل که میزان تعریق در فرد کاهش می‌یابد؛ خشکی پوست تشدید می‌شود.

سابقه خانوادگی یا به عبارتی دیگر زمینه ارثی مثبت نیز فرد را با احتمال بیشتری نسبت به سایرین در معرض مشکل پوست خشک قرار می‌دهد. افرادی که عادت دارند بیش از حد حمام کنند یا حمام آب داغ بگیرند بیش از سایرین با مشکل خشکی پوست مواجه هستند.

علت خشکی پوست چیست؟

گاهی خشکی پوست علت‌های ساده‌ای دارد. در این موارد، تخلیه‌ی لیپیدها ممکن است به دلیل استفاده از صابون‌های قوی، پوشیدن لباس‌‌های حساسیت زا و دوش گرفتن و حمام کردن طولانی و داغ باشد. یک عامل محیطی مهم خشکی پوست قرار گرفتن درمعرض هوای خیلی گرم یا سرد با رطوبت کم است.

علت خشکی پوست شما می تواند استفاده از کرم مرطوب کننده در زمان اشتباه باشد. زمان درست برای مرطوب کردن پوست دقیقا پس بعد از شستن آن است (وقتی هنوز کاملا خشک نشده). زمانی پوست تان بیشترین میزان رطوبت را دارد که خیس است و هنگامی که پوست تان آبرسانی شده است مرطوب کننده ها بهترین کارایی را دارند.

خشکی پوست اغلب در زمستان‌ها بدتر می‌شود و چند عامل دارد:

در این فصل از سال دما و رطوبت هوا پایین است. همچنین، استفاده از دستگاه‌های گرمایشی هوا را خشک می‌کند و میزان آب لایه‌ی شاخی پوست را می‌کاهد. در طول تابستان نیز قرارگرفتن مداوم در مقابل دستگاه‌های خنک کننده ممکن است همین اثر را به دنبال داشته باشد.

برخی داروها نظیر داروهای مُدر یا رتینوئید‌ها پوست را به طور موقت خشک می‌کنند. در این موارد، معمولاً قطع دارو مشکل خشکی پوست را حل می‌کند. همچنین، در سنین سالخوردگی، در پی عواملی نظیر تغییرات متابولیک و مصرف کمتر مایعات، پوست خشک و نازک می‌شود و حالت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد.

عوامل مرتبط با فرآیند پیری پوست نیز حرکت کراتینوسیت‌ها را از لایه‌ی زیرین اپیدرم به لایه‌ی شاخی پوست کاهش می‌دهند، در نتیجه، فعالیت غدد چربی کمتر و پوست خشک می‌شود. افزون بر این، در دوران یائسگی یا کم کاری و پرکاری تیروئید تعادل هومورمون ها از بین می‌رود. این امر نیز ممکن است با خشکی شدید پوست همراه باشد.

برای درمان پوست خشک سبک زندگی‌تان را تغییر دهید

بیش از حد دوش نگیرید. فاصله یک روز درمیان برای دوش گرفتن مناسب است.

از مواد شوینده مثلا صابون یا شامپو بدن مرطوب‌کننده استفاده کنید.

وقی شوینده‌ٔ صورت انتخاب می‌کنید، از خرید انواع صابون و شوینده‌هایی که دارای محتویات ناملایم مثلا الکل، رتینوئید و آلفا هیدروکسی اسید هستند، اجتناب کنید. این محتویات غیرضروری، پوست را خشک می‌کند و باعث تحریک و التهاب پوست می‌شود.

انواع شوینده‌های ملایم و مرطوب کننده بدون رایحه وجود دارد که می‌توانید امتحان کنید.

وجود مواد زیر در شوینده‌ها به این معناست که محصول مورد نظر، می‌تواند رطوبت پوست را حفظ کند. موقع خرید شوینده‌ها، دنبال این محتویات بگردید:

* آلکیل پلی گلیکوزید؛
* پلی‌اتیلن گلیکول؛
* سورفکتانت‌های سیلیکونی؛
* لانولین؛
* پارافین.

سیندت‌ها یا تمیزکننده‌های مصنوعی یکی دیگر از مواد مفید صابونی هستند. سیندت‌ها شامل مواد شیمیایی مختلفی مثلا سولفور تری‌اکسید، اسید سولفوریک و اتیلن اکسید هستند که این مواد برای پوست‌های حساس، بسیار ملایم است.

موقع استفاده از صابون و شوینده‌ها روی پوست، باید با ملایمت رفتار کنید. فقط از نوک انگشتان‌تان استفاده کنید و به‌آرامی این مواد را روی صورت پخش کنید. از اسفنج‌ها و لیف‌های ساینده استفاده نکنید. هرگز پوست صورت خود را با شدت مالش ندهید چون موجب تحریک پوست می‌شود.

از شستن چندباره‌ٔ صورت در طول روز، خودداری کنید. اگر پوست خشک دارید، بهتر است که فقط یک بار آن هم شب‌ها، صورت خود را بشویید. این کار، پوست شما را بعد از یک روز طولانی، تمیز و آلودگی سطحی آن را حذف می‌کند؛ بدون اینکه چربی ضروری پوست را از بین ببرد.

هر روز پوست صورت خود را لایه برداری نکنید. این کار را فقط هفته‌ای یک‌بار انجام بدهید. با این کار، التهاب ناشی از لایه‌برداری بیش‌ازحد کاهش می‌یابد.

هوای منزل و حل کارتان را با دستگاه بخور مرطوب نگه دارید. (مخصوصا در فصول سرد سال)

زمانی که پوستتان به دلیل خشکی بیش از حد شروع به خارش می‌کند، از مرطوب‌کننده‌های موضعی استفاده کنید و از خارش پوستتان بپرهیزید.

بعد از استحمام از لوسیون‌ها و کرم‌های مرطوب کننده روی پوستتان استفاده کنید و آنها را بسیار ملایم روی آن ماساژ دهید.

استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده کمک می‌کند که پوست شما رطوبت طبیعی خود را حفظ کند.

مرطوب‌کننده‌ای که برای پوست صورت استفاده می‌کنید، باید بدون رایحه و الکل باشد؛ چون این مواد، باعث ایجاد التهاب در پوست می‌شوند. می‌توانید از مرطوب‌کننده‌هایی استفاده کنید که ضدآفتاب دارند و از این طریق‌ پوست خود را در مقابل اشعهٔ آفتاب حفاظت کنید. دنبال محصولاتی بگردید که توانایی حفظ رطوبت پوست را دارند.

برای اینکه رطوبت ازدست‌رفته‌ٔ پوست را باز گردانید، از مرطوب‌کننده‌های بر پایه‌ٔ چربی استفاده کنید. این مرطوب‌کننده‌ها حاوی موادی است که پوست شما را هیدراته نگه می‌دارد.

محصولاتی که بر پایه‌ٔ وازلین تهیه می‌شوند، برای پوست‌های خشک بهترین انتخاب هستند. این محصولات نسبت‌به کرم‌های عادی، ماندگاری بیشتری دارند و در پیشگیری از تبخیر رطوبت طبیعی پوست، بسیار مؤثرتر هستند.

بالم لب، محصول خوبی برای بازیابی و بهبود ترک‌خوردگی و خشکی لب است. بالم لب باید حاوی پترولیوم، ژله پترولیوم یا روغن‌های معدنی باشد. محصولی بخرید که استفاده از آنها احساس خوبی به شما بدهد و خارش و سوزش ایجاد نکند. در صورت ایجاد خارش و سوزش، از محصول دیگری استفاده کنید.

همان طور که گفتیم یکی از علل اصلی خشکی پوست، کاهش آب بدن است. سعی کنید در طول روز آب زیادی بنوشید. این موضوع نه تنها موجب جلوگیری از بروز خشکی پوست در شما می‌شود، بلکه زیبایی پوستتان را نیز دو چندان می‌کند.

خشکی پوست ممکن است بسیار حاد باشد و باعث ایجاد خراش در پوست شود. پوست خراشیده، ورود باکتری به بدن را تسهیل می‌کند و باعث ایجاد عفونت می‌شود. اگر فکر می‌کنید ممکن است مبتلا به عفونت باشید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

نشانه‌های عفونت عبارت‌اند از:

قرمزی؛
حرارت؛
چرک؛
تاول؛
جوش یا بثورات پوستی؛
جوش‌ چرکی؛
تب.

بیماری‌های ایجاد کننده پوست خشک

برخی از بیماری‌ها ممکن است با تظاهری همچون پوست خشک همراه باشند. در این موارد تنها راه درمان پوست خشک، رفع عامل زمینه‌ای یعنی درمان بیماری‌ است. در ادامه به برخی از این بیماری‌ها اشاره خواهیم کرد.

بیماری‌های کلیوی

کلیه مسئول هموستاز بدن و دفع مواد زاید و تنظیم میزان آب بدن است. بنابراین بروز هر گونه مشکل در کلیه‌ها سبب می‌شود که بدن در تنظیم میزان آب با مشکل مواجه شود و نیز نتواند مواد سمی را به درستی دفع کند. بنابراین این مورد می‌تواند خشکی و خارش پوست را در فرد ایجاد کند.

سرطان پوست

در این حالت سلول‌های پوستی بیش از حد تکثیر می‌شوند. بنابراین به لایه‌های پوست فرد افزوده شده و پوست ضخیم می‌شود. در این حالت خشکی پوست شدیدی در فرد ایجاد می‌شود که بسیار آزاردهنده خواهد بود.

دیابت

یکی از تظاهرات شایع در دیابت، تظاهرات پوستی است. دیابت با چند مکانیسم مختلف سبب خشک شدن پوست می‌شود. اول این که در دیابت به دلیل افزایش قند خون بدن دچار کم‌ آبی می‌شود و زمینه برای پوست خشک فراهم می‌شود.

دیابت در فرآیند تعریق نیز دخالت داشته و میزان آن را در فرد دیابتی کاهش می‌دهد. بنابراین این مورد هم سبب خشک شدن پوست می‌شود. بنابراین در یک فرد دیابتی افزایش ضخامت پوست، ترک‌های پوستی و خشکی شدید پوست را شاهد هستیم که این موارد به دنبال هم روی یکدیگر اثر تقویتی داشته و موجب خشکی پوست و بدتر از آن بروز زخم‌ها و عفونت‌های باکتریایی شدیدی در فرد می‌شود.

کم‌کاری غده تیرویید

غده تیرویید نقش به‌سزایی در بسیاری از فعالیت‌های بدن داشته و سطح متابولیسم را در افراد کنترل می‌کند. بنابراین هرگونه اختلالی در آن مشکل همه جانبه‌ای را در فرد ایجاد می‌کند که یکی از این محل‌ها، پوست و مو است. اگر کم کاری تیروئید (هایپوتیروییدی) بیش از حد طول بکشد پوست فرد به شدت خشک می‌شود. البته زمانی که فرد در صدد درمان مشکل تیروییدی خود برمی‌آید، این مشکل نیز خود به خود بهبود پیدا می‌کند.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت لافارر
سایت چطور