ضربه مغزی بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد. اثرات معمولاً موقت هستند. نشانه‌ها و علائم می‌توانند شامل سردرد و مشکلات در تمرکز، حافظه، تعادل و هماهنگی باشد. ضربه مغزی معمولاً ناشی از ضربه به سر است.

ضربه مغزی چیست

ضربه مغزی یک آسیب مغزی خفیف است که می‌تواند پس از ضربه به سر رخ دهد. این اختلال منجر به تغییر وضعیت ذهنی می‌شود. این آسیب ممکن است شامل فراموشی نیز بشود. هر کسی می‌تواند در حین سقوط، تصادف اتومبیل یا هر فعالیت روزانه دیگر مجروح شود و به سر او ضربه‌ای وارد شود. اگر در ورزش‌های خطرناکی مانند فوتبال یا بوکس فعال هستید، احتمال افزایش ریسک ضربه مغزی در شما بیشتر است. این ضربه معمولاً تهدید کننده زندگی نیست، اما علائم آن نیاز به بررسی و درمان پزشکی دارد.

علائم ضربه مغزی

نشانه‌ها و علائم ضربه مغزی عموما ظریف بوده و ممکن است فوراً خود را نشان ندهند. بروز علائم ضربه مغزی ممکن است روزها، هفته‌ها یا حتی بیشتر طول بکشد. علائم عادی پس از آسیب مغزی و ضربه به سر شامل سردرد، از دست دادن حافظه (آمنیازیایی) و سردرگمی است. آمنیزیازی معمولاً شامل فراموش کردن رویدادی است که موجب ضربه مغزی شد. علائم این اختلال، شامل موارد زیر است:

* سردرد یا احساس فشار در سر
* از دست دادن موقت هوشیاری
* سردرگمی
* آمنیازیازی
* سو سو زدن چشم‌ها یا دیدن ستاره‌ها
* زنگ در گوش
* حالت تهوع
* استفراغ
* لکنت زبان
* پاسخ دهی کند به سؤالات
* خیره شدن به یک قسمت
* خستگی

ممکن است بعد از ضربه به سر فوراً این علائم را تجربه کنید؛ اما دیگر علائم ضربه مغزی که ممکن است ساعت‌ها یا روزها پس از آسیب دیدگی در خود ببینید، شامل موارد زیر هستند:

* کاهش حافظه
* تحریک پذیری و سایر تغییرات شخصیتی
* حساسیت به نور و سر و صدا
* اختلالات خواب
* مشکلات روانشناختی و افسردگی
* اختلالات طعم و بو

علائم ضربه مغزی در کودکان

آسیب سر در کودکان بسیار رایج است؛ اما بیان علائم در نوزادان و کودکان دشوار است زیرا آنها نمی‌توانند چگونگی احساسشان را توصیف کنند. سرنخ‌های علائم این ضربه در کودکان شامل موارد زیر است:

* خیره شدن به یک قسمت
* تحریک پذیری و خستگی
* از دست دادن تعادل و پیاده‌روی ناپایدار
* گریه بیش از حد
* تغییر الگوهای خوردن یا خوابیدن
* عدم علاقه به اسباب بازی‌های مورد علاقه
* استفراغ مکرر
* از دست دادن آگاهی طولانی مدت بیش از 30 ثانیه
* سردردی که در طول زمان بدتر می‌شود
* تغییرات در رفتار او، مانند تحریک پذیری
* تغییرات در هماهنگی فیزیکی
* سردرگمی یا بی نظمی، مانند مشکل تشخیص مردم یا مکان‌ها
* صحبت کردن دشوار یا تغییرات دیگر در گفتار

سایر علائم ضربه مغزی در کودکان عبارت‌اند از:

* تشنج
* اختلالات بینایی یا چشم
* سرگیجه ماندگار یا مکرر
* مشکل آشکار در عملکرد ذهنی یا هماهنگی فیزیکی
* کبودی در نواحی گردن و سر
* علائم ضربه مغزی در ورزشکاران

اگر ورزشکاران علائم ضربه مغزی را در خود می‌بینند هرگز نباید به بازی یا فعالیت فیزیکی بازگردند. یک ورزشکار با علائم ضربه مشکوک نباید به بازی بازگردد تا زمانی که توسط یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی آموزش دیده و در ارزیابی و مدیریت ضربه‌ها ارزیابی شده باشد.

اگر اخیراً برای شما یا اطرافیانتان ضربه و آسیب شدیدی به سر وارد شده و اکنون علائم ضربه مغزی را که در بالا به آنها اشاره کرده‌ایم در خود یا اطرافیانتان می‌بینید، باید هر چه زودتر به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید، شما می‌توانید از لیست موجود در سامانه نوبت دهی دکتر دکتر نسبت به انتخاب متخصص مغز و اعصاب اقدام کنید.

علل ضربه مغزی

مغز دارای قوام ژلاتین است که آن را از تکان‌های روزمره و ضربه‌های شدید در داخل جمجمه محافظت می‌کند. ضربه شدید به سر و گردن یا بدن می‌تواند مغز را به سمت جلو و عقب بر روی دیواره‌های داخلی جمجمه حرکت دهد. شتاب ناگهانی یا کاهش سرعت سر، ناشی از حوادثی مانند تصادف ماشین یا وارد شدن ضربه به سر در اثر مشت می‌تواند باعث آسیب مغزی شود.

این آسیب‌ها بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد، آنها معمولاً برای یک دوره کوتاه، منجر به علائم ضربه مغزی در فرد می‌شوند. این نوع آسیب مغزی ممکن است منجر به خونریزی در داخل یا اطراف مغز شما شود، در حالتی دیگر، این آسیب باعث ایجاد نشانه‌هایی مانند خواب آلودگی طولانی مدت و سردرگمی می‌شود. این علائم ممکن است بلافاصله یا بعد از آن بیشتر شوند.

خونریزی در مغز می‌تواند مرگبار باشد. به همین دلیل است که هر کس آسیب مغزی را تجربه می‌کند، اگر با وخیم شدن علائم ضربه مغزی روبرو شود، در ساعت‌های بعد نیاز به مراقبت‌های اورژانسی و نظارت دارد.

چگونه یک ضربه مغزی تشخیص داده می‌شود

اگر ضربه به حدی شدید باشد که به یک پزشک و یا اتاق اورژانس ضروری باشد، پزشک با سؤالات در مورد نحوه آسیب و علائم آن شروع خواهد کرد. پزشک ممکن است یک معاینه فیزیکی انجام دهد تا علائم شما را تشخیص دهد. در مورد علائم شدید، پزشک ممکن است یک اسکن مغناطیسی MRI یا یک سی تی اسکن مغز را برای بررسی صدمات جدی درخواست کند.

در مورد تشنج، پزشک شما همچنین ممکن است الکتروانسفالوگرام را انجام دهد که موجب نظارت بر مغز می‌شود. بعضی از پزشکان از یک تست چشم مخصوص استفاده می‌کنند تا شدت ضربه را بررسی کنند. پزشک ممکن است تغییرات در اندازه مردمک چشم، حرکات چشم و حساسیت‌های نور را جستجو کند.

درمان ضربه مغزی

درمان بستگی به شدت علائم دارد. جراحی یا سایر روش‌های پزشکی ممکن است در شرایط زیر لازم باشد:

* خونریزی در مغز
* تورم مغز
* یک آسیب جدی به مغز

با این حال، بیشتر ضربه‌ها نیاز به جراحی و یا هیچ درمان عمده‌ای ندارد. اگر ضربه مغزی باعث ایجاد سردرد شود، پزشک ممکن است از داروهای ضد درد مانند ایبوپروفن (Advil) یا استامینوفن (تیلنول) استفاده کند.

پزشک شما احتمالاً از شما می‌خواهد که از استراحت زیاد، ورزش و دیگر فعالیت‌های شدید خودداری کنید و از 24 ساعت تا حتی چند ماه به علت شدت آسیب، از رانندگی یا دوچرخه سواری اجتناب کنید.

عوامل خطر ضربه مغزی

فعالیت‌ها و فاکتورهایی که ممکن است خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهند عبارت‌اند از:

* سقوط، خصوصاً در کودکان و سالخوردگان
* شرکت در یک ورزش پر خطر مانند فوتبال، هاکی، فوتبال، راگبی، بوکس و دیگر ورزش‌های پر خطر
* مشارکت در ورزش‌های پر خطر بدون تجهیزات ایمنی و نظارت مناسب
* تصادفات خودرویی
* برخورد مشت در دعواهای خیابانی
* وارد شدن ضربه در اثر برخورد به چیزی

عوارض جانبی ضربه مغزی

عوارض احتمالی ضربه به مغز عبارت‌اند از:

سردرد پس از ضربه: بعضی افراد در طی یک هفته تا چند ماه پس از آسیب مغزی، سردرد را تجربه می‌کنند.

سرگیجه پس از ضربه: بعضی از افراد احساس ریسندگی یا سرگیجه را برای روزها، هفته‌ها یا ماه‌ها پس از آسیب مغزی تجربه می‌کنند.

سندرم ضربه مغزی: چند روز پس از ضربه مغزی بعضی افراد علائمی مثل سردرد، سرگیجه و مشکلات تفکر دارند علائم ضربه مغزی ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه داشته باشد.

اثرات تجمعی آسیب‌های مغزی: احتمال دارد که برخی از افراد که یک یا چند صدمه مغزی در طول عمر خود داشته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای بهبود عملکرد پایدار هستند.

انسداد سطوح مواد شیمیایی در مغز. معمولاً این میزان برای یک بار در هفته به طول می‌انجامد تا دوباره تثبیت شود، اما زمان بازیابی متفاوت است.

ضربه مغزی و کما

گاهی ضربات مغزی به اندازه‌ای شدید است که می‌تواند عوارضی چون کاهش سطح هوشیاری، به کما رفتن و مرگ مغزی را به همراه آورد یا در موارد ضعیف‌تر، به تشنج، ورم مغزی، عفونت‌های مغزی، آسیب به رگ‌ها و اعصاب مغزی، اختلالات حافظه، یادگیری و اختلالات رفتاری منجر شود.

اما در چه شرایطی شخص به کما می‌رود و احتمال خروج فرد از این وضع چقدر است؟

هنگامی که فردی یک ضربه مغزی را تجربه می‌کند ممکن است به حالت بیهوشی فرو رود. زمانی که این وضع طولانی شود به آن حالت کما می‌گویند. به بیان دیگر کما به حالتی می‌گویند که فرد هوشیار نیست و هیچ پاسخی به محرک‌های بیرونی ندارد.

در برخی موارد، کما می‌تواند به عنوان مسیری طبیعی به‌منظور بازسازی مغز بعد از آسیب مغزی، برای برگشت به حالت عادی قبل از ضربه باشد. طول مدت کما ممکن است از روزها تا ماه‌ها به طول بینجامد، اما طول مدت و میزان احتمال خروج از این وضع را نمی‌توان به طور دقیق در هر فرد مشخص کرد. همچنین هنوز درمانی که بتواند فرد را از حالت کما خارج کند وجود ندارد.

از دست دادن حافظه

بسیاری از افرادی که دچار آسیب‌های قابل توجه مغزی می‌شوند، ممکن است دچار تغییر در توانایی‌های شناختی از جمله اختلال در حافظه، یادگیری، کاهش سرعت تحلیل مسائل، اختلال در تمرکز و توجه شوند. همچنین این افراد می‌توانند دچار اختلال در عملکرد‌هایی مانند حل مساله و قدرت تصمیم‌گیری شوند.

جلوگیری از ضربه مغزی

برخی نکات که ممکن است به شما برای جلوگیری یا به حداقل رساندن خطر ابتلا به آسیب سر کمک کند عبارت‌اند از:

استفاده از ابزار محافظ در ورزش و دیگر فعالیت‌های تفریحی. اطمینان حاصل کنید که تجهیزات مناسب است، به خوبی نگهداری می‌شود و به درستی پوشیده می‌شود. قوانین بازی را دنبال کنید و تمرین خوبی را انجام دهید.

هنگام دوچرخه سواری، موتور سیکلت، اسنوبورد یا فعالیت‌های تفریحی که باعث آسیب سر می‌شوند، پوشیدن کلاه ایمنی را فراموش نکنید.

کمربند ایمنی خود را ببندید. استفاده از کمربند ایمنی ممکن است در حین تصادف جاده‌ای، از آسیب جدی، از جمله به آسیب سر، جلوگیری کند.

ورزش منظم برای تقویت عضلات پا و بهبود تعادل خود انجام دهید.

ایمنی در منزل

رعایت این دستورات ساده، به ایمنی شما و کودکان‌تان در منزل کمک می‌کند:

همیشه پله‌ها را تمیز کنید، تا احتمال سر خوردن از آن‌ها به حداقل برسد

در هر کاری که می‌خواهید خودتان برای خانه انجام دهید تا بابت آن هزینه‌ای پرداخت کنید، نهایت احتیاط را به عمل آورید

برای تعویص لامپ از صندلی نامطمئن استفاده نکنید؛ نردبان تاشو بهتر است.

آشغال‌ها را از وسط راهرو و آشپزخانه جمع کنید، تا کسی پایش روی آن‌ها نرفته و سر نخورد.

منزل خود را مناسب ایمنی کودک‌تان بسازید

ایمن ساختن همه اطراف و جوانب خانه به طور کامل البته ممکن نیست، ولی می‌توان کارهایی انجام داد که منزل برای کودکانی که تازه پا گرفته‌اند ایمن‌تر شود، مثلا با:

* بستن کامل پنجره‌ها، طوری کودکان نتوانند به آسانی آن‌ها را باز کنند
* دور کردن مبل‌ها و تخت‌ها از پنجره‌ها تا کودک دسترسی به آن‌ها نداشته باشد
* قرار دادن موانعی برای جلوگیری از سر کردن به پایین از لبه پله‌ها

ایمنی در کار

برای کاستن از خطر ضربه به سر هنگام کار، همواره باید دستورات بهداشتی و ایمنی لازم (مانند استفاده از کلاه ایمنی هنگام کار در مکان‌های خطرناک) را جدی بگیرید؛. برای انجام کارهای سبک و به مدت کوتاه تنها از نردبان استفاده کنید. هر کاری که مدتی نسبتا طولانی در ارتفاع صورت می‌گیرد یا با جا به جا کردن اجسام سنگین همراه است، باید روی داربست یا هر وسیله مشابه و ایمن دیگری انجام شود.

هر کاری که لازمه‌اش رفتن روی پشت بام است، باید خطرناک تلقی شده و رعایت حداکثر معیارهای ایمنی ضروری است.

ایمنی در ورزش

هنگام ورزش به ویژه بازی‌هاِیی که با برخورد همراه‌اند، باید تمام تجهیزات ایمنی لازم موجود باشند. لااقل سه هفته پس از ضربه خفیف به سر، از انجام ورزش‌هایی که با برخورد همراه‌اند خودداری کنید.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت ساپیبا
سایت بیوطب