سردردهای خوشه ای چیست؟

سردردهای خوشه ای چندین بار در روز رخ می دهند. حتی این نوع سردرد موجب سردرد شبانه هم می شود. آنها به طور ناگهانی شروع می شوند، برای مدت زمان محدودی ادامه می یابند و می توانند بسیار دردناک باشند. حملات به صورت دوره ای رخ می دهند. یک دوره حملات منظم که به عنوان یک دوره خوشه ای شناخته می شود می تواند به مدت چند روز، چند هفته و یا حتی چند ماه ادامه داشته باشد.

به دنبال آن دوره های بهبودی وجود دارد که در این مدت هیچ سردردی رخ نمی دهد. سردردهای خوشه ای بیماری شایعی به شمار نمی رود. از هر 1000 نفر تنها 1 نفر به این عارضه مبتلا می شود. از هر 10 مورد ابتلا 6 مورد مربوط به مردان است و بیشتر این افراد سیگاری هستند. این عارضه معمولاً پس از 20 سالگی شروع می شود.

یک سردرد خوشه ای اغلب به طور ناگهانی ظاهر می شود، حدود یک ساعت طول می کشد و سپس به طور ناگهانی ناپدید می شود. در طول حمله یا دوره خوشه ای سردردها به طور مرتب تکرار می شوند. در طول دوره بهبودی هیچ گونه دردی رخ نمی هد. سردردهای خوشه ای به طور معمول در یک طرف سر و ناحیه اطراف چشم احساس می شود.1

متداول‌ترین علائم سردرد خوشه ای

سردرد خوشه ای به‌سرعت و معمولا بدون مقدمه آغاز می‌شود، هرچند شما ممکن است در ابتدا اورا (اختلال حس بینایی) و حالت تهوع داشته باشید. علائم و نشانه‌های شایع در طول یک سردرد خوشه ای عبارتند از:

درد شدید معمولا در داخل یا اطراف یک چشم اما ممکن است به سایر قسمت‌های صورت، سر، گردن و شانه‌ها نیز گسترش بیابد؛

درد یک‌طرفه؛

بی‌قراری؛

ریزش شدید اشک؛

قرمزشدن چشم در سمت دردناک؛

گرفتگی یا آبریزش بینی در سمت دردناک؛

تعریق پیشانی یا صورت؛

رنگ‌پریدگی (زردرنگی) یا برافروختگی صورت؛

ورم اطراف چشم در سمت دردناک؛

افتادگی پلک چشم.

افراد مبتلا به سردرد خوشه ای برخلاف آنهایی که به میگرن دچارند، معمولا به‌خاطر بی‌قراری قدم می‌زنند یا می‌نشینند و دائم خود را به عقب و جلو تکان می‌دهند. برخی از علائم سردردهای میگرنی ازجمله حساسیت به نور و صدا نیز ممکن است در سردرد خوشه ای اتفاق بیفتد که البته به‌صورت یک‌طرفه خواهد بود.2

علل سردرد خوشه ای

علت ابتلا به سردردهای خوشه ای همچنان نامشخص است. تحقیقات نشان داده است که در هنگام حمله فعالیت هیپوتالاموس افزایش می یابد. هیپوتالاموس، بخشی از مغز است که دمای بدن، گرسنگی و تشنگی را کنترل می کند. احتمالا این ناحیه از مغز مواد شیمیایی آزاد کرده که باعث انبساط رگ های خونی شده و در نتیجه جریان خون بیشتری به مغز می رسد.

این مساله در نهایت باعث ابتلا به سردردهای شدید می شود. اینکه چرا این اتفاق رخ می دهد همچنان نامعلوم است؛ اما محرکاتی مانند مصرف الکل، افزایش ناگهانی دما و یا ورزش در هوای گرم می تواند باعث بروز این حملات شود.

ماهیت دوره ای سردردهای خوشه ای نشان می دهد که اختلال در ساعت بیولوژیک بدن می تواند در وقوع حملات نقش داشته باشد. محققان دریافته اند افرادی که سردردهای خوشه ای دارند غالباً در هنگام حمله دارای عدم تعادل هورمون های ملاتونین و کورتیزول هستند.

سردردهای خوشه ای ربطی به عوامل تحریک کننده مانند غذاها، استرس و تغییرات هورمونی ندارد. فقط مصرف الکل می تواند محرک باشد. مصرف الکل فقط در صورتی که فرد در فواصل دوره خوشه ای قرار داشته باشد به عنوان عامل تحریک کننده عمل می کند. ممکن است بین سردردهای خوشه ای و مصرف برخی داروها مانند داروهای بیماری های قلبی ارتباط وجود داشته باشد.

تغییرات شدید دما، می تواند باعث ایجاد شروع حملات سردرد شود. تغییر دما اغلب با افزایش سریع دمای بدن همراه است.1

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر به‌تازگی دچار سردردهای خوشه ای شده‌اید، برای ردکردن احتمال سایر اختلالات و پیداکردن مؤثرترین روش درمانی به پزشک مراجعه کنید.

سردرد حتی هنگامی که بسیار شدید باشد، معمولا ناشی از یک بیماری زمینه‌ای نیست اما گاهی اوقات سردردها می‌توانند نشان‌دهنده‌ی یک وضعیت پزشکی جدی مانند تومور مغزی یا پارگی یک رگ خونی ضعیف‌شده (آنوریسم) باشند.

به‌علاوه اگر سابقه‌ی سردرد دارید، در صورت تغییر در الگوی سردرد یا داشتن یک حس جدید در هنگام سردرد به پزشک مراجعه کنید.

درصورت داشتن هریک از این علائم و نشانه‌ها به اورژانس مراجعه کنید:

سردرد شدید و ناگهانی، اغلب مانند صاعقه؛

سردرد به همراه تب، تهوع یا استفراغ، سفت‌شدن گردن، سردرگمی ذهنی، تشنج، بی‌حسی یا مشکلات گفتاری که می‌تواند نشان‌دهنده‌ی چندین مشکل ازجمله سکته مغزی، مننژیت، آنسفالیت یا تومور مغزی باشد؛

سردرد پس از واردآمدن آسیب به سر – حتی اگر سقوط یا ضربه‌‌ای جزئی باشد – به‌خصوص اگر بدتر شود؛

سردرد شدید و ناگهانی که با سردردهای قبلی‌تان فرق دارد؛

سردردی که در طی چند روز بدتر شود و الگویش تغییر کند.2

تشخیص سردرد خوشه ای

از آنجاییکه بعضی عوامل جدی زمینه ای مثل تومورهای مغزی و یا آنوریسم (کلافه عروقی) ممکن است عامل سردرد کلاستر باشد. معاینه دقیق نورولوژیک توسط متخصص سردرد و انجام تصویر برداری مغزی مثل MRI مغزممکن است جهت تشخیص سردرد خوشه ای لازم باشد، البته بیشتر موارد سردرد خوشه ای ایدیوپاتیک بوده و علت خاصی برایش پیدا نمی شود.3

درمان سردرد خوشه ای

از آنجاییکه سردرد خوشه ای بسیار دردناک بوده و فرد را بی قرار می کند، برای فرد مبتلا بسیار آزار دهنده است و حتما نیاز به درمان صحیح دارد ولی متاسفانه سردرد کلاستر، بخوبی میگرن به درمان جواب نمی دهد و جواب به درمان در آن سخت می باشد.

درمان مرحله حاد حمله شامل تریپتانها مثل سوماتریپتان و ریزاتریپتان، ارگوتامین، لیدوکایین (اسپری) و اکسیژن است. دیده شده ماسک اکسیژن خالص 100% برای مدت 15 دقیقه ممکن است موجب فروکش کردن حمله شود. همچنین در مواردی دوش آب گرم باعث کاهش سردرد خوشه ای میشود.

درمانهای نگهدارنده شامل داروهایی است که فرد روزانه باید استفاده کند تا دچار حمله سردرد نشود. این داروها ممکن است طول مدت پریود حمله های کلاستر را کاهش داده و باعث زودتر فروکش کردن آن شوند و آنها عبارتند از:

1- کورتیکواستروییدها مثل پردنیزولون خوراکی با دوز کافی برای مدت کوتاه

2- سدیم والپروات

3- ارگوتامین که شب قبل از خواب مصرف می شود تا حمله های شبانه در خواب رخ ندهد (تنها موردی که ارگوتامین به عنوان درمان پیشگیری کننده بکار می رود، اینجاست)

4- گاباپنتین

5- توپیرامات

6- وراپامیل

7- لیتیوم

بلاک عصب پس سری (Occipital nerve block)

پزشک متخصص سردرد ممکن است تزریق کورتون و مواد بی حس کننده در محل عصب پس سری انجام دهد و با بلاک کردن آن باعث کاهش درد شود. این درمان طول مدت اثر کوتاهی دارد و موقتی است و فقط در مواردی که بیمار درد غیر قابل تحمل داشته و نتواند تا اثر کردن داروهای نگهدارنده تحمل کند انجام می شود.

تغییر سبک زندگی (Life style change)

رعایت بعضی موارد می تواند به کاهش حمله های درد در سردرد خوشه ای کمک کند:

1- برنامه خواب منظم داشته باشید، تغییر الگوی خواب می تواند باعث حمله سردرد شود.

2- از مصرف الکل بپرهیزید.

3- مصرف سیگار را تاجاییکه ممکن است کم کنید.

اگر شما هم علائم و نشانه های سردرد خوشه ای را دارید حتما با مراجعه به کلینیک تخصصی سردرد با پزشک متخصص سردرد مشورت نمایید.3

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.chetor.com
3.www.headacheclinic.ir