از علت تا درمان خون ریزی دستگاه گوارش

خون ریزی دستگاه گوارش

خون ریزی دستگاه گوارش، (GI) نشان دهنده اختلال در دستگاه گوارش شما است. خون اغلب در مدفوع یا استفراغ دیده می شود، اما همیشه قابل مشاهده نیست. سطح خون ریزی می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و می تواند خطر جدی به همراه داشته باشد. فناوری تصویربرداری پیشرفته، در صورت نیاز، معمولاً می تواند علت خون ریزی را شناسایی کند. درمان آن به منبع خون ریزی بستگی دارد.

انواع خون ریزی دستگاه گوارش

این خون ریزی می تواند در دو دسته گسترده قرار گیرد:

خون ریزی دستگاه گوارش فوقانی

خون ریزی دستگاه گوارش تحتانی

علائم ظاهری، نوع خون ریزی های فوقانی و تحتانی را از هم متمایز می کند.1

چه عواملی باعث خونریزی گوارشی می‌شود

شایع‌ترین علت خونریزی فوقانی دستگاه گوارش زخم معده یا زخم در دوازدهه است. علل و عوامل خطر خونریزی گوارشی به واسطه مکان آنها در دستگاه گوارش، به فوقانی یا تحتانی طبقه‌بندی می‌شوند.

علل خونریزی فوقانی گوارشی

زخم معده.

گاستریت (خونریزی در معده).

التهاب مری.

سرطان.

التهاب پوشش دستگاه گوارش ناشی از مواد خوراکی.

شایع‌ترین علل و عوامل خطر برای خونریزی تحتانی گوارشی

بیماری دیورتیکولیت (التهاب دیواره روده).

سرطان های دستگاه گوارش.

بیماری روده التهابی (IBD، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو).

اسهال عفونی.

پولیپ ها.

بواسیر.

شقاق مقعد.2

علائم خونریزی گوارشی چیست؟

علائم خونریزی اغلب با حضور خون در استفراغ یا مدفوع و یا سیاه شدن مدفوع ظاهر می شود. مقدار خونریزی که تجربه می کنید می تواند از مقدار بسیار کم خون تا خونریزی تهدید کننده زندگی باشد. در بعضی موارد ممکن است خونریزی زیاد وجود داشته باشد.

علائم خونریزی گوارشی به شدت و منبع خونریزی بستگی دارد. خونریزی خفیف و مزمن گوارشی ممکن است خونریزی فعال را نشان ندهد. بسیاری از بیماران هرگز خونریزی را متوجه نمی شوند، اما در مقادیر اندکی در مدفوع دیده می شود، به طوری که قابل توجه نیست. خون در مدفوع اغلب می تواند با تست hemoccult (تست خون در مدفوع ) تشخیص داده شود.

در موارد شدیدتر از خونریزی مزمن یا حاد، علائم ممکن است مشابه علائم کم خونی، مانند ضعف، رنگ پریدگی، سرگیجه، تنگی نفس باشد.در موارد شدیدتر ممکن است با استفراغ خونی یا اسهال خونی نیز مشاهده شود. خون در مدفوع ممکن است به رنگ قرمز روشن یا سیاه وقیر مانند باشد. به نظر می رسد بسته به محل منبع خونریزی، رنگ مدفوع تغییر می کند.

مدفوع سیاه و قیر مانند اغلب منبع خونریزی فوقانی گوارشی را نشان می دهد، گرچه ممکن است از روده کوچک یا راست روده باشد. سایر علل مدفوع سیاه ممکن است مصرف آهن یا مصرف بیسموت (پپتو بیسمول) باشد.

هماتوشیا یا خون قرمز روشن میتواند با مدفوع یا بعد از حرکت روده مخلوط شود و معمولا یک منبع خونریزی نزدیک به باز شدن رکتوم را نشان می دهد. این اغلب به دلیل هموروئیدها( بواسیر) است؛ با این حال، هرگز نباید خونریزی مقعدی را به علت هموروئید دانست. شرایطی مانند سرطان رکتوم، پولیپ، زخم، پروتکت یا عفونت نیز می تواند این نوع خون قرمز روشن را ایجاد کند.2

تشخیص خون ریزی گوارشی

برای تشخیص در ابتدا پزشک تاریخچه پزشکی بیمار، از جمله سابقه خونریزی های قبلی را مورد بررسی قرار می دهد و یک معاینه فیزیکی نیز انجام می دهد و سپس انجام آزمایش هایی را توصیه می کند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

آزمایش خون

شمارش کامل خون، سرعت لخته شدن خون و تعداد پلاکت به منظور بررسی عملکرد کبد انجام می شود.

تست مدفوع

تجزیه و تحلیل مدفوع می تواند برای تعیین علت خونریزی پنهان کمک کند.

آندوسکوپی فوقانی

در این روش با استفاده از یک لوله بلند که در انتهای آن دوربینی وصل شده است، دستگاه گوارش فوقانی را بررسی می کنند.

کولونوسکوپی

در این روش با استفاده از یک لوله بلند که در انتهای آن دوربینی وصل شده است و از روده عبور می کند، دستگاه گوارش تحتانی بررسی می شود.

سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر

این روش مشابه کولونوسکوپی است، ولی تنها بخش سیگموئید مورد بررسی قرار می گیرد.

آنژیوگرافی

در این روش یک رنگ کنتراست به شریان ها تزریق می شود، تا با استفاده از پرتوهای ایکس، رگ های آسیب دیده بررسی شوند.3

درمان خون ریزی دستگاه گوارش

معمولا، خون ریزی های دستگاه گوارش به خودی خود متوقف می شود. در غیر این صورت، نوع درمان بستگی به خون ریزی دارد. در بسیاری موارد، داروها یا روشی برای کنترل خون ریزی تجویز می شوند. به عنوان مثال، گاهی درمان زخم معده هنگام آندوسکوپی فوقانی یا برداشتن پولیپ در حین کلونوسکوپی امکان پذیر است.

درمان خون ریزی گوارشی فوقانی

اگر خون ریزی شما در ناحیه فوقانی گوارش است، ممکن است برای مهار تولید اسید معده به شما یک داروی تزریقی معروف به مهار کننده پمپ پروتون (PPI) داده شود. هنگامی که منبع خون ریزی مشخص شد، پزشک مشخص می کند که آیا شما نیاز به مصرف PPI دارید یا ندارید.

بسته به میزان خون ریزی و شدت آن، ممکن است شما به داروهای تزریقی و احتمالاً تزریق خون نیاز داشته باشید. اگر داروهای رقیق کننده خون از جمله آسپیرین یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مصرف می کنید، ممکن است نیاز باشد مصرف آنها را متوقف کنید.

درمان خون ریزی گوارشی تحتانی

بواسیر یا شقاق مقعد ممکن است با رژیم غذایی پر فیبر درمان شود، مایعات برای نرم نگه داشتن مدفوع ممکن است مفید باشد و در صورت لزوم نرم کننده های مدفوع نیز می تواند به بهبودی بیشتر کمک کند.

مراجعه به اورژانس

خون ریزی جدی دستگاه گوارش می تواند علائم حیاتی یک بیمار را بی ثبات کند. ممکن است فشار خون بیمار به شدت کاهش یابد و ضربان قلب وی افزایش یابد. در صورت خون ریزی شدید دستگاه گوارش، فرد باید به اورژانس بیمارستان مراجعه کند.1

پیشگیری از خونریزی دستگاه گوارشی

اکثر مردم کشور ما میکروب هلیکوباکتر را در دوران بچگی دریافت می کنند؛ به عنوان مثال غذا خوردن با قاشق مشترک یا استفاده از یک لیوان مشترک با کودک می‌تواند دلیلی برای سرایت این میکروب باشد، چون میکروب هلیکوباکتر از طریق دهان و عدم رعایت بهداشت هنگام غذا خوردن وارد بدن فرد می شود.

بنابراین با رعایت بهداشت هنگام آب و غذا خوردن باید از بروز مشکلات پیشگیری کنیم.خوشبختانه در 90 درصد موارد، هلیکوباکتر منجر به ایجاد زخم نمی‌شود، اگرچه نوع هلیکوباکتر و واکنش بدن فرد نیز در میزان تاثیر این میکروب موثر است.

رژیم غذایی مناسب در زمان بیماری و در کنار رعایت بهداشت مورد مهم دیگری برای پیشگیری از خونریزی گوارشی است؛ برای مثال هر گونه غذایی که آمیخته به نمک باشد، مانند خیارشور و ترشی‌ها، غذا و آب آلوده به نیترات و مواد نگهدارنده، مصرف سیگار و غذا خوردن تند و با عجله می‌تواند در بروز این مشکل موثر باشد.

برعکس، خوردن میوه و سبزی به مقدار کافی در طول روز، عاملی موثر برای پیشگیری از ایجاد این عوارض است. البته شاید تصور کنید از نظر مالی و وقت کمی که در زندگی معمول با آن مواجه هستیم، خوردن این مقدار میوه و سبزی کاری ناممکن یا سخت باشد.اما با استفاده از شیوه‌هایی ساده می‌توان در زندگی معمول این کار را انجام داد؛ مثلا بهتر است فرد هنگام صبحانه به جای قند، خرما بخورد، یا مثلا میان وعده‌ها را از سبزی‌ها انتخاب کند یا همراه با غذا سالاد میل کند.

سرطان روده بزرگ از معدود سرطان‌های قابل پیشگیری می باشد و به همین علت باید با بررسی‌های لازم از بروز آن جلوگیری کرد. لذا توصیه می‌شود همه افراد، حتی کسانی که هیچ علامت و سابقه بیماری روده ندارند، از سن 50 سالگی هر ده سال یک بار کلونوسکوپی را انجام بدهند. در ضمن انجام ورزش و مصرف غذای سالمی که چرب نباشد و کنترل وزن نیز برای پیشگیری موثر است.

بهترین کار برای پیشگیری از بروز خونریزی گوارشی، انجام ورزش منظم و داشتن تغذیه مناسب و آرامش روانی است. بیماری‌های التهابی روده بزرگ نیز موردی متفاوت هستند. علت بیماری‌های التهابی روده مثل کولیت اولسروز و کرون، شرایط خاص میکروبی یا غذایی نمی باشد، بلکه تقریبا یک بیماری شبه خودایمنی هستند.3

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.drdr.ir
3.www.smhcharity.org