فلج معده یا گاستروپارزی چیست؟

فلج معده یا گاستروپارزی یک بیماری است که حرکت طبیعی خود به خود عضلات (تحرک) در معده شما را تحت تاثیر قرار می دهد. به طور معمول، انقباضات عضلانی قوی مواد غذایی را از طریق دستگاه گوارش خود هدایت می کنند؛ اما اگر گاستروپراس داشته باشید، تحرک معده تان آهسته می شود یا کار نمی کند و مانع از هضم و انتقال مواد غذایی به روده کوچک می شود.

در طول هضم مواد غذایی، انقباضات معده کمک می کند که مواد غذایی که به طور جزئی هضم شوند، سپس از معده به روده کوچک انتقال یابد. در افراد مبتلا به گاستروپارزی، غذا از طریق معده آهسته تر از حد معمول حرکت می کند و تخلیه معده کند تر صورت می گیرد. فلج معده منجر به بروز علائمی از قبیل تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، کاهش وزن، نفخ، درد و ناراحتی شکم، سوزش معده می شود. این علائم می تواند خفیف باشد یا شدید باشد.1

علائم فلج معده

علائم و نشانه‌های فلج معده شامل موارد زیر می‌باشند:

حالت تهوع و استفراغ

احساس پری و سنگینی پس از خوردن حتی یک غذای سبک

استفراغ غذای هضم نشده‌ای که چند ساعت پیش خورده شده است.

رفلاکس معده

نفخ شکم

درد شکمی

تغییرات در سطح قند خون

بی اشتهایی

از دست دادن وزن و سوء تغذیه

بسیاری از افراد مبتلا به فلج معده هیچ علامت قابل توجهی ندارند.2

عوامل خطر

عواملی که ریسک ابتلا به فلج معده را افزایش می‌دهند شامل موارد زیر می‌باشند:

دیابت

جراحی شکمی یا مری

عفونت، معمولاً به دلیل ویروس

داروهای خاصی که سرعت خالی شدن معده را آهسته می‌کنند مانند داروهای ضد درد مخدر

اسکلرودرمی (بیماری بافت اتصالی)

بیماری‌های سیستم عصبی مانند بیماری پارکینسون یا مولتیپل اسکلروزیس

کم کاری تیروئید (تیروئید پایین)

خانم‌ها بیشتر از آقایان در معرض ابتلا به فلج معده هستند.2

علل فلج معده

همیشه مشخص نیست که چه چیزی منجر به فلج معده می شود. باور بر این است که از عصبی ناشی می شود که عضلات شکم را کنترل می کند.

عصب واگوس به مدیریت فرایندهای پیچیده در دستگاه گوارش شما کمک می کند، از جمله علامت دادن به ماهیچه ها در معده شما برای منقبض شدن و هل دادن غذا به داخل روده کوچک. اعصاب آسیب دیده و عصبی به طور معمول سیگنال ها را به ماهیچه های شکم ارسال می کنند.

این مشکل ممکن است باعث شود که غذا بیشتر در معده شما باقی بماند، به جای آن که به طور عادی به درون روده کوچک منتقل شود تا هضم شود.عصب واگوس می تواند به وسیله بیماری هایی نظیر دیابت یا جراحی معده یا روده کوچک آسیب ببیند.3

تشخیص فلج معده

پزشکان از چندین آزمایش برای کمک به تشخیص این بیماری و شرایط خارج از این شرایط استفاده می کنند که ممکن است منجر به علایم مشابهی شوند.

آزمایش ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

مطالعات فلج معده برای خالی کردن معده

این مهم ترین تست مورد استفاده برای تشخیص فلج معده است و طبق آنچه در بخش سلامت نمناک خواهید خواند این آزمایش شامل خوردن یک غذای سبک مانند تخم مرغ و نان تستی است که حاوی مقدار کمی مواد رادیو اکتیو است.

اسکنر که حرکت مواد رادیو اکتیو را تشخیص می دهد، بر روی شکم شما قرار داده می شود تا میزان حرکت های غذا را کنترل کند. شما باید از مصرف هر نوع دارویی که می تواند باعث خالی شدن معده شود، خودداری کنید.

آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی (GI)

این روش برای معاینه بصری سیستم گوارشی - مری، معده و اول روده کوچک (دوازدهه) - با یک دوربین کوچک در انتهای یک لوله باریک انعطاف پذیر انجام می شود. این تست می تواند شرایط دیگری مانند بیماری زخم معده یا تنگی پیلوری را تشخیص دهد که می تواند علائمی مشابه با علائم فلج معده را داشته باشد.

دستگاه گوارش بالا

این مورد یک سری اشعه ایکس است که در آن شما یک مایع سفید و گچ دار را می نوشید که سیستم گوارشی را برای کمک به ناهنجاری هایش نمی پوشاند.

سونوگرافی

این تست از امواج صوتی فرکانس بالا برای تولید تصاویر سازی اندام های بدن استفاده می کند. سونوگرافی می تواند به تشخیص این مساله کمک کند که آیا مشکلات مربوط به کیسه صفرا و یا کلیه ها باعث بروز علائم شده اند یا خیر.3

عوارض جانبی فلج معده

گاستروپارزی یا فلج معده می تواند چندین عارضه را ایجاد کند، از جمله:

کم آبی شدید بدن استفراغ ادامه دار می تواند باعث کم آبی شود.

سوء تغذیه

تهوع و استفراغ

تغییر غیر قابل پیش بینی قند خون

گرچه گاستروپارزی باعث ایجاد دیابت نمی شود، تغییرات مکرر در میزان و میزان انتقال مواد غذایی به روده کوچک می تواند منجر به تغییرات نامطلوب در میزان قند خون شود. این تغییرات در قند خون سبب بدتر شدن دیابت می شود. به نوبه خود، کنترل ضعیف قند خون سبب ضعف گوارش می شود.1

درمان فلج معده

معمولاً فلج معده قابل درمان نیست، اما تغییر در رژیم غذایی و درمان‌های دارویی می‌توانند به کنترل عارضه کمک کنند.

رژیم غذایی

رعایت نکات تغذیه‌ای زیر مفید خواهند بود:

به جای سه وعده غذا در روز، اندازه هر وعده را کمتر کرده و تعداد وعده‌ها را بیشتر کنید .

غذاهای نرم و مایع مصرف کنید (این غذاها راحت‌تر هضم می‌شوند)

قبل از بلعیدن لقمه، آن را به خوبی بجوید

با هر غذا نوشیدنی‌های بدون گاز بنوشید

همچنین، اجتناب از غذاهایی که هضم آن‌ها دشوار است (مانند سیب درختی با پوست، یا غذاهای سرشار از فیبر مانند پرتغال و کلم بروکلی)، و خوراکی‌های پرچرب، که آن‌ها نیز می‌توانند فرایند هضم را کند کنند، مفید خواهد بود.

دارو

معمولاً، برای بهبود علائم این عارضه، داروهای زیر تجویز می‌شوند:

دومپریدون: که قبل از غذا و جهت منقبض کردن عضلات معده و در نتیجه کمک به حرکت غذا در آن مصرف می‌شود

اریترومایسین: یک آنتی‌بیوتیک است، که آن هم به با منقبض کردن معده به حرکت غذا کمک می‌کند

آنتی‌امتیک: داروهای کنترل تهوع هستند

البته، شواهد نسبتاً محدودی در مورد تسکین علائم فلج معده توسط این داروها وجود دارد. به علاوه داروهای مذکور عوارض جانبی بسیاری به همراه دارند.

تحریک الکتریکی

اگر تغییرات غذایی و مصرف دارو علائم را بهبود نداد، درمان نسبتاً جدیدی به نام تحریک الکتریکی معده وجود دارد که می‌توان از آن استفاده کرد.

در این روش، یک دستگاه که با باطری کار می‌کند، از طریق جراحی زیر پوست شکم قرار می‌گیرد.

دو الکترود این دستگاه که به آن متصل هستند، به عضلات پایین معده وصل می‌شوند. این دو الکترود با انتقال یک سری پالس‌های الکتریکی، باعث تحریک عضلات کنترل کننده عمل حرکت و تخلیه غذا می‌شوند. این دستگاه، از بیرون با استفاده از یک کنترل دستی روشن می‌شود.

میزان اثربخشی این درمان برای بیماران مختلف بسیار متفاوت است. همچنین، در موارد بسیار کمی، این عمل باعث عوارضی می‌شود که خارج کردن دستگاه را ضروری می‌سازد، از جمله:

عفونت

جدا شدن و حرکت کردن دستگاه

ایجاد حفره‌ای در دیواره معده

بوتاکس

گاهی اوقات، موارد شدیدتر فلج معده را می‌توان با تزریق بوتاکس به دریچه بین معده و روده کوچک، که با کمک آندوسکوپی انجام می‌شود، درمان کرد. این تزریق، با شل کردن این دریچه به آن امکان می‌دهد که زمان بیشتری باز بماند تا غذا بتواند از آن عبور کند.

لوله تغذیه

در موارد شدید فلج معده که با تغییرات غذایی و دارو بهبود نمی‌یابند، استفاده از یک لوله تغذیه (یا لوله معده) مفید خواهد بود.

در اینجا، ابتدا از یک لوله تغذیه موقت به نام لوله نازوژژونال استفاده می‌شود که از طریق بینی وارد شده و مواد غذایی را مستقیماً به روده کوچک منتقل می‌کند.

لوله تغذیه را می‌توان با روش جراحی نیز وارد روده کرد. به این روش، که باید ایجاد برشی در شکم انجام می‌شود، ژژنوستومی گفته می‌شود.

از طریق این لوله، که معده را دور می‌زند، می‌توان غذای مایع حاوی مواد مغذی را مستقیماً به روده فرستاد تا در همانجا جذب شود.

جراحی فلج معده

برای بعضی از بیماران از روش جراحی استفاده می‌شود، که طی آن یک لوله از طریق شکم وارد روده می‌گردد. می‌توان این لوله را به فواصل زمانی معین باز کرد تا گاز روده خارج شده و نفخ به وجود آمده رفع شود.

عمل جراحی به عنوان آخرین راه چاره و به یکی از دلایل زیر انجام می‌شود:

ایجاد مسیر جدیدی بین معده و روده کوچک (گاستروانتروستومی)

اتصال مستقیم معده به بخش دوم روده کوچک، موسوم به ژژنوم (گاستروژژنوستومی)

این اعمال، با تسهیل حرکت غذا در معده، باعث کاهش علائم عارضه می‌شوند.4

منابع
1.www.drdr.ir
2.www.irangastroenterologist.ir
3.www.namnak.com
4.www.shafajoo.com