شناسنامه تفسیر
نام معروف: تفسیر المنیر، تفسیر لکتاب الله المنیرمؤلف: محمد کرمی هویزی
تولد: ۱۳۴۰ ق
وفات: ۱۳۸۱ش
مذهب: شیعه
زبان: عربی
تعداد مجلدات: ۸ مجلد
مشخصات نشر: قم، مطبعه علیمة، چاپ اول، ۱۴۰۲ق، قطع وزیری.
معرفی مفسر و تفسیر
آیت الله کرمی، از پدری به نام آیت الله شیخ محمد طه کرمی (از قبیله بنی خفاجه) که از مراجع تقلید و اهل کرامات و از مادری که از بیت علم و اجتهاد بودند (صبیه آیت الله مامقانی) در نجف اشرف چشم به جهان گشود، در سال ۱۳۴۵ ق یعنی ۵ سال بعد از ولادت، مادرشان به رفیق اعلی می پیوندند؛ و در سال ۱۳۴۶ ق پدربزرگشان یعنی آیت الله شیخ نصرالله کرمی که مرجع تقلید بودند؛ دار فانی را وداع می نمایند. ایشان ۴ سال در نجف اشرف در مدرسه علوی ایرانی ها به تحصیل پرداختند؛ سپس در سن ۱۲ سالگی به دنبال پدر بزرگوارشان به هویزه و سوسنگرد بازگشتند؛ بعد از یک سال از هویزه و سوسنگرد به نجف اشرف عزیمت نمودند؛ و حوزه علمیه شهر نجف را برای تحصیل بر می گزینند؛ پس دروس نحو و تبصره و شرح قطر الندى وبل الصدی و مغنی اللبیب و شرح ابن الناظم و زبان فرانسه و حساب و هندسه و فقه را نزد علما بزرگ آن زمان تحصیل نمودند؛ سپس به شهر مقدس قم هجرت مینمایند و دروس علمی خود را در آن شهر ادامه می دهند و به پایان می رسانند و اجازه اجتهاد را از علمای مسلم آن زمان دریافت می نمایند؛ ایشان در سال ۱۳۳۸ ق به شهر اهواز هجرت کرده و در خیابان نادری مدرسه دینی های تأسیس نموده و به اشاعه و نشر فرهنگ دین مبین اسلام و مناقب اهل بیت (علیهم السلام) و نشر فضائل و اخلاق می پردازند؛ در مناطق نیازمند مساجد و حسینیه های متعددی می سازند؛ همچنین در شهر اهواز بیمارستان خیریه ای تأسیس می کنند. نظر به این که ایشان در خانواده علم و اجتهاد سابقه دیرینه و همه نیاکانش، ادیب و نویسنده و آیت الله و شاعر بوده اند، لحظه ای از کسب و تحصیل علم توقف ننموده است. پس از انقلاب، به مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی با رای مردم می روند و به علت مخالفت با برخی لوایح و اعتراض از وضع موجود پس از مدتی کناره می گیرند.ایشان دارای تألیفات فقهی، اعتقادی و تفسیری هستند. آثار علمی که در دوران جوانی شان به رشته تحریر در آورده اند، مانند کتاب الحیاة روحیة ۴جلدی، شاهد بر این مسئله است که مطالب موضوعات علمی مختلف فقهی، ادبی، نقدی مورد توجه ایشان بوده است. از دیگر آثار ایشان در علم تفسیر: کتاب ۸ جلدی تفسیر المنیر قرآن کریم تفسیر موضوعی؛ علم اخلاق: کتاب فضائل و رذائل؛ علم فقه: کتاب القول الجامع فی تحریر فروع الشرائع - کتاب تلخیص الدروس الشرعیه - کتاب رسائل عملیه؛ ادبیات عرب: کتاب الوشاح در بلاغت - کتاب الحیاة الروحیة؛ در نظم و نثر علم نحو: کتاب التحفة المحمدیه، کتاب حل الطلاسم. در شب پنجشنبه نهم بهمن ماه سال ۱۳۸۱ ش مصادف با بیست و ششم ماه ذی القعده سال ۱۴۲۳ ق مردم شهر اهواز، از فوت این عالم وارسته باخبر شدند.
این تفسیر، یکی از تفاسیر فشرده و از نظر نثر پیچیده و در حدی مخصوص به خود از نظر بیان و طرح مباحث است. روش مفسر، تحلیلی و بیانی است؛ بدون آنکه بخواهد بحث های ادبی، لغوی و قرائت را مطرح کند. نخست، قسمتی از آیه را نقل می کند، آن گاه واژه به واژه و جمله به جمله به تفسیر و تشریح آیه می پردازد و پیام قرآن را با نثری دشوار خوان و نامأنوس، همراه با بحث های جنبی و غیر مربوط به آیه ارائه می دهد. نگرش مفسر به مباحث قرآن، نگرشی اجتماعی و اخلاقی است. به جنبه های عقلی و فلسفی آیه نیز توجه دارد و با مشرب و کلام شیعی و آگاهی از فقه اسلامی به مسائل فقهی می پردازد.
گاه، روایات تفسیری را نقل می کند. بحث های ادبی تفسیر هم اندک است. همچنین، کمتر به نقل اقوال و احتمالات در آیه و یا موضوعات قرآنی و چالش های معنایی توجه نشان می دهد. در پاره ای موارد، شبهات کلامی مربوط به آیه را پاسخ می دهد. از این رو، بیشترین تلاش مفسر در محدوده آیه و تحلیل پیام آن است.
مفسر مقدمه ای کوتاه در زمینه مباحث علوم قرآنی و بحث های تمهیدی تفسیر نگاشته و درباره قرآن و جایگاه رفیع آن، شیوه ترکیب جملات، اسلوب بیان، سبک استدلال و برهان قرآن، چگونگی پیام ها، حکمت ها و مثال ها، قصه های تاریخی، کیفیت نزول و ویژگی سوره های مکی و مدنی سخن گفته است. البته همین بحث ها نیز، بسیار مختصر است.
منابع تفسیری کتاب مشخص نیست و روش مفسر بر یادکرد نام کتاب و مؤلف و منبع سخن قرار نگرفته است. بگذریم از اینکه اصولا او به اقوال مفسرین چندان توجهی نشان نمی دهد. در قسمت روایات نیز چنین است؛ آن جا که روایتی را نقل می کند، بدون نام کتاب و راوی آن است و با انتساب به آخرین راوی و یا امام از روایات اهل بیت (علیهم السلام) یاد میکند. در مجموع، تفسیر منیر گرچه بر نثری جذاب و توانمند و ارائه تحلیلی قابل توجه، استوار نیست، اما در تبیین پیام آیه و ارتباط آیات با یکدیگر کوشش بسیار کرده است.
منبع: شناخت نامه تفاسیر، سید محمدعلی ایازی، چاپ اول، نشر علم، تهران، 1393ش، صص 541-539
