ویروس اپشتین بار چیست؟

ویروس اپشتین بار در ابتدا بخشی از سلول‌های ایمنی فرد، که وظیفه حفاظت از بدن را دارند، را آلوده می‌کند. هنگامی که به ویروس اپشتین بار آلوده شدید، این ویروس تا پایان عمر در بدن شما غیرفعال می‌ماند که به این حالت، تاخیر می‌گویند. در برخی موارد، ویروس می‌تواند دوباره فعال شود، اما معمولا علائمی را ایجاد نمی‌کند. با این حال، ویروس فعال شده ممکن است علائمی شبیه به عفونت اولیه آن را در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، ایجاد کند.1

راه های انتقال ویروس اپشتین بار (ویروس EBV)

ویروس EBV به طور گسترده‌ای از طریق مایعات بدن به ویژه بزاق انتقال می‌یابد.

با این حال، ویروس اپشتین بار EBV همچنین می‌تواند از طریق خون و اسپرم در طول رابطه جنسی، انتقال خون و پیوند اعضای بدن انتقال پیدا کند.

ویروس EBV می‌تواند از اشیائی که اخیرا توسط فرد آلوده استفاده شده است مانند مسواک، لیوان نیز انتقال یابد. ویروس بر روی اشیاء حداقل تا زمانی که اشیاء مرطوب است احتمالا می‌تواند زنده بماند.

اولین باری که به ویروس EBV آلوده می‌شوید (عفونت اولیه EBV) شما می‌توانید ویروس را برای هفته‌ها و حتی قبل از شروع علائم ویروس اپشتین بار را به دیگران انتقال دهید. سپس ویروس در بدن شما به حالت نهفته باقی می‌ماند و اگر دوباره فعال گردد، شما می‌توانید به صورت بالقوه ویروس را به مدت زیادی به دیگران منتقل نمائید.2

علائم ویروس اپشتین بار (ویروس EBV)

علائم عفونت EBV یا ویروس اپشتین بار می‌توان شامل موراد زیر باشد:

بستری شدن کودک

خستگی

تب

گلوی ملتهب

تورم گره‌های لنفاوی گردن

بزرگ شدن طحال

تورم کبد

راش

بسیاری از افراد در دوران کودکی به ویروس EBV آلوده می‌شوند. عفونت EBV در کودکان معمولا فاقد علائم است و یا نشانه‌های خفیفی از بیماری که غیر قابل تشخیص از سایر بیماری‌هایی می‌باشد که در دوران کودکی رخ می‌دهد. افرادی که علائم عفونت EBV را دارند معمولا نوجوانان یا بزرگسالانی هستند که در طول 4 هفته بهبود می‌یابند.

با این حال، ممکن است برخی از افراد چندین هفته یا حتی چندین ماه احساس خستگی داشته باشند. پس از آلوده شدن با ویروس EBV، ویروس در بدن شما به حالت نهفته (غیرفعال) در می‌آید. در برخی از موارد ممکن است ویروس دوباره فعال گردد. در این موراد همیشه با بروز علائم همراه نیست بلکه افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند، زمانی که ویروس EBV یا اپشتین بار دوباره فعال می‌گردد، با احتمال بیشتری علائم در آن‌ها بروز و پیشرفت می‌کند.

بسیاری از بیماران علائم محدودی دارند و علائم در صورت وجود (اکثر بزرگسالان شواهد سرولوژیکی عفونت قبلی با EBV را نشان میدهند) شامل موراد زیر میباشد:

تب درجه پائین، خستگی و بیقراری طولانی مدت. خستگی و بیقراری ممکن است برای چندین ماه پس از عفونت حاد باقی بماند.

گلود درد، بزرگ شدن تنسیلار (tonsillar) متداول است.

بثورات پوستی خفیف که به سرعت ناپدید می‌شود.

ادم (ورم) زودگذر دو طرفه پلک بالا

لنفادنوپاتی به ویژه غدد گردن

تهوع و بی اشتهایی

سایر علائم ویروس EBV عبارتند از: سرفه، درد قفسه سینه، فتوفوبیا

بیماران بزرگسال و سالمند اغلب علائم گلو در آن‌ها کم است و لنفادنوپاتی وجود ندارد و یا کم است.

علائم بعدی اپشتین بار ویروس شامل:

هپاتومگالی خفیف و اسپلنومگالی ( معمولا ۳ هفته پس از ظهور علائم بالینی طحال بزرگ به حالت نرمال خود یا تزدیک به نرمال خود بر میگردد) با حساسیت بیش از حد طحال.

زردی در کمتر از ۱۰ درصد جوانان بالغ رخ میدهد اما در بیش از ۳۰ درصد از افراد سالمند مشاهده میگردد.2

خطرات ویروس اپشتین بار

اپشتین بار و سرطان

ویروس اپشتین بار می‌تواند خطر ابتلا به برخی سرطان‌های نادر را افزایش دهد، زیرا جهش در سلول‌های آلوده به ویروس اپیشتن بار منجر به تغییرات سرطانی می‌شوند. برخی از انواع سرطان که با این ویروس مرتبط هستند، عبارتند از:

سرطان‌های نازوفارنکس

لنفوم بورکیت

لنفوم هوچکین

آدنوکارسینومای معده (سرطان معده)

این سرطان‌ها معمولا در آفریقا و برخی از مناطق جنوب شرقی آسیا رخ می‌دهند و در خارج از این مناطق اصولا غیرمعمول هستند. بیشتر افرادی که به عفونت اپشتین بار مبتلا شده‌اند، حتما به این سرطان‌ها متبلا نمی‌شوند و فقط در تعداد معدودی سرطان دیده می‌شود.

متخصصان هنوز در تلاش‌اند تا این جهش‌های خاص را شناسایی کنند و متوجه شوند که چرا این ویروس، باعث سرطان شده است. به‌طور کلی، تخمین زده شده است که عفونت اپشتین بار تنها با ۱.۵ درصد از سرطان‌های ایجاد شده در جهان مرتبط است.

اختلالات خود ایمنی

مدت‌ها تصور می‌شد که ویروس اپشتین بار با اختلالات خود ایمنی در ارتباط است. کارشناسان معتقدند که این ویروس ممکن است تغییراتی در نحوه عملکرد برخی ژن‌ها ایجاد کند. این تغییر می‌تواند خطر ابتلا به اختلال خود ایمنی را افزایش دهد. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که یک ارتباط بالقوه بین ویروس اپشتین بار و افزایش خطر ابتلا به لوپوس، که یک بیماری خود ایمنی است، وجود دارد.

همچنین محققان معتقدند که مکانیسم مشابه اپشتین بار و لوپوس نیز ممکن است باعث شود تا مبتلایان به دیگر بیماری‌های خود ایمنی نیز دچار شوند، از جمله:

اسکلروز چندگانه

روماتیسم مفصلی

بیماری سلیاک

دیابت نوع ۱

بیماری التهابی روده

آرتریت روماتویید

بیماری‌های خود ایمنی تیروئید، مثل تیروئیدیت هاشیموتو

البته هنوز هم برای درک ارتباط بالقوه‌ی این ویروس و بیماری‌های خود ایمنی، تحقیقات بیشتری لازم است.

اپشتین بار مزمن

در موارد بسیار نادر، عفونت اپشتین بار می‌تواند منجر به یک بیماری مزمن شود که در انگلیسی به نام CAEBV شناخته می‌شود. این بیماری با علائم مداوم و شواهد آزمایش خون از عفونت فعال، مشخص می‌شود. این بیماری با یک عفونت معمولی اپشتین بار شروع می‌شود. با این حال، سیستم ایمنی بدن برخی از افراد قادر به کنترل عفونت نیست و به ویروس فعال اجازه می‌دهد به جای غیرفعال ماندن، ماندگار شود.

کارشناسان هنوز مطمئن نیستند که چرا در برخی از افراد این ویروس مزمن می‌شود، اما آن‌ها معتقدند عوامل ژنتیکی یا جهش در سلول‌های آلوده به ویروس اپشتین بار، ممکن است در این امر نقش داشته باشند. در حال حاضر، تنها درمان موثر برای CAEBV، پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز است. با گذشت زمان، CAEBV می‌تواند چندین عارضه ایجاد کند، از جمله:

سیستم ایمنی ضعیف

لنفوم

سندرم هموفاگوسیتیک (یک اختلال ایمنی نادر)

نارسایی ارگان‌ها.3

آزمایش های تشخیص ویروس اپشتین بار

عفونت های احتمالی اپشتین بار اغلب بدون هیچ گونه آزمایش تشخیص داده می‌شوند. با این حال، آزمایش خون می‌تواند وجود آنتی بادی‌های مرتبط با ویروس را تشخیص دهد. یکی از این موارد به آزمایش مونو تست معروف است. البته نتایج آن همیشه دقیق نیستند. علاوه بر آزمایش مونو تست، آزمایش خون دیگری جهت شناسایی آنتی بادی‌های خاص‌تر برای این ویروس وجود دارد. از جمله:

آنتی ژن کپسید ویروسی (VCA)

آنتی بادی‌های VCA در اوایل عفونت ظاهر می‌شوند. یک نوع آن پس از چندین هفته ناپدید می‌شود، در حالی که نوع دیگر آن مادام العمر ادامه دارد.

آنتی ژن اولیه (EA)

آنتی بادی‌های EA در طی عفونت فعال ظاهر می‌شوند. به ‌طور معمول بعد از چندین ماه غیرقابل شناسایی می‌شوند. البته ممکن است در بعضی از افراد مدت طولانی‌تری باقی بمانند.

آنتی ژن هسته‌ای (EBNA)

این آنتی‌بادی‌ها در ماه‌های پس از عفونت به آرامی ظاهر می‌شوند و می‌توانند در طول زندگی فرد شناسایی شوند.1

درمان ویروس اپشتین بار

هیچ درمان یا واکسن خاصی برای این ویروس وجود ندارد و از آن‌جا که علائم در اثر ویروس ایجاد می‌شوند، عفونت‌ها به آنتی بیوتیک‌ها پاسخ نمی‌دهند. بنابراین تنها کاری که باید بکنید، مدیریت علائم است. موارد زیر تا حد زیادی به بهبود شما کمک می‌کنند:

استراحت کافی

نوشیدن مایعات فراوان

مصرف مسکن برای تسکین تب یا گلودرد

اجتناب از ورزش‌های تماسی

تا به حال هیچ دارو یا واکسنی برای ویروس اپشتین بار تولید نشده است.3

عوارض ویروس اپشتین بار

این عفونت می‌تواند طیف مختلفی از بیماری‌های خفیف و جدی را به وجود بیاورد که عبارتند از:

پارگی طحال

کم خونی

تعداد پلاکت پایین (ترومبوسیتوپنی)

هپاتیت

میوکاردیت.3

پینوشتها
1.www.darmankade.com
2.www.arminlab.com
3.www.vrc.sbmu.ac.ir