طحال چیست؟ (spleen)

پیش از این‌که بخواهیم به بررسی بیماری بپردازیم، بهتر است اول کمی درباره‌ طحال صحبت کنیم. این اندام در زیر قفسه دنده چپ و بالای شکم به سمت پشت قرار دارد. طحال یک اندام نرم و اسفنجی است، که چندین کار مهم انجام می‌دهد. این وظایف عبارتند از:

سلول‌های خونی آسیب دیده و قدیمی را فیلتر کرده و از بین می‌برد.

با تولید گلبول‌های سفید خون (لنفوسیت‌ها)، و به عنوان اولین خط دفاعی در برابر ارگانیسم‌های عامل بیماری، از عفونت جلوگیری می‌کند.

با ذخیره‌سازی ‌سلول‌های قرمز خون و پلاکت‌ها، به لخته شدن خون کمک می‌کند.1

بیماری بزرگ شدن طحال چیست؟

بزرگ شدن طحال بر هر یک از عملکردهای حیاتی گفته شده، تاثیر می‌گذارد. به طور معمول طحال اندازه مشت شما است. یک پزشک معمولا هنگام معاینه نمی‌تواند آن را احساس کند. اما این بیماری‌ باعث تورم و افزایش اندازه طبیعی طحال می‌شود.

بزرگ شدن طحال همیشه نشانه وجود مشکل نیست. طحال به هر حال وظیفه خود را انجام می‌دهد، ولی گاهی بیش از حد فعال می‌شود. به عنوان مثال، گاهی طحال در از بین بردن سلول‌های خونی بیش از اندازه فعال است، در نتیجه این اتفاق باعث ایجاد برخی از اختلالات خونی می‌شود.1

چه عواملی می‌توانند باعث بزرگ شدن طحال شوند؟

تعدادی از بیماری ها و شرایط می‌توانند باعث بزرگ شدن طحال شوند. عفونت ها مانند مونونوکلئوز از شایع‌ترین دلایل اسپلنومگالی هستند ، همچنین مشکلاتی در کبد مانند سیروز کبدی و فیبروز کیستیک نیز می توانند باعث ایجاد بیماری اسپلنومگالی شوند .

یکی دیگر از دلایل احتمالی این بیماری آرتریت روماتوئید در جوانی می باشد . زیرا این وضعیت می‌تواند باعث التهاب سیستم لنفاوی شود.

از آنجایی که طحال بخشی از سیستم لنفاوی می‌باشد این التهاب می‌تواند منجر به بزرگ شدن طحال شود .

سایر علل های احتمالی اسپلنومگالی عبارتند از:

– مالاریا

– بیماری هوچکین

– سرطان خون

– نارسایی قلبی

– وجود تومور در طحال و یا تومورهایی که از اندام های دیگر به طحال گسترش یافته اند .

– عفونت های ویروسی ، باکتریایی یا انگلی

– بیماری های التهابی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید

– بیماری سلول داسی شکل.2

علائم طحال بزرگ شده

اکثر افراد نمی دانند که دچار اسپلنومگالی شده‌اند ، بیشترین علائم این بیماری عبارتند از :

– عدم توانایی خوردن یک وعده غذایی زیاد

– احساس ناراحتی ، پری یا درد در قسمت بالایی سمت چپ شکم که این درد ممکن است به شانه چپ نیز گسترش یابد.

در صورت بزرگ شدن طحال بیمار ممکن است علایم یا نشانه های دیگری را نیز تجربه کند که مربوط به بیماری زمینه ای است که به آن مبتلا می باشد . این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند :

– خستگی

– کاهش وزن

– عفونت های مکرر

– خونریزی آسان

– زردی

– کم خونی.2

عوامل خطر ابتلا به بزرگ شدن طحال

هر کسی در هر سنی ممکن است دچار این بیماری شود، اما گروه‌های خاصی در معرض خطر بیشتری هستند. از جمله:

کودکان و بزرگسالان مبتلا به عفونت، مانند مونونوکلئوز

افرادی که به بیماری گوچر، بیماری نیمن پیک و چندین اختلال متابولیکی ارثی مبتلا هستند که مربوط به کبد و طحال است.

افرادی که در مناطقی زندگی می‌کنند یا به مناطقی سفر می‌کنند که مالاریا در آن‌جا رایج است.1

نکات قابل توجه در مورد بیماری بزرگ شدن طحال

برخی از افراد با بزرگ شدن طحال هیچ علائمی را تجربه نمی کنند و این بیماری تنها در طی یک معاینه روتین بدن کشف می شود.

افرادی که لاغر هستند ممکن است بزرگ شدن طحال را از طریق پوست احساس کنند.

علامت شایع این بیماری احساس درد یا ناراحتی در سمت چپ بالای شکم است ، جایی که طحال واقع شده است .

فرد ممکن است بعد از خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری داشته باشد که دلیل آن ممکن است این باشد که طحال بزرگ شده به معده فشار وارد می آورد.

در صورتی که طحال شروع به فشار دادن اندام‌های دیگر کند ، این مسئله می‌تواند جریان خون طحال را تحت تاثیر قرار دهد و باعث می شود که این عضو نتواند خون را به درستی فیلتر کند.

در صورتی که طحال خیلی بزرگ شود می‌تواند شروع به از بین بردن تعداد زیادی گلبول قرمز از خون کند و نداشتن گلبول قرمز به میزان کافی می‌تواند منجر به بیماری کم‌خونی شود.

اگر طحال بزرگ شده نتواند به اندازه کافی گلبول سفید ایجاد کند ممکن است بیشتر اوقات فرد دچار عفونت شود.3

تشخیص بیماری طحال بزرگ‌شده چگونه است؟

پزشک با بررسی و توصیف علائم در فرد به تشخیص اسپلنومگالی می‌پردازد. همچنین آن‌ها معاینه فیزیکی را انجام می‌دهند تا این موضوع رو دریابند که آیا می‌توانند طحال بزرگ شده را احساس کنند یا خیر.

پزشکی که به بیمار خود مشکوک است که به اسپلنومگالی مبتلا شده است، به طور معمول آزمایش‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری را تجویز می‌کند.

برخی از نمونه‌های این آزمایشات عبارتند از:

شمارش کامل خون

این روش شامل اندازه‌گیری گلبول‌های سفید و قرمز خون و پلاکت‌ها است. تشخیص تعداد کمی از این سه بخش اندازه‌گیری شده، ممکن است نشان دهنده اسپلنومگالی باشد.

مطالعات تصویربرداری

به طور معمول این موارد شامل سی تی اسکن “CT scans” و سونوگرافی است.

آزمایشات عملکرد کبد

داشتن مقادیر بالای آنزیم‌های کبدی مانند AST و ALT ممکن است نشان‌دهنده‌ی ابتلا به اسپلنومگالی باشد.

این احتمال وجود دارد که آزمایشاتی که پزشک تجویز می‌کند، به علت اصلی بالقوه بیماری بستگی داشته باشد.3

درمان بزرگ شدن طحال

شما باید فعالیت‌هایی که موجب پارگی طحال می‌شوند را محدود کنید. هنگام انجام ورزش‌های تماسی، مثل فوتبال، مراقب خود باشید. اصلاح فعالیت‌های بدنی می‌تواند خطر پارگی طحال را کاهش دهد. یکی از عوارضی که مبتلایان پس از تصادفات رانندگی دچار آن می‌شوند، پارگی طحال است. پس حتما کمربند ایمنی خود را ببندید.

پارگی طحال می‌تواند باعث از دست رفتن خون زیادی شود و جان فرد را به خطر بی اندازد. شما نباید این وضعیت را نادیده بگیرید، اسپلنومگالی در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری شود که پیش‌تر به آن‌ها پرداختیم. در بیشتر موارد و با درمان به موقع نیازی به برداشتن طحال نیست. ولی گاهی نیز چاره‌ای نیست و باید با عمل جراحی آن را خارج کنند.

در این صورت به جای جراحی باز، طحال را با استفاده از لاپاراسکوپی خارج می‌کنند. یعنی جراحی از طریق برش‌های کوچک انجام می‌شود. لاپاراسکوپی به جراح اجازه می‌دهد تا طحال را مشاهده و سپس آن را خارج کند. اگر طحال شما برداشته شود، بدن دیگر نمی‌تواند شماری از باکتری‌ها را به طور موثر از بدن پاک کند، و در نتیجه شما در برابر عفونت‌های خاص آسیب‌پذیرتر خواهید شد.

پس باید حتما واکسن‌های خود را به روز نگه دارید. این بدان معنی است که حداقل هر سال یکبار تزریق آنفولانزا انجام شود، و هر ۱۰ سال یکبار هم تزریق واکسن کزاز، دیفتری و سیاه سرفه توصیه می‌شود. در صورت نیاز به واکسن‌های دیگر از پزشک خود مشورت بگیرید.1

عوارض بیماری طحال بزرگ‌شده چیست؟

اسپلنومگالی می‌تواند منجر به پارگی طحال شود. این وضعیت نیاز به جراحی و اغلب انتقال خون به منظور بازیابی حجم خون از دست رفته دارد.

در صورت برداشتن طحال فرد، احتمال ابتلا به انواع عفونت در او بیشتر می‌شود. این موارد شامل Streptococcus pneumoniae و Neisseria meningitidis می‌باشد.

به طور معمول طحال، سلول‌های ایمنی‌ای را حمل می‌کند که آن‌ها می‌توانند به مبارزه با چنین بیماری‌هایی کمک کنند. با این وجود افرادی که تحت عمل جراحی طحال قرار می‌گیرند، ممکن است به منظور مقابله با عفونت‌ها به آنتی بیوتیک‌های قوی‌تری نسبت به فردی که این جراحی را انجام نداده است، نیاز داشته باشند.3

پی نوشتها
1.www.baharmri.com
2.www.darmankade.com
3.www.resaa.net