کوتوله ی سفید و دوتایی چیستند ؟

کوتوله‌ی سفید ستاره‌ای است به‌رنگ سفید با درخشندگیِ کم، قطر کوچک، و چگالیِ فوق‌العاده زیاد. تاکنون چندصد کوتوله‌ی سفید شناخته شده است. تردیدی نیست که تعداد آنها بسیار بیش از آن است که تاکنون رصد شده‌اند ولی درخشندگیِ اندکشان موجب می‌شود که از فواصلِ زیاد قابل رؤیت نباشند. درخشندگیِ بسیار اندک آنها معلولِ کم بودنِ جرم آنها نیست چراکه از لحاظ جرم با خورشید قابلِ قیاسند. درخشندگی کمِ آنها معلولِ اندازه‌ی کوچک آنهاست. به‌نظر می‌رسد کوتوله‌ی سفید مرحله‌ای از آخرین مراحلِ تکامل ستارگان است و معلولِ ازدست دادنِ همه‌ی انرژیِ گرما-هسته‌ایِ ستاره‌ی اصلی و متراکم شدن ستاره براثرِ ازدست دادنِ جنب‌وجوش حرارتیِ مولکولی و درنتیجه غلبه‌ی جاذبه‌ی گرانشی بر این جنب‌وجوش‌ها می‌باشد. همین از جنب‌وجوش افتادنِ مولکولی است که باعث کاهش گسیلِ نور از آنها می‌شود به‌گونه‌ای که نهایتاً دیگر نوری از آنها ساطع نخواهد شد و تنها با جاذبه‌ی گرانشیِ خود است که ستاره‌ی درحالِ احتضار از وجود خود خبر می‌دهد، یعنی تنها با اختلالی که در مسیر ستاره‌ای دیگر پدید می‌آوَرَد است که ما از وجود شیئی آگاه می‌شویم که زمانی برای بیلیون‌ها سال می‌درخشیده است.
یک دوتایی، جفت ستاره‌ای است که همچون زمین و ماه بر گِردِ گرانیگاه مشترکشان می‌گردند. بعضی از دوتایی‌ها جدا از هم دیده می‌شوند (دوتاییِ بَصَری). تاکنون بیش از 60000 دوتایی از این نوع شناخته شده است. بعضی از جفت ستاره‌ها حتی در یک تلسکوپ بزرگ هم به‌صورتِ یک واحد به‌نظر می‌رسند و ماهیت واقعی آنها تنها در مطالعه‌ی طیف‌نماییِ آنها آشکار می‌شود (دوتاییِ طیف‌نمودی)، به‌این معنی که طیف ستاره حاکی از آن است که ستاره درواقع از دو ستاره تشکیل شده است که متناوباً به ناظر زمینی نزدیک و از او دور می‌شوند. تاکنون بیش از 1500 دوتایی از این نوع شناخته شده است.
ندیم یا همدمِ پرنورترین ستاره‌ی آسمان، شعرای یمانی، توله، یکی از ستارگانِ بسیار چِگال است. جِرم آن تقریباً برابر با جرم خورشید ولی حجم آن فقط یک سی‌هزارمِ حجم خورشید است. این ستاره که شعرای یمانیِ B نیز نامیده می‌شود همدمِ کم‌نورِ شعرای یمانیِ A است و درسال 1241 توسط یک دوربین‌ساز آمریکایی به‌نام آلوین کلارک مشاهده شد. بعدها دریافتند این ستاره یک کوتوله‌ی سفید است. شعرای یمانیِ B دارای چگالیِ متوسطی درحدود 3 بیلیون کیلوگرم بر مترمکعب است.
به ستاره‌ی شعري يا Sirius، در آيه‌ي 49 سوره‌ نجم اشاره شده است. همانگونه که گفته شد اين ستاره درواقع يک ستاره (يا کوتوله‌ي سفيد) همراه (به‌نام Sirius B) دارد که با چشم غير مسلح قابل تشخيص نيست و با دوره‌ي گردشي 49 ساله به گرد آن (يا درواقع مرکز جرم دو ستاره) مي‌گردد، به‌علاوه، عدد EGGR آن (که مشخصه‌ای نجومی برای ارزیابی طیفی، رنگی، درخشندگی، و حرکتی کوتوله‌ی سفید است) 49 است.