تربیت فرزندان دارای شرابط خاص چگونه است؟

طرح مسأله و ضروت بحث

موضوع مهمی که لازم است تا در ارتباط با آن نکات و مطالبی ارائه شود، فرزندانی هستند که دارای شرایط ویژه و یا مبتلا به بیماری خاص و معلولیت بوده و هم چنین فرزندانی که به فرزندخواندگی پذیرفته شده اند، تربیت و پرورش این گونه فرزندان نیز به دلیل شرایط ویژه آنان اغلب مشاهده می شود که از سوی والدین ملاحظاتی از قبیل چشم پوشی ها، نادیده و سهل گرفتن هایی در ارتباط با آنان در نظر گرفته می شود. مراعات چنین نکاتی در تربیت آنها در بعضی موارد مشکل آفرینی ها و آسیب هایی را به همراه دارد.

عمده ترین نکات و مطالبی که در ارتباط با تربیت و پرورش فرزندانی که دارای معلولیت، بیماری خاص و فرزند خوانده ها که در این نوشتار مطرح می نماییم به قرار زیر است:

۱. فرزندان دارای شرایط ویژه مانند معلولیت و بیماری های خاص دارای محدودیت هایی هستند.

۲. فرزندانی که موضوع فرزندخوانده بودن‌شان را به آنان اطلاع نداده اند، دارای شرایط ویژه ای هستند.

٣- فرزندان دارای شرایط ویژه قسمت عمده امور تربیتی و پرورشی آنان مانند سایر فرزندان است.

توضیحاتی در ارتباط با موارد عنوان شده ی فوق ارائه می گردد:

محدودیت های فرزندان دارای شرایط ویژه مانند معلولیت و بیماری های خاص

بعضی از معلولیت ها و بیماری های خاص که فرزندان برخی خانواده ها بدان مبتلا هستند، خواه ناخواه مشکلات و محدودیت هایی را در زندگی روزمره برای فرزند ایجاد می کند که همین امر مانع از آزادی عمل فرزند شده و روال زندگی عادی و طبیعی شان را با دشواری هایی مواجه می نماید.

چنین امری خواه ناخواه در برخورد والدین و اعضای خانواده با آنان اثرگذار شده و نحوه برخورد با چنین فرزندانی تا حدودی متفاوت می گردد.

چنین امری نبایستی مداخله و مشکل آفرینی در روند تربیت و پرورش این فرزندان ایجاد نماید، زیرا این گونه برخوردها، تربیت آنان را با دشواری هایی مواجه خواهد کرد.

شرایط ویژه فرزندانی که از موضوع فرزندخوانده بودن‌شان بی‌خبرند

بعضی خانواده ها دارای فرزندانی هستند که آنها را به فرزندی پذیرفته اند، به عبارتی پدر و مادر متولد کننده آنان افراد دیگری بوده‌اند، اما بنا به دلایل گوناگون سرپرستی و حضانت آنها به پدر و مادر دیگری واگذار شده است.

البته این گونه فرزندان نیاز به مراعات ملاحظات ویژه ای دارند، اما این امر به تجربه ملاحظه شده که بعضی خانواده های دارای چنین فرزندانی نکته های ضروری در مورد آنان را مراعات نمی کنند و به همین مناسبت در تربیت و پرورش آنها با دشواری هایی مواجه می شوند.

عمده ترین نکته ای که در تربیت و پرورش فرزندخوانده ها لازم است مراعات شود، موضوع آگاه سازی و مطلع نمودن فرزند خوانده بودنش است، که بعضی والدین آن را از فرزند پنهان می کنند.

در حالی که روال صحیح و درست آن آگاه نمودن فرزند از فرزندخوانده بودنش است. حتی آگاه نمودن فرزند پیش از سن مدرسه از کارآمدی و کارایی بهتر و بیشتری برخوردار است.

آگاهی دردناک و پروسه هویت سازی

در چنین شرایط و موقعیتی که فرزند از فرزندخوانده بودنش آگاه می شود، هم فرزند و هم والدین از آرامشی نسبی برخوردار می گردند و فرآیند هویت سازی برایش بهتر انجام می شود.

این امر به تجربه ملاحظه شده که پس از آگاه شدن فرزند از چنین موضوعی، با توجه به هویتی که برای خود از والدین و خانواده به وجود آورده و به ناگهان با مطلع شدن از فرزند خوانده بودنش، دچار آشفتگی و بی ثباتی گشته و پس از تجربه ضربه عاطفی شدید از این بابت نیاز به بازسازی هویتی مجدد برای خود پیدا می کند، که چنین امری فرآیندی به نسبت پیچیده و دشواری را برایش به همراه خواهد داشت.

در هر صورت فرزندی که فرزند خوانده بودنش را به اطلاع وی نرسانده اند نیز جزو فرزندان ویژه ای محسوب می شود که والدین نیاز به اعمال بعضی مراقبت ها در تربیت و پرورش وی دارند.

مشابهت امور تربیتی و پرورشی فرزندان دارای شرایط ویژه با سایر فرزندان

در هر حال فرزندان دارای شرایط ویژه یعنی با معلولیت های جسمانی و یا ذهنی، بیماری خاص و همچنین فرزند خوانده ای که از فرزندخوانده بودنش آگاهی نداشته باشد، اعمال امور تربیتی و پرورشی آنان با سایر فرزندان تفاوتی نداشته و لازم است در برخی موارد محدودیت های موجود در خانواده به آنها تفهیم و انتقال یابد.

در واقع و همانطور که در مورد فرزندان عادی لازم می شود تا والدین مواردی را به آنها تفهیم و چنانچه اصول مورد درخواست مراعات نشد، برخوردهای ضروری و مناسب در مورد آنان اعمال شود، فرزندان دارای معلولیت، بیماری خاص و یا فرزند خوانده نیز از این امر مستثنی نبوده و لازم است تا در ارتباط با اصول و موارد تربیتی‌شان مانند سایر فرزندان رویه های مشترک پرورشی آنان اعمال شود.

البته این نکته نیز لازم به یادآوری است که عمده ترین مواردی که باعث می شود تا والدین امتیازهای ویژه ای را برای این گونه فرزندان در نظر بگیرند، در درجه ی اول داشتن حالتی توام با دلسوزی و ترحم نسبت به آنها است. هم چنین مورد دیگر بعضی امتیازها را به واسطه معلولیت، بیماری خاص و یا فرزند خواندگی برایشان در نظر گرفتن است.

جمع بندی و نتیجه گیری

در این مطلب، به صورت اختصار به توضیح عمده ترین نکات و مطالبی که در ارتباط با تربیت و پرورش فرزندانی که دارای معلولیت، بیماری خاص و فرزند خوانده ها مطرح است پرداختیم.

در هر حال، اعمال امور تربیتی و پرورشی فرزندان دارای شرایط ویژه با سایر فرزندان تفاوتی نداشته و لازم است در برخی موارد محدودیت های موجود در خانواده به آنها تفهیم و انتقال یابد و غیر از بعضی محدودیت های ناشی از معلولیت و بیماری فرزندان و فرزندخواندگی که ایجاد محدودیت های ویژه ای می نماید، در سایر امور، تربیت چنین فرزندانی مانند دیگر فرزندان خانواده است.

منبع: ناکارآمدی‌ها در تربیت فرزندان (شناخت عوامل مشکل آفرین در تربیت فرزند)، سعید کاوه، ناشر: انتشارات سخن، چاپ اول، تهران، 1388ش، صص 113-109.