گفتگو با دکتر ايرج خسرونيا*
از جمله پذيرايي‌ها در خانه ما ايرانيان، تهيه چاي و تعارف آن به مهمانان است. اما اگر از ما مي‌پرسيد، پيشنهاد مي‌کنيم که چاي داغ به مهمانان تعارف نکنيد زيرا مصرف چاي و غذاهاي بسيار داغ به همراه برخي عادت‌هاي اجتماعي ديگر در ايجاد سرطان مري موثر است. گفتگوي ما را با دکتر ايرج خسرونيا، رييس انجمن متخصصان داخلي ايران، بخوانيد تا درباره اين شايع‌ترين سرطان دستگاه گوارش اطلاعات بيشتري کسب کنيد.
وضعيت سرطان مري را در کشورمان چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
سرطان مري در برخي کشورهاي اروپايي و آمريکايي در ميان سرطان‌هاي دستگاه گوارش، شيوع کمتري دارد اما در برخي مناطق جهان از جمله کشورمان، از شايع‌ترين سرطان‌هاي دستگاه گوارش به شمار مي‌رود. اين نوع سرطان در سواحل جنوبي درياي خزر شيوع بيشتري دارد، به طوري که بيشترين شيوع اين بيماري در گنبد و گرگان مشاهده ميشود. انواع سرطان مري نيز به دو دسته سرطان سلول‌هاي سنگفرشي و استوانه‌اي تقسيم‌بندي ميشود.
چه عواملي در سرطان‌هاي مري نقش دارد؟
يکي از عوامل مهم خطرساز براي ايجاد سرطان مري از نوع سلول سنگفرشي، رژيم غذايي است. غذاهايي که حاوي ترکيبات نيتروزامين هستند، غذاهاي آلوده به قارچ‌هايي که سم توليد مي‌کنند و همچنين مصرف چاي داغ و غذاهاي بسيار داغ و بعضي عادات اجتماعي از جمله جويدن يا داخل دهان نگه داشتن موادي مانند ناس، در ايجاد سرطان مري موثرند. کمبود بعضي از مواد و ريزمغذي‌ها از جمله کمبود سلنيوم، ويتامين A و روي نيز از عوامل مستعدکننده سرطان مري هستند. از همه مهم‌تر، مصرف سيگار و الکل است. سرطان مري در طبقات اجتماعي اقتصادي پايين شايعتر است که ممکن است مربوط به نوع تغذيه باشد. هيدروکربن‌هاي پلي‌اروماتيک که در حين پختن غذا در حرارت‌هاي زياد که باعث سوختن غذا ميشود، ايجاد مي‌شوند، در افزايش شيوع سرطان مري موثر است.
سرطان مري در کدام جنس بيشتر مشاهده ميشود؟
در مجموع سرطان مري در مردها شيوع بالاتري دارد. البته اين تفاوت جنسي در مناطق با شيوع بالا خيلي چشم‌گير نيست و حتي در بعضي مناطق اين آمار تفاوت مي‌کند.
مسايل ژنتيکي چقدر در ايجاد سرطان مري موثر است؟
نوع سنگفرشي سرطان مري در مردان و در سياه‌پوستان شايعتر است و تغييرات ژنتيکي مشخصي در اين نوع سرطان مشاهده ميشود، از جمله فعال‌شدن ژن‌هاي فعال‌کننده سرطان يا غيرفعال‌شدن ژن‌هاي سرکوب‌کننده سرطان. همچنين تغيير در ژن‌هاي ترميم‌کننده شکستگي ماده وراثتي دي.ان.اي مي‌تواند فرد را مستعد بروز اين نوع سرطان کند.
سرطان مري چه علايمي ايجاد مي‌کند؟
شايع‌ترين علامت سرطان مري، احساس گيرکردن غذا در مري است که به‌طور پيش‌رونده‌اي شدت آن افزايش مي‌يابد، به‌طوري که در ابتدا اين علامت گاهي، اتفاق مي‌افتد و منحصر به مصرف غذاهاي جامد و سفت مانند نان، ميوه و گوشت است اما با پيشرفت بيماري، اين گيرکردن غذا نيز بيشتر روي مي‌دهد و در نهايت، فرد حتي در خوردن مايعات نيز دچار اشکال ميشود. علامت ديگر در حين بلع است. بي‌اشتهايي و کاهش وزن نيز در اين بيماران شايع است. علايم ديگري که در موارد پيشرفته‌تر سرطان ايجاد ميشود، اغلب در رشد سرطان به نقاط ديگر و با تهاجم موضعي آن به احشاي مجاور ايجاد ميشود، از جمله فلج‌شدن تارهاي صوتي حنجره و اختلال در صحبت‌کردن يا سرفه و عفونت مکرر ريه در اثر ورود مواد غذايي به دستگاه تنفس يا دردهاي شديد استخواني.
سرطان مري را چطور در مراحل نخست تشخيص دهيم؟
متاسفانه در بيشتر موارد به دليل نداشتن علامت اختصاصي سرطان مري دير تشخيص داده ميشود. هنگامي که فرد از گيرکردن مداوم غذا شاکي است، دست کم 60 درصد فضاي مري به وسيله تومور اشغال شده است. اما اهميت دادن به علايم به ويژه در افرادي که به نحوي در معرض خطر هستند مي‌تواند تا حدودي در تشخيص زودتر سرطان مري کمک کند. در مواردي نيز مي‌توان بيماري را با بيماريابي زودتر کشف کرد. در اين شيوه که در افراد در معرض خطر و در فواصل مشخص صورت مي‌گيرد، رنگ‌آميزي‌هاي حين آندوسکوپي در تعيين محل مشکوک کمک بيشتري مي‌کند.
از چه روش‌هاي آزمايشگاهي براي تشخيص سرطان مري در مراحل نخست آن مي‌توانيم استفاده کنيم؟
بهترين روش تشخيص سرطان مري پس از گرفتن شرح حال و معاينه کامل، استفاده از آندوسکوپي و نمونه‌گيري است اما با بررسي عکس رنگي نيز مي‌توان به وجود تومور پي برد ولي براي تشخيص قطعي پس از گرفتن عکس لازم است بيمار آندوسکوپي شده و از محل ضايعه نمونه‌برداري شود. پس از تشخيص، از سي‌تي‌اسکن و اندوسونوگرافي براي تشخيص و تعيين موقعيت سرطان کمک گرفته ميشود.
سرطان مري چگونه درمان ميشود؟
به‌طور معمول، براي سرطان‌هاي مري از روش جراحي استفاده ميشود که مري را خارج کرده و از معده يا روده بزرگ به جاي آن استفاده مي‌کنند. غير از جراحي، از شيمي‌درماني و اشعه درماني هم استفاده ميشود. اگر بيماري در مراحل اوليه تشخيص داده شود، از آندوسکوپي هم مي‌توان براي درمان بهره گرفت اما اگر بيماري خيلي پيشرفت کرده باشد و اميد چنداني به زندگي بيمار نباشد، اغلب از جراحي صرف‌نظر کرده و تنها از درمان‌هاي حمايتي و مراقبتي براي کاهش علايم و بهبود کيفيت زندگي بيمار استفاده ميشود.
پي نوشت ها :
* متخصص داخلي
منبع:www.salamat.com
/م
