چرا سطح دندان‌ها صاف نيست؟
نويسنده:دكتر فرين ميزانيان*
دندان درآوردن کودکان، براي پدر و مادر، تجربه شيرين و دلچسبي است. شما اين اتفاق را تجربه كرده‌ايد؟ تيزي دندان‌هاي تازه‌روييده يک کودک را چطور؟ لبه‌هاي سطوح برنده دندان‌هاي تازه رويش‌يافته کودک، بسيار تيز و برنده است و به همان نسبت. فرورفتگي‌هاي مياني دندان‌هاي آسياي كودكان نيز عميق است. مي‌دانيد اين برجستگي‌ها و فرورفتگي‌هاي دنداني چه كارايي‌هايي دارند؟
ما در دوران بزرگسالي، در حالت عادي، حداكثر 32 دندان خواهيم داشت كه به طور متقارن در هر فك 12 دندان قرار مي‌گيرند؛ در هر فك 4 دندان پيش، 2 دندان نيش، 4 دندان آسياي كوچك و در صورت رويش دندان‌هاي عقب، 6 دندان آسياي بزرگ خواهيم داشت. دندان‌هاي پيشين، بيشتر براي بريدن و نيش‌ها بيشتر براي پاره كردن و تكه‌كردن لقمه‌هاي غذايي كاربرد دارند و وظيفه اصلي آسياها، خرد كردن و جويدن لقمه‌هاي غذا و له كردن و آماده‌سازي آنها براي مخلوط شدن با بزاق و ورود به مري است.
با توجه به اين تعاريف، هر كدام از دندان‌ها، شكل خاصي دارند كه به عملكرد آنها كمك مي‌كند اما درمجموع، جزييات شكل دندان‌هاي گوناگون بسيار زياد است.
روي دندان‌هاي آسيا به صورت خاص برجستگي‌ها و فرورفتگي‌هايي وجود دارد. به برجستگي‌هاي دندان‌هاي آسيا در اصطلاح علمي «كاسپ» گفته مي‌شود. اكنون دندان‌هايتان را روي هم بگذاريد و آب دهانتان را فرو بدهيد. حالا بدون آنكه دندان‌هايتان را از روي هم برداريد به كمك زبان، دندان‌هاي فك بالا و پايين خود را لمس كنيد. با كمي دقت درخواهيد يافت كه شيار مياني دندان‌هاي آسياي فك پايين شما را برجستگي‌هاي دندان‌هاي آسياي بالا پر كرده و اين دقيقا همان عملي است كه هنگام جويدن اتفاق مي‌افتد؛ يعني غذا در ناحيه شيارهاي مياني دندان‌هاي آسيايي پايين شما قرار مي‌گيرد و برجستگي‌ها (كاسپ‌هاي) دندان‌هاي فك بالا، در حركات منظم و مداوم جويدن، غذا را خرد و له مي‌كنند. در انجام عمليات جويدن و له شدن مناسب غذا، عوامل زيادي دخيل هستند.
شيب اين برجستگي‌ها، فاصله عمق شيارها از نوك كاسپ‌ها، محل قرارگيري دندان‌هاي بالا و پايين نسبت به هم و نيز ارتباط همه اينها با مفصل گيجگاهي و فكي ما آنچنان هوشمندانه طراحي شده است كه كوچك‌ترين تغييري در هر كدام از اين عوامل، سيستم جويدن ما را به درجه‌هاي گوناگون دچار اشكال مي‌كند.
آناتومي دندان
يكي از واحدهاي مهم درسي كه دانشجويان رشته‌هاي دندان‌پزشكي و پروتز دندان، در اولين سال‌هاي تحصيل خود مي‌گذرانند، آناتومي دندان است.
در اين درس ابتدا، آنها به خوبي با شكل تك‌تك دندان‌ها به صورت تئوري آشنا مي‌شوند و جزييات سطوح مختلف هر يك از دندان‌ها را به خوبي مي‌آموزند.
سپس در مراحل عملي اين درس، شكل كامل هر كدام از دندان‌ها را روي مكعب‌هاي آماده‌شده از جنس گچ و سپس موم، مي‌تراشند و به عبارتي مانند مجسمه‌سازهاي حرفه‌اي، از مكعب‌هاي ساده مومي، مجسمه دندان‌هاي گوناگون را مي‌آفرينند و اين كار به آنها كمك مي‌كند تا كوچك‌ترين جزييات دندان‌ها، در ذهنشان نقش بسته و ملكه شود.
قرارگيري اين كلاس، با اين دقت و جديت بين دروس تئوري و عملي دانشجويان دندان‌پزشكي، بيانگر آن است كه دانستن شكل و كاربرد اجزاي گوناگون يك دندان بسيار بااهميت است؛ زيرا اين دانشجويان، بعدها قرار است به دندان‌پزشكاني بدل شوند كه يكي از وظايف اصلي آنها ترميم دندان‌هاي پوسيده با انواع مواد پركننده دنداني است و آنها بايد اين مهارت را ابتدا روي مدل‌هاي گچ و موم و سپس مدل‌هاي انساني و دست آخر روي بيماران اجرا كنند تا بتوانند يك دندان پوسيده را به كمك مواد ترميمي دندان و كاملا شبيه به شكل اصلي و واقعي دندان ترميم كنند تا اين دندان پس از ترميم بتواند به كمك برجستگي‌ها و فرورفتگي‌هاي صحيح و مناسب ايجاد شده، كارايي و عملكرد مناسبي داشته باشد.
بنابراين دنداني كه با دقت و ظرافت ترميم شده باشد بايد پس از پايان مرحله نهايي ترميم، فرم و شكلي تا حد امكان نزديك به دندان سالم داشته باشد.
سردردي براي يك ميلي‌متر
يكي از استادان درس پروتز ثابت (علم ساخت روكش‌هاي دنداني) مثالي از مورد بسيار عجيبي مي‌زد كه هرگز فراموش نمي‌كنم. داستان درباره خانمي بود كه سال‌هاي طولاني از سردردهاي مكرر، مداوم و طولاني رنج مي‌برد. انواع معاينه‌هاي پزشكي، تصويربرداري‌ها و آزمايش‌هاي گوناگون، براي كشف علت سردردهاي ايشان انجام شده بود اما هيچ‌كدام از پزشكان، عامل اين سردردها را تشخيص نداده بودند و آن خانم همچنان از اين درد مداوم رنج مي‌برد؛ تا اينكه روزي روكش دنداني كه در دهان اين خانم قرار داشت، لق شد و دندانپزشك براي قالب‌گيري و ساخت روكش جديد، روكش قبلي را از دهان بيمار خارج كرد و از آن روز، سردرد ايشان برطرف شد! واقعيت اين بود كه اين روكش، در يكي از نقاط، اندكي (شايد در حد يك ميلي‌متر) بلندتر از حد معمول ساخته شده بود و همين بلندي، عضلات ناحيه فك و به دنبال آن، پيشاني و سر را به اختلال عملكردي دچار كرده بود. البته اين بيمار يک مورد نادر بوده اما لازم است ما با پركردگي‌ها، روكش‌ها و هرگونه ترميم جديد دنداني‌مان با دقت و حساسيت برخورد كنيم و اگر در نقطه‌اي احساس بلندي مي‌كنيم (اين بلندي باعث مي‌شود كه دندان‌هاي سمت پركردگي زودتر از دندان‌هاي سمت ديگر به هم برسند) يا در جويدن مشكل داريم، حتما سري به دندان‌پزشكان بزنيم. آنها مي‌توانند با صرف وقت بسيار كوتاهي، اين اشكال را برطرف و از انواع مشكلات احتمالي بعدي پيشگيري كنند.
ما در دوران بزرگسالي، در حالت عادي، حداكثر 32 دندان خواهيم داشت كه به طور متقارن در هر فك 12 دندان قرار مي‌گيرند؛ در هر فك 4 دندان پيش، 2 دندان نيش، 4 دندان آسياي كوچك و در صورت رويش دندان‌هاي عقب، 6 دندان آسياي بزرگ خواهيم داشت. دندان‌هاي پيشين، بيشتر براي بريدن و نيش‌ها بيشتر براي پاره كردن و تكه‌كردن لقمه‌هاي غذايي كاربرد دارند و وظيفه اصلي آسياها، خرد كردن و جويدن لقمه‌هاي غذا و له كردن و آماده‌سازي آنها براي مخلوط شدن با بزاق و ورود به مري است.
با توجه به اين تعاريف، هر كدام از دندان‌ها، شكل خاصي دارند كه به عملكرد آنها كمك مي‌كند اما درمجموع، جزييات شكل دندان‌هاي گوناگون بسيار زياد است.
روي دندان‌هاي آسيا به صورت خاص برجستگي‌ها و فرورفتگي‌هايي وجود دارد. به برجستگي‌هاي دندان‌هاي آسيا در اصطلاح علمي «كاسپ» گفته مي‌شود. اكنون دندان‌هايتان را روي هم بگذاريد و آب دهانتان را فرو بدهيد. حالا بدون آنكه دندان‌هايتان را از روي هم برداريد به كمك زبان، دندان‌هاي فك بالا و پايين خود را لمس كنيد. با كمي دقت درخواهيد يافت كه شيار مياني دندان‌هاي آسياي فك پايين شما را برجستگي‌هاي دندان‌هاي آسياي بالا پر كرده و اين دقيقا همان عملي است كه هنگام جويدن اتفاق مي‌افتد؛ يعني غذا در ناحيه شيارهاي مياني دندان‌هاي آسيايي پايين شما قرار مي‌گيرد و برجستگي‌ها (كاسپ‌هاي) دندان‌هاي فك بالا، در حركات منظم و مداوم جويدن، غذا را خرد و له مي‌كنند. در انجام عمليات جويدن و له شدن مناسب غذا، عوامل زيادي دخيل هستند.
شيب اين برجستگي‌ها، فاصله عمق شيارها از نوك كاسپ‌ها، محل قرارگيري دندان‌هاي بالا و پايين نسبت به هم و نيز ارتباط همه اينها با مفصل گيجگاهي و فكي ما آنچنان هوشمندانه طراحي شده است كه كوچك‌ترين تغييري در هر كدام از اين عوامل، سيستم جويدن ما را به درجه‌هاي گوناگون دچار اشكال مي‌كند.
آناتومي دندان
يكي از واحدهاي مهم درسي كه دانشجويان رشته‌هاي دندان‌پزشكي و پروتز دندان، در اولين سال‌هاي تحصيل خود مي‌گذرانند، آناتومي دندان است.
در اين درس ابتدا، آنها به خوبي با شكل تك‌تك دندان‌ها به صورت تئوري آشنا مي‌شوند و جزييات سطوح مختلف هر يك از دندان‌ها را به خوبي مي‌آموزند.
سپس در مراحل عملي اين درس، شكل كامل هر كدام از دندان‌ها را روي مكعب‌هاي آماده‌شده از جنس گچ و سپس موم، مي‌تراشند و به عبارتي مانند مجسمه‌سازهاي حرفه‌اي، از مكعب‌هاي ساده مومي، مجسمه دندان‌هاي گوناگون را مي‌آفرينند و اين كار به آنها كمك مي‌كند تا كوچك‌ترين جزييات دندان‌ها، در ذهنشان نقش بسته و ملكه شود.
قرارگيري اين كلاس، با اين دقت و جديت بين دروس تئوري و عملي دانشجويان دندان‌پزشكي، بيانگر آن است كه دانستن شكل و كاربرد اجزاي گوناگون يك دندان بسيار بااهميت است؛ زيرا اين دانشجويان، بعدها قرار است به دندان‌پزشكاني بدل شوند كه يكي از وظايف اصلي آنها ترميم دندان‌هاي پوسيده با انواع مواد پركننده دنداني است و آنها بايد اين مهارت را ابتدا روي مدل‌هاي گچ و موم و سپس مدل‌هاي انساني و دست آخر روي بيماران اجرا كنند تا بتوانند يك دندان پوسيده را به كمك مواد ترميمي دندان و كاملا شبيه به شكل اصلي و واقعي دندان ترميم كنند تا اين دندان پس از ترميم بتواند به كمك برجستگي‌ها و فرورفتگي‌هاي صحيح و مناسب ايجاد شده، كارايي و عملكرد مناسبي داشته باشد.
بنابراين دنداني كه با دقت و ظرافت ترميم شده باشد بايد پس از پايان مرحله نهايي ترميم، فرم و شكلي تا حد امكان نزديك به دندان سالم داشته باشد.
سردردي براي يك ميلي‌متر
يكي از استادان درس پروتز ثابت (علم ساخت روكش‌هاي دنداني) مثالي از مورد بسيار عجيبي مي‌زد كه هرگز فراموش نمي‌كنم. داستان درباره خانمي بود كه سال‌هاي طولاني از سردردهاي مكرر، مداوم و طولاني رنج مي‌برد. انواع معاينه‌هاي پزشكي، تصويربرداري‌ها و آزمايش‌هاي گوناگون، براي كشف علت سردردهاي ايشان انجام شده بود اما هيچ‌كدام از پزشكان، عامل اين سردردها را تشخيص نداده بودند و آن خانم همچنان از اين درد مداوم رنج مي‌برد؛ تا اينكه روزي روكش دنداني كه در دهان اين خانم قرار داشت، لق شد و دندانپزشك براي قالب‌گيري و ساخت روكش جديد، روكش قبلي را از دهان بيمار خارج كرد و از آن روز، سردرد ايشان برطرف شد! واقعيت اين بود كه اين روكش، در يكي از نقاط، اندكي (شايد در حد يك ميلي‌متر) بلندتر از حد معمول ساخته شده بود و همين بلندي، عضلات ناحيه فك و به دنبال آن، پيشاني و سر را به اختلال عملكردي دچار كرده بود. البته اين بيمار يک مورد نادر بوده اما لازم است ما با پركردگي‌ها، روكش‌ها و هرگونه ترميم جديد دنداني‌مان با دقت و حساسيت برخورد كنيم و اگر در نقطه‌اي احساس بلندي مي‌كنيم (اين بلندي باعث مي‌شود كه دندان‌هاي سمت پركردگي زودتر از دندان‌هاي سمت ديگر به هم برسند) يا در جويدن مشكل داريم، حتما سري به دندان‌پزشكان بزنيم. آنها مي‌توانند با صرف وقت بسيار كوتاهي، اين اشكال را برطرف و از انواع مشكلات احتمالي بعدي پيشگيري كنند.
پي نوشت ها :
* دندانپزشك
منبع:www.salamat.com
