بررسي وضعيت نظام ارزشي در بين دانشجويان شاهد

چکیده :
 

ارزش ها به مثابه یکی از عناصر ساختار فرهنگی هر جامعه به حساب می آید. از جمله معیارهایی هستند که پایه و اساس بینش و کنش انسانها قرار می گیرند.از این رو با توجه به شروع تحولات فرهنگی مختلف، شناسایی وضعیت نظام ارزشی در بین فرزندان شاهد بر حسب سطوح مختلف از اهداف این مطالعه است. جهت سنجش ابعاد نظام ارزش ها از دو مقیاس «نظریه سلسله مراتب ارزشی آلپورت»و«نظریه ساختار مدور ارزش های شوارتز»استفاده می شود.
این بررسی به روش پیمایشی در بین دانشجویان شاهد استان ایلام با نمونه ای برابر با 220 نفر انجام گرفته است. همچنین داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه جمع آوری گردیده است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که بر حسب مقیاس آلپورت بیشترین ارزش مورد نظر دانشجویان ارزش مذهبی و کمترین ارزش سیاسی بوده ونیز به لحاظ مقیاس شوارتز ارزش همنوایی اولین اولویت و قدرت آخرین ارزش مورد پذیرش دانشجویان شاهد می باشند.

ادبیات نظری
 

فرهنگ هر جامعه متشکل از نظام ارزش ها، عقاید و نمادهای احساسی و عاطفی هدایت کنند و معنا بخش اعمال اجتماعی و زندگی جمعی است .فرهنگ ار یک سو مشتمل بر مؤ لفه های درونی شده شخصیت عاملان فردی و از سوی دیگر نگاه های نهادی شده نظام اجتماعی است (پارسنز 327:1951) به نظر اینگلهارت « فرهگ نظامی است از نگرش ها، ارزش ها و دانشی که به طرزی گسترده در میان مردم مشترک است و از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود»
(اینگلهارت 19:1373) بنابریان ارزش ها یکی از عناصر اصلی فرهنگ می باشد و مطالعه و ابعاد آن می تواند موجب شناسایی تغییرات فرهنگی تحولات اجتماعی در طول زمان ها و مکانهای مختلف گردد. بدین خاطر پی بردن به وضعیت نظام ارزشی جامعه ما را با ساختار فرهنگی جامعه آشنا می سازد (آزاد و غیاثوند163 :1383 ).
ارزش ها آن گونه که تعدادی از جامعه شناسان معتقدند عبارت است از: نرمیا معیاری برای گزینش، از میان ابزار یا امکانات اجتماعی که برای کی فرد آماده و مهیا شده و با موقعیت اجتماعی وی منطبق است (عبدالطیف،49:1378)
گی روشه» (Guy rocher) «در تعریف ارزش می گوید : شیوه ای از بودن یا عمل،که یک شخص یا یک جمع به عنوان آرمان می شناسد و رفتار با رفتارهایی را بدان نسبت داده می شوند مطلوب و مشخص می سازد(گی روشه 76:1379) ارزش را مجموعه ای از پنداشت های اساسی نسبت به "آنچه پسندیده است می داند، که تجلی عمیق ترین احساسات مشترک نسبت به جهان ها در جامعه هستند. «ویلیامز» (Williams)
این تعریف را پیشنهاد می کند : ارزش به عنوان ملاک ومعیار قضاوت درباره موضوعات یا شناخت محسوب می شود (توکلی، 78،11).
در حوزه روانشناسی «روکیج» Rokeach ارزش را چنین تعریف می کند: «ارزش باور پایداری است که فرد با تکیه بر آن یک شیوه خاص رفتار یا حالت غایی را که شخص یا اجتماعی است، به یک شیوه رفتاریا حالت غایی که در نقطه مقابل حالت برگزیده قرار دارد، ترجیح می دهد»(نقل از توکلی, Feather ) 5: 1975
چالرمز جانسون (Ch.johnson) در تعریف ارزش ها بیان می دارد : ارزش ها، الگوهای اجتماعی هستند که در حد پذیرششان توسط گروهی از افراد، مبانی برای ایجاد انتظارات مشترک و معیاری برای هدایت و تنظیم رفتار فراهم می کنند(جانسون، 1362 :37).
«آلپورت » Allport)) در بحث ار تعریف مفهومی ارزش ها آن را با علاقه مسلط یکی دانسته و شخصیت را به مثابه آنچه علایق و گرایش ها آن را مشخص می کنند در نظر می گیرد. « شوارتز» و «بیلسکی» (1987) نیز پنج وجه اصلی ارزش ها را چنین بیان نموده اند :الف) مفاهیم یا باورهایی هستند که ب) مرتبط با رفتار یا حالت غایی مطلوب بوده ج) فراتر از موقعیت های خاص قرار می گیرند و د) راهنمای انتخاب و ارزیابی رفتار و حوادث به شمار می روند ه)بر اساس اهمیت نسبی شان دسته بندی می شوند. در نهایت شوارتز ارزش ها را همچون اهداف فراموقعیتی با درجات متفاوتی از اهمیت تعریف می کند که چون اصولی راهنما در خدمت زندگی فرد یا دیگر واقعیت ها ی اجتماعی قرار می گیرند (فرامرزی ، 1378 :115).
در مجموع با مروری برتعاریف ارائه شده درباره ارزش ها ملاحظه می گردد، اکثراً برداشتی مثبت از آن داشته و آن را امری پسندیده و مطلوب تلقی می نمایند که معیاری برای نسخه های کنشی مختلف در سطح جامعه فراهم می کند. در واقع ارزش ها نمایانگر عقاید و اصولی هستند که از نظر فردی یا اجتماعی، نوعی رفتار برتر شمرده می شوند و نیز به باورهای افراد یک جامعه درباره آنچه خوب، درست و مطلوب است گفته می شود.
بنابراین شروع تحولات فرهنگی – اجتماعی مختلف در دوران اخیر نشان از تغییر در ساختار ارزشی جوامع دارد به گونه ای که بحث از «ارزش ها» و تغییر در «نظام آموزشی» از مباحث مهمی است که در شرایط گذار خود را بیشتر متجلی می سازد.
ارزش ها به عنوان معیاری اجتماعی و هنجارگذاربه مثابه یکیک از عناصر ساختاری فرهنگ می باشند که با توجه به ارتباط آنها با رفتارها و نگرش های افراد پایه بینش و کنش انسانها را شکل می دهند. در واقع این امر ناشی از فرایند درونی شدن ارزش ها طی مکانیسم اجتماعی شدن از طریق آژانس های جامعه پذیری می باشد، که به نوبه خود موجب پیدایی «نسل ارزشی» در جامعه می گردد. به عبارتی شکل گیری این امر موجب پی بردن به میزان پیوستگی یا شکاف ارزشی در بین نسلها ی گوناگون می شود تا بتوان چالش ها و بحران ها را عیان ساخت و نیز اهمیت ساختار و فرایندهای ارزشی جامعه را همراه با تحولات و آسیب های صورت گرفته، مشخص نمود. بر این اساس با توجه به اهمیت ارزش ها در شناخت ویژگی های رفتاری و در سطح کلان تر ساختار فرهنگی جامعه مطالعه حاضر به بررسی وضعیت نظام ارزش های مختلف در بین دانشجویان شاهد استان ایلام می پردازد.

روایی مقیاس	ارزش های شوارتز		ارزش های آلپورت
ارزش	ارزش های غایی و ابزاری	نظری (علمی)	اقتصادی	سیاسی	اجتماعی	مذهبی	زیبا شناختی
ضرایب آلفا	70%	84%	81%	77%	83%	85%	80%

فرضیات این پژوهش عبارتند از :
 

فرضیه اول : بین ویژگی های عمومی دانشجویان شاهد با وضعیت سلسله مراتب نظام ارزشی (مقیاس آلپورت) رابطه معنا دار وجود دارد.
فرضیه دوم : بین ویژگی های عمومی دانشجویان شاهد با وضعیت ساختار نظام ارزشی (مقیاس شوارتز) رابطه معنا دار وجود دارد.
بدیهی است وقتی صحبت از نظام ارزشی مورد نظر دانشجویان شاهد به میان می آید انتظار می رود نگرش ها، باورها، آسیب ها و چشم اندازهای گرایشی آنها را به خوبی برآورد و آشکار ساخت. تا بتوان در سطح درونی تعارض ها و تفاوت ها را مشاهده نمود و در سطح بیرونی به مقایسه ارزش های مورد نظر آنها با دانشجویان غیر شاهد پرداخت. چرا که به نظر می رسد تغییر و تحولات رخ داده در جامعه و از سویی فاصله گرفتن از فضای گفتمانی جنگ و دفاع مقدس در میزان گرایش افراد جامعه و نیز فرزندان شاهد نسبت به برخی ارزش ها ی اجتماعی تغییراتی صورت گرفته، به طوریکه بخش مهمی از چالش های فرهنگی موجود در جامعه از شدت وضعفی ناشی می گردد که در برابر تغیر ارزشی صورت می گیرد. این از آن روست که با توجه به تعداد بسیار فرزندان شاهد و نقش آن ها در غنای فرهنگ جامعه به عنوان نیروهای ارزشی و اثر گذار می توانند در تصمیم گیریها و حفظ ارزش ها ی ایثار و مقاومت تأثیر بسزایی داشته باشند.
درواقع مقاله حاضر دارای دو هدف عمده است :

الف – بررسی وضعیت ساختار و سلسله مراتب نظام ارزشی مختلف در بین دانشجویان شاهد
 

ب – بررسی وضعیت نظام ارزش ها بر حسب ویژگی های عمومی دانشجویان
 

مقیاس آلپورت		اول	دوم	سوم	چهارم	پنجم	ششم	جمع
ارزش های اقتصادی	تعداد	1	22	65	94	35	3	220
	درصد	5/0	10	5/29	7/42	9/15	4/1	100
ارزش های سیاسی	تعداد	1	8	21	80	75	35	220
	درصد	5/0	6/3	5/9	4/36	1/34	9/15	100
ارزش های اجتماعی	تعداد	12	56	109	41	2	11	220
	درصد	5/5	5/25	5/49	6/18	9/0	5	100
ارزش های مذهبی	تعداد	39	60	58	39	13	11	220
	درصد	7/17	3/27	4/26	7/17	9/5	5	100
ارزش های هنری	تعداد	-	1	31	91	81	16	220
	درصد	-	5/0	1/14	4/41	8/36	3/7	100
ارزش های علمی	تعداد	7	60	88	63	2	-	220
	درصد	2/3	3/27	40	28/6	9/0	-	100

 

پیشینه پژوهش
 

در این باره پژوهشگران مختلفی چون ؛ آلپورت، روکیجچ، شوارتز، اسپیندلر، اینگلهارت و ... در صددد ساخت مقیاس های مختلفی برای سنجش نظام ارزشی افراد جامعه بر آمدند. در راستای این مطالعات، دانشجویان و محققان ایرانی مختلفی به استفاده از این مقیاس ها پرداخته اند که عمده ترین آنها عبارتند از :

1 – بررسی پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانوداه با گرایش های ارزشی جوانان
 

این پژوهش توسط امیر ملکی به روش پیمایشی و با استفاده از مقیاس سلسله مراتب ارزشی آلپورت صورت گرفته است. و از طریق مصاحبه همراه با پرسشنامه به جمع آوری داده ها پرداخته است. جامعه آماری آن شامل دانش آموزان ذکور سال سوم متوسطه در دبیرستان های تهران می باشد.

2 – بررسی و مقایسه نظام ارزش های پسران و پدران و عوامل مؤثر بر آن در شهر تهران (1377)
 

این بررسی توسط کاوه تیموری در بین دانش آموزان سوم دبیرستان و پدرانشان با استفاده از نمونه گیری خوشه ای صورت گرفته است. از این تحقیق نتایج ذیل حاصل شده است که عبارتند از :
اولویت های ارزشی پدران به ترتیب شامل : ارزش های مذهبی،اجتماعی، اقتصادی، علمی،سیاسی و هنری است.
اولویت های ارزشی پسران به ترتیب شامل : ارزش های اقتصادی، علمی، مذهبی، اجتماعی، سیاسی و هنری است.
پدران و پسران در مورد ارزش های اقتصادی، علمی و سیاسی دارای کمترین اختلاف ارزشی و در مورد ارزش های اجتماعی، مذهبی و هنری دارای بیشترین تفاوت ارزشی هستند. با بالا رفتن پایگاه اجتماعی به تفاوت در ارزش ها ی علمی پدران و پسران کاسته می گردد. همچنین بین تفاوت نظام ارزش های پسران و پدران و متغیرهایی چون بعد خانوار، میزان ارتباط با گروه همسالان، استفاده از وسایل ارتباط جمعی، اوقات فراغتف مسافرت به خارج، منطقه سکونت، اختلاف سن پدران و پسران، میزان سن پدران رابطه های معکوس و مستقیم بدست آمده است.

3- بررسی ساختار ارزشی دانشجویان دانشگاه تربت مدرس(1379)
 

این تحقیق توسط داود فرامرزی بر اساس نظریه ساختار ارزشی شوارتز و مقیاس بررسی ارزش ها در بین نمونه ای متشکل از 186 نفر دانشجویان دانشگاه تربت مدرس انجام گرفته است. شناخت اولویت ها، ساختار و سلسله مراتب ارزش حاکم بر جامعه مورد مطالعه، فهم عوامل مؤثر بر شکل گیری اولویت ها و ساختار ارزشی دانشجویان از اهداف این تحقیق می باشند. نتایج این تحقیق نشان می دهند که اولویت های ارزشی دهگانه دانشجویان به ترتیب عبارت بوده است از : خیرخواهی، جهان گرایی، امنیت ، استقلال، موفقیت، همنوایی، قدرتگرایی و برانگیختگی. چهار نوع کلی و فرانظمی حاکم بر سلسله مراتب ارزشی دانشجویان به ترتیب شامل توجه به ماورای خود، محافظه کاری، پیش برد اهداف شخصی و تمایل به تغییر بوده است. نتایج همچنین بیانگر حالت ارزشی شبه آنومیک میان مردان و حالت منفعلانه میان زنان بوده است.

 

اولویت های ارزشی	مذهبی	اجتماعی	علمی	اقتصادی	هنری	سیاسی
میانگین	88/2	90/2	04/3	59/3	22/4	29/4
اولویت	اول	دوم	سوم	چهارم	پنجم	ششم

4 – بررسی ساختار ارزشی و اولویت ارزشی شهروندان تهرانی(1382)
 

در این بررسی که توسط زهرا داریاچور انجام گردیده است سه فرضیه به روش پیمایش مورد آزمون تجربی قرار گرفته است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه زنان و مردان تهرانی 18 سال به بالا می باشد که در نهایت تعداد 365 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیده است. بر اساس نتایج این پژوهش که بر پایه ساختار ارزشی شوارتز انجام گرفته، ارزش های حفظ محیط زیست، امنیت برای خانواده، احترام به والدین و بزرگترها، استقلال و آرامش درونی پنج ارزشی بوده اند که دارای اولویت بالا در میان پاسخگویان می باشند.
اولویت های ارزشی جامعه مورد بررسی به ترتیب عبارت بودند از : سنت، امنیت، خیرخواهی،جهان گرایی، همنوایی، استقلال، موفقیت، قدرت، انگیزش و لذت، بر پایه این مطالعه اولویت بیشتری برای این ارزش ها قایل بوده و نتایج ارزش ها دهگانه بیانگر آن است که تفاوت زنان و مردان در نوع های ارزشی جهان گرایی، برانگیختگی و لذت گرایی معنا دار بوده است سن در اولویت های ارزشی تأثیر داشته و رابطه سن با نوع های ارزشی سنت، جهان گرایی وهمنوایی معنا دار است. همچنین درآمد فرد و درآمد سرپرست خانوار در اولویت های ارزشی افراد تأثیر داشته است.

روش شناسی پژوهش
 

پژوهش حاضر یه روش پیمایشی (Survey) صورت گرفته است. جامعه آماری مطالعه را «کلیه دانشجویان شاهد ایلامی در دانشگاه های سراسر کشور» در سال تحصیلی 83-82 تشکیل می دهد. تعداد نمونه لازم بر اساس فرمول کوکران 220 نفر بر آورد گردیده و نیز شیوه نمونه گیری به صورت تصادفی طبقه ای متناسب با حجم نمونه بوده است.

ابزار گرد آوری داده ها
 

داده ها مورد نیاز پس از مطالعه ای نظری و اکتشافی از طریق «پرسشنامه » جمع آوری شده است. در واقع سنجش نظام ارزشی در این مطالعه از طریق دو مقیاس آلپورت و شوارتز صورت گرفته است که با توجه به بحث های نظری این دو، سؤالات دارای «اعتبار سازه» می باشد. همچنین ارزش های مورد پرسش در مطالعات بین المللی مورد برررسی تجربی قرار گرفته اند. این ارزش ها بعد از معادل سازی گویه ها و بومی کردن آنها جهت حصول «اعتبار صوری» در اختیار چند نفر از صاحبنظران مسائل اجتماعی قرار گرفته تا پس از رفع نواقص سؤالات ساخت علمی تری به خود بگیرند.
چنانچه ذکر گردید بعد از کسب اطمینان از اعتبار سؤالات به سنجش روایی آنها از طریق آلفای کرونباخ پرداخته شد. همانطور یکه مشاهده می شود، نتیجه محاسبات برآورد روایی مقیاس «ارزش ها ی شوارتز» حاکی از آن است که مقدار ضریب آلفا در سطح مطلوبی است (70% = Alpha). همچنین ضریب همساانی درونی مؤلفه های تشکیل دهنده مقیاس آلپورت در سطح قابل قبولی است، به نحوی که آلفای کمینه مربوط به ارزش «سیاسی» (77%) و آلفای بیشینه با مقدار 85% و 84% مربوط به دو دسته ارزش های «مذهبی» و «علمی» می باشد.
جدول 1-3 : ضرایب روایی مقیاس ارزش های شوارتز و آلپورت بر اساس آزمون آلفای کرونباخ

روایی مقیاس	ارزش های شوارتز		ارزش های آلپورت
ارزش	ارزش های غایی و ابزاری	نظری (علمی)	اقتصادی	سیاسی	اجتماعی	مذهبی	زیبا شناختی
ضرایب آلفا	70%	84%	81%	77%	83%	85%	80%

نتایج
 

1-4 ویژگی های عمومی دانشجویان
 

از بین 220 نفر دانشجوی شاهد نمونه تحقیق،3/52 درصد را دختران و 7/47 درصد را پسران تشکیل می دهند به نحوی که 8/81 درصد آنها مجرد و در مقابل 8/17 درصد متأهل می باشند . همچنین از پاسخگویان 20 درصد از آنها در مقطع کاردانی، 73/2 درصد کارشناسی و 8/6 درصد در سطح کارشناسی ارشد و بالاتر مشغول به تحصیل می باشند. اطلاعات مربوط به سال تحصیلی دانشجویان نشان می دهد که بیشترین نسبت دانشجو در سال اول (47 درصد )، و کمترین تعداد در سالهای پنجم و بالاتر (2/3درصد) بوده است.
بر حسب گروههای سنی 3/27 درصد از پاسخگویان 20 سال و کمتر 8/66 درصد 21 تا 30 سال و 9/5 درصد 31 تا 40 سال سن داشته اند. از سویی دانشجویان شاهد در جواب به سؤال « کدامیک از بستگان شما به شهادت رسیده اند؟» حدود 5/89 درصد پدر و 5/9 درصد مادرانشان شهید گردیده اند. سایر یافته ها نیز حاکی از آن است که 2/68 درصد از افراد نمونه بستگان آنها در جبهه و 1/29 درصد بر اثر بمباران به شهادت رسیدهاند.

2-4 وضعیت نظام سلسله مراتب ارزشی آلپورت
 

نتایج بدست آمده در باره نظام ارزش های ششگانه مورد نظر آلپورت نشان می دهد که در زمینه ارزش های اقتصادی بیشتر پاسخگویان این ارزش را در اولویت چهارم (4/36 درصد) و پنجم (1/34 درصد)؛ ارزش های اجتماعی را در اولویت سوم (5/49 درصد) ؛ ارزش های مذهبی را در اولویت دوم (3/27 درصد )؛ و سوم (4/26 درصد)؛ ارزش های هنری را در اولویت چهارم (4/41 درصد»؛ و پنجم (8/36 درصد)؛ ارزش های علمی را در اولویت سوم (40درصد) قرار داده اند. سایر یافته ها در خصوص نظام سلسله مراتب ارزشی بیانگر آن است که دانشجویان شاهد در استان ایلام بدین ترتیب ارزش های ششگانه آلپورت را مورد اولویت قرار داده اند :
ارزش های مذهبی (میانگین 88/2)، اجتماعی(90/2)، علمی(04/3)، اقتصادی(59/3)، هنری(22/4)،سیاسی(29/4). بنابریان مشاهده می گردد که بیشترین ارزش مورد نظر فرزندان شاهد ارزش های مذهبی و در مقابل کمترین گرایش متعلق به ارزش های سیاسی است.
جدول 1-2 -4 : توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت نظام سلسله مراتب ارزشی آلپورت

مقیاس آلپورت		اول	دوم	سوم	چهارم	پنجم	ششم	جمع
ارزش های اقتصادی	تعداد	1	22	65	94	35	3	220
	درصد	5/0	10	5/29	7/42	9/15	4/1	100
ارزش های سیاسی	تعداد	1	8	21	80	75	35	220
	درصد	5/0	6/3	5/9	4/36	1/34	9/15	100
ارزش های اجتماعی	تعداد	12	56	109	41	2	11	220
	درصد	5/5	5/25	5/49	6/18	9/0	5	100
ارزش های مذهبی	تعداد	39	60	58	39	13	11	220
	درصد	7/17	3/27	4/26	7/17	9/5	5	100
ارزش های هنری	تعداد	-	1	31	91	81	16	220
	درصد	-	5/0	1/14	4/41	8/36	3/7	100
ارزش های علمی	تعداد	7	60	88	63	2	-	220
	درصد	2/3	3/27	40	28/6	9/0	-	100

جدول2-2-4 : اولویت های پاسخگویان بر حسب نظام سلسله مراتب ارزشی آلپورت

اولویت های ارزشی	مذهبی	اجتماعی	علمی	اقتصادی	هنری	سیاسی
میانگین	88/2	90/2	04/3	59/3	22/4	29/4
اولویت	اول	دوم	سوم	چهارم	پنجم	ششم

3-4 وضعیت ساختار نظام ارزشی شوارتز
 

نتایج بررسی به عمل آمده درباره نظام ارزشی مورد نظر شوارتز در بین دانشجویان شاهد بیانگر آن است که نسبت به ارزش قدرت 1/69 درصد موافق و در نقابل 8/6 درصد مخالف اند. همچنین در این باره 1/69 درصد موافق و 6/8 درصد مخالف ارزش موفقیت ؛ 1/84 درصد موافق و ¼ درصد مخالف ارزش لذت طلبی؛ 1/69 درصد موافق و 5/4 درصد مخالف ارزش برانگیختگی؛ 7/87 درصد موافق و 9% درصد موافق ارزش استقلال 9/80 درصد موافق و 9/5 درصد مخالف جهانگرایی 9/85 درصد موافق و 4/1 درصد مخالف خیر خواهی5/80 درصد موافق و 5/4 دصد مخالف سنت؛ 1/84 درصد موافق و 3/2 درصد مخالف ارزش همنوایی و در نهایت 3/72 درصد موافق و 1/9 درصد مخالف ارزش امنیت بوده اند.
بررسی دقیق تر بیانگر آن است که ارزش همنوایی بیشترین اولویت و در مقابل ارزش قدرت کمترین اهمیت را در نزد دانشجویان دارند. سایر ارزش ها به ترتیب از کمترین تا بیشترین عبارتند از : ارزش قدرت 57/3)؛ ارزش برانگیختگی63/3؛ ارزش موفقیت77/3؛ ارزش امنیت 87/3 ارزش لذت طلبی89/3؛ ارزش جهانگرایی91/3 ارزش خیر خواهی 98/3 ارزش استقلال 05/4 ارزش همنوایی06/4.
جدول 1-3-4 : توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت ساختار نظام ارزشی شوارتز

مقیاس شوارتز	مخالف	بی نظیر	موافق	جمع
ارزش قدرت	تعداد	15	53	152	220
	درصد	8/6	1/24	1/69	100
ارزش موفقیت	تعداد	15	53	152	220
	درصد	8/6	1/24	1/69	100
ارزش لذت طلبی	تعداد	9	26	185	220
	درصد	1/4	8/11	1/84	100
ارزش برانگیختگی	تعداد	10	58	152	220
	درصد	5/4	4/26	1/69	100
ارزش استقلال	تعداد	2	25	193	220
	درصد	9/0	4/11	7/87	100
ارزش جهانگرایی	تعداد	13	29	178	220
	درصد	9/5	2/13	9/80	100
ارزش خیرخواهی	تعداد	3	28	189	220
	درصد	4/1	7/12	9/85	100
ارزش سنت	تعداد	10	33	177	220
	درصد	5/4	15	5/80	100
ارزش همنوایی	تعداد	5	30	185	220
	درصد	3/2	6/13	1/84	100
ارز ش امنیت	تعداد	20	41	159	220
	درصد	1/9	6/18	3/72	100

جدول 2-3-4 : اولویت ارزشی پاسخگویان بر حسب وضعیت ساختار نظام ارزشی شوارتز

اولویت ارزشی	ارزش ها	میانگین	اولویت ارزشی	ارزش ها	میانگین
اول	ارزش همنوایی	06/4	ششم	ارزش لذت طلبی	89/3
دوم	ارزش استقلال	05/4	هفتم	ارزش امنیت	87/3
سوم	ارزش سنت	98/3	هشتم	ارزش موفقیت	77/3
چهارم	ارزش خیرخواهی	98/3	نهم	ارزش برانگیختگی	63/3
پنجم	ارزش جهانگرایی	91/3	دهم	ارزش قدرت	57/3

4-4 تحلیل داده ها
 

با توجه به طرح دو فرضیه کلی در باره رابطه نظام ارزشی مختلف با ویژگی های عمومی دانشجویان در زیر به بررسی ارتباط آماری آنها پرداخته می شود.
فرضیه اول : بین ویژگی های عمومی دانشجویان شاهد با وضعیت سلسله مراتب نظام ارزشی (آلپورت) رابطه معنا دار وجود دارد.
الف – رابطه جنسیت با نظام سلسله مراتب ارزشی
به منظور بررسی تفاوت های میانگین نمرات دانشجویان شاهد دختر و پسر درباره ارزش های ششگانه آلپورت از ازآزمون استفاده شده است. توصیف آماری نظام ارزشی آلپورت بر حسب جنسیت نشان می دهد که در زمینه ارزش های اقتصادی میانگین نمره دختران برابر با 69/3 و پسران برابر با 49/3 در ارزش های سیاسی میانگین نمره دختران برابر با 43/4 و پسران 15/4 در ارزرش های ا جتماعی میانگین نمره دختران برابر با 76/2 و پسران 05/3در ارزش های مذهبی میانگین نمره دختران رابر با 60/2 و پسران برابر با 18/3 در ارزش های هنری میانگین نمره دختران برابر با 29/4 و پسران 14/4 و در ارزش های علمی میانگین نمره دختران برابر با 15/3 و پسران 92/2 می باشد. از سویی نتایج حاصل از آزمون نشان می دهد که دانشجویان پسر شاهد در مقایسه با دختران اولویت بیشتری به ارزش های اقتصادی (4% = S سیاسی (008/0 = s) اجتماعی s=0/001 ,
و علمی (001/0 =Sمی دهند. در مقابل دختران دانشجوی شاهد بطور معناداری اهمیت بسیاری برای ارزش ها مذهبی قائل اند(000/0=s).
ب-رابطه وضع تأهل با نظام سلسله با نظام سلسله مراتب ارزشی
بررسی نظام آموزشی دانشجویان شاهد بر حسب وضع تأهل بیانگر آن است که میانگین نمره ارزش های سیاسی مجردان برایر با 23/4 و متأهلان برابر با 59/4؛ در خصوص ارزش های اجتماعی میانگین نمره مجردان برابر با 97/2 و متأهلان 59/2 و درباره ارزش های هنری نیز مجردان دارای میانگین برابر با 16/4 و متأهلان 48/4 می باشند. استفاده از آزمون t با سطح معنا داری متناظر نشان میدهد پاسخگویان مجرد بطور معناداری اهمیت بیشتری برای ارزش های سیاسی(01/0= هنری (008/0s=قائل بوده و در مقابل متأهلان اولویت بیشتری به ارزش های اجتماعی (001/0=Sمی دهند. این رابطه به لحاظ آماری معناداری شده است. البته در سایر موارد رابطه معناداری مشاهده نمی گردد.
ج) رابطه گروه سنی با نظام سلسله مراتب ارزشی
نتایج انجام آزمون تحلیل واریانس یکطرفه جهت بررسی میانگین نمرات ارزش های آلپورت بر حسب گروه سنی 20سال و کمتر 21 تا30 سال 31 تا 40سال بدین گونه است: در خصوص ارزش های اقتصادیs=%86؛ F=%14، ارزش سیاسیF=%75 ;S=%4 ارزش اجتماعیS=%6 ؛ F=1/84، ارزش مذهبی S=/54؛ F=/60 ، ارزش هنری S=/65؛ F=/42، ارزش علمی S=%9؛ F=2/4 بنابراین می توان نتیجه گرفت در بین دانشجویان شاهد تفاوت چندانی بین میانگین سلسله مراتب ارزشی بر حسب گروه های مختلف سنی مشاهده نمی گردد.
د- رابطه مقاطع تحصیلی با نظام سلسله مراتب ارزشی
چنانچه از جدول مربوطه بر می آید رابطه آماری مقاطع تحصیلی دانشجویان با ارزش های مذهبی (S=0/54 ؛ F=4/08) وعلمی (000/0 = S؛ F=8/82) معنا داری گردیده است، به نحوی که میانگین نمره ارزش های مذهبی در مقطع کاردانی برابربا 55/2، کارشناسی برابر با 91/2 و کارشناسی ارشد و بالاتر برابر با 46/3 بوده است. همچنین در خصوص ارزش های علمی نمره دانشجویان مقطع کاردانی برابر با 06/3، کارشناسی برابر با 10/3 و کارشناسی ارشد و بالاتر برابر با36/2می باشد. بنابراین ملاحظه می گردد دانشجویان مقطع کاردانی و کارشناسی در مقایسه با مقطع کارشناسی ارشد و بالاتر بطور معنا داری به ارزش های مذهبی توجه بیشتر داشته و در مقابل درباره ارزش های علمی دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و بالاتر نسبت با سایر مقاطع اولویت بیشتری قائل اند.

ه- رابطه نحوه شهادت با نظام سلسله مراتب ارزشی
 

نتایج استفاده از آزمون t درباره میانگین نمرات ارزش های مختلف بر حسب نحوه شهادت بستگان فرزندان شاهد نشان می دهد که هیچ رابطه معنا داری در این باره مشاهده نمی گردد.

جدول 1-4-4 : نتایج آزمون تحلیل واریانس یکطرفه و تی تست درباره نظام ارزشی آلپورت بر حسب ویژگی های عمومی

مقیاس آلپورت			اقتصادی	سیاسی	اجتماعی	مذهبی	هنری	علمی
جنسیت	مردان		49/3	4/15	3/05	3/18	4/14	2/92
	زنان		69/3	4/43	3/76	2/60	4/29	3/15
	آزمون		T=1/97S=%4	T=2/6  S=0/008	T=3/53  S=0/001	T=3/94  S=0/000	T=1/64  s=0/10	T=2/56  S=0/01
وضع تأهل	مجرد		3/62	4/23	2/97	2/88	4/16	3/06
	متأهل		3/52	4/59	2/56	2/83	4/48	2/95
	آزمون		T=0/73  S=0/4	T=2/54   S=0/01	T=3/4   S=0/001	T=0/25   s=0/8	T=2/66  s=0/008	T=0/91 S=0/35
گروه سنی		20سال و کمتر	3/63	4/26	3/01	2/78	4/17	3/07
		21 تا 30	3/59	4/29	2/87	2/90	4/23	3/07
		31تا40	3/51	4/56	2/68	3/13	4/34	2/64
		آزمون	F=0/75   S=0/47	F=0/75   S=0/47	F=1/84  S=0/16	F=0/60 s=0/54	F=0/42  S=0/65	F=2/41  S=0/09
مقطع تحصیلی		کاردانی	4/49	4/49	2/97	2/55	4/27	3/06
		کارشناسی	4/24	4/24	2/87	2/91	4/19	3/10
		کارشناسی ارشد و بالاتر	4/37	4/37	2/94	3/46	4/41	2/36
		آزمون	F=0/66   S=0/51	F=1/75  S=0/17	F=0/64  S=0/62	F=4/08  S=0/01	F=0/89  S=0/41	F=8/82  S=0/000
نحوه شهادت		جبهه	3/55	4/33	2/93	2/88	4/24	3
		بمباران	3	4/23	2/98	2/91	4/15	3/10
		آزمون	T=1/28   S=0/19	T=0/81   S=0/41	T=1/35 S=0/17	T=0/17 S=0/86	T=0/84  S=0/4	T=1/003  S=0/31

فرضیه دوم : بین ویژگی های عمومی دانشجویان شاهد با وضعیت ساختار ارزشی (شوارتز) رابطه معناداری وجود دارد.

الف- رابطه جنسیت با ساختار نظام ارزشی
 

چنانچه از جدول مربوطه و نیز نتایج آزمون t مشهود است، میانگین ارزش سنت در بین پسران شاهد برابر با 87/3 و در بین دختران برابر با 09/4 و نیز در زمینه ارزش لذت طلبی میانگین پسران برابر با 77/3 و دختران 99/3 می باشد. تفاوت میانگین ها د ر این دو ارزش به لحاظ آماری معناداری گردیده است (S=0/02 ،t=2/92). بنابراین می توان نتیجه گرفت دختران شاهد نسبت به پسران اولویت بیشتری به ارزش های سنت و لذت طلبی در زندگی می دهند. در مورد سایر ارزش های دیگر دختران نیز میانگین بالاتری را کسب نموده اند، ولی به لحاظ آماری معناداری نگردیده است.

ب-رابطه وضع تأهل با ساختار نظام ارزشی
 

نتایج آزمون t در خصوص وضعیت ارزش های دهگانه شوارتز بر حسب وضع تأهل در بین پاسخگویان نشان می دهد که در این باره فقط ارزش خیر خواهی رابطه آماری معناداری را نشان می دهد، به نحوی که میانگین نمره مجردان برابر با 94/3 و متأهلان برابر با 15/4 می باشد. همچنین کمیت t برابر با 19/2 و سطح معناداری قابل قبول می باشد(S=0/00). این از آن روست که متأهلان نسبت به مجردان اهمیت بیشتری نسبت به اکثر ارزش های مورد سنجش نشان می دهند.

ج- رابطه گروه سنی با ساختار نظام ارزشی
 

نتایج حاصل از آزمون F در خصوص رابطه گروه سنی با ارزش های دهگانه شوارتز، سطح معنا داری مطلوبی را در خصوص ارزش استقلال نشان می دهد، به نحوی که دانشجویان 20 سال و کمتر میانگین 11/4 ، 21 تا 30 سال با میانگین 94/3 و 31 تا 40 سال با میانگین 26/4 به اولویت بندی آن پرداخته اند. همچنین مقدارF برابر با 92/3 و سطح معناداری بدست آمده مطلوب گزارش شده است(s=0/02) . بنابراین می توان نتیجه گرفت پاسخگویان 31 تا 40 سال و نیز 20 سال و کمتر در مقایسه با گروه های سنی پایین تر اولویت بیشتری به ارزش استقلال داده اند.شایان ذکر است دانشجویان 31 تا 40 سال و نیز 20سال و کمتر در مقایسه با 21 تا 30 سال اولویت بیشتری برای سایر ارزش ها قائل هستند.

د- رابطه مقطع تحصیلی با ساختار نظام ارزشی
 

چنانچه در جدول مربوطه ملاحظه می گردد میانگین نمرات دانشجویان مقطع کاردانی در خصوص ارزش سنت برابر با 24/4 ، در مقطع کارشناسی برابر با 94/3 و در مقطع کارشناسی ارشد و بالاتر برابربا 75/3گزارش شده ا ست. همچنین مقدارF برابر با 2/4 و سطح معناداری حاصل مورد تأیید می باشد(s=0/01). بنابریان دانشجویان مقطع کاردانی به طور معناداری اولویت بیشتری برای ارزش های سنتی قائل اند. در سایر موارد تفاوت میانگین ها چندان مشهود نیست تا منجر به تأیید رابطه آماری گردد.
نتایج به عمل آمده از انجام آزمون t بیانگر آن است که بین نحوه شهادت بستگان با ارزش خیر خواهی (s=0/000 ؛ t=3/67)، ارزش همنوایی (s=0/003؛ t=2/97) و ارزش موفقیت (s= 0/03؛ t=2/80 ) رابطه معناداری وجود دارد. بدین معنی که فرزندانی که شهادت والدین آنها در جبهه اتفاق افتاده است به طور معناداری اولویت بیشتری برای ارزش های خی خواهی، همنوایی و موفقیت قائل اند. در سایر ارزش های مورد بررسی نیز این تفاوت مشهود است ولی به لحاظ آماری معناداری نمی باشد.
جدول 1-2-4-4: نتایج آزمون تحلیل واریانس یکطرفه و تی تست درباره نظام ارزشی شوارتز بر حسب ویژگی های عمومی

مقیاس شوارتز		جهانگرایی	خیرخواهی	سنت	همنوایی	امنیت
جنسیت	مردان	85/3	3/98	3/87	4	3/84
	زنان	97/3	3/98	4/09	4	3/9
	آزمون	T=29/1  s=0/19	T=0/00  s=0/99	T=2/34  s=0/02	T=0/007  s=0/99	T=0/54 s=0/58
وضع تأهل	مجرد	3/91	3/94	3/97	3/97	3/87
	متأهل	3/91	4/15	4/07	4/16	3/85
	آزمون	T=0/008   s=0/99	T=2/19  s=0/000	T=0/88  s=0/4	T=1/72  s=0/08	T=0/16 s=/86
گروه سنی	20سال وکمتر	3/98	3/92	4/15	4/09	3/95
	21تا40	3/87	4	3/92	3/96	3/84
	31تا40	4/13	4/03	¼	4/10	3/77
	آزمون	F=1/49  s=0/86	F=1/03  s=0/35	F=1/26  s=0/28	F=2/22  s=0/11	F=3/91 s=0/02
مقطع تحصیلی	کاردانی	4/05	4/06	4/24	4/15	4/07
	کارشناسی	3/88	3/95	3/94	3/98	3/81
	کارشناسی ارشد وبالاتر	3/92	3/98	3/75	3/81	3/87
	آزمون	F=1/11  s=0/32	F=0/65  s=0/52	F=4/20  s=0/01	F=1/97  s=0/14	F=1/92 s=0/14
نحوه شهادت	جبهه	3/93	4/05	¼	4/07	3/89
	بمباران	3/83	3/76	3/90	3/80	3/77
	آزمون	T=0/93  s=0/35	T=3/67  s=0/000	T=1/05  s=0/29	T=2/97  s=0/003	T=1/04 s=0/3

 

مقیاس شوارتز		قدرت	موفقیت	لذت طلبی	برانگیختگی	استقلال
جنسیت	مردان	57/3	3/69	3/77	3/57	3/95
	زنان	57/3	3/84	3/99	3/67	4/05
	آزمون	T=0/06  s=0/9	T=1/52 s=0/12	T=2/92  s=0/004	T=1/24 s=0/21	T=1/49 s=0/13
وضع تأهل	مجرد	3/55	3/75	3/88	3/65	3/99
	متأهل	3/63	3/85	3/93	3/45	0/04
	آزمون	T=0/66  s=0/5	T=0/70 s=0/48	T=0/41  s=0/67	T=1/91 s=0/05	T=0/6 s=0/54
گروه سنی	20سال و کمتر 3/723/56	3/60	3/86	3/99	3/73	4/11
	21 3/913/78تا31	3/53	3/72	3/85	3/56	3/94
	31 تا40	3/84	3/91	3/84	3/78	4/26
	آزمون	F=1/49 s=0/86	F=1/03 s=0/35	F=1/26 s=0/28	F=2/22  s=0/11	F=3/91  s=0/02
مقطع تحصیلی	کاردانی	3/67	3/89	4/06	3/75	4/09
	کارشناسی	3/56	3/75	3/84	3/58	3/97
	کارشناسی ارشد و بالاتر	3/34	3/62	3/83	3/65	4/11
	آزمون	F=1/51 s=0/22	F=0/97 s=0/37	F=2/46 s=0/08	F=1/29 s=0/27	F=1/30 s=0/27
نحوه شهادت	جبهه	3/61	3/82	3/92	3/65	3/02
	بمباران	3/43	3/59	3/80	3/50	3/91
	آزمون	T=1/87  s=0/06	T=2/8  s=0/03	T=1/33 s=0/18	T=1/74 s=0/08	T=1/49  s=0/13

بحث و نتیجه گیری
 

بی تردید ارزش ها معیارهایی هستند که به فرهنگ و هنجارهای اجتماعی جامعه معنا می بخشد و پایه و اساس بینش و کنش انسانها قرار می گیرند. از سویی ترجیحات و سوگیری های ارزشی یکی از مهمترین تعیین کننده های جهت های رفتاری اعضای یک جامعه هستند. از آن جا که هر جامعه ای بر پایه اقتضائات خویش، ارزش های خاص خود را داردو بر اثر گذر زمان این ارزش ها نیز تغیر خواهند کرد؛ لذا با عنایت به عناصر زمان و مکان افراد با ارزش های متفاوت روبرو هستند. این بررسی در بررسی ساختار و سلسله مراتب نظام ارزش دانشجویان شاهد استان ایلام از مقیاس ششگانه آلپورت و دهگانه شوارتز استفاده نموده است.
نتایج حاصل از یافته های به دست آمده پیرامون اهداف تحقیق مبنی بر شناخت اولویت های ارزش دانشجویان شاهد و مقایسه آنها با سایر پژوهش های صورت گرفته و نیز در سطح درونی وضعیت نظام ارزشی بر حسب ویژگی های عمومی دانشجویان نشان می دهد که سلسله مراتب اولویت ارزش های ششگانه آلپورت در نظر دانشجویان شاهد عبارتند از : ارزش های مذهبی، اجتماعی، علمی، اقتصادی، هنری و سیاسی. بر ا ین مبنا ارزش های مذهبی در اولویت اول و ارزش های سیاسی در رتبه ششم قرار می گیرند. البته تیموری(1377) در بین دانش آموزان تهرانی بدین اولویت بندی رسیده است: ارزش های اقتصادی، علمی، مذهبی، اجتماعی، سیاسی و هنری.
در خصوص نظام ارزش های دهگانه شوارتز اولویت صورت گرفته بدین گونه است : ارزش همنوایی، استقلال، سنت، خیر خواهی، لذت طلبی، امنیت، موفقیت، برانگیختگی، قدرت. در تحقیق فرامرزی (1379) نتایج بدست آمده در بین دانشجویان غیر شاهد چنین اولویت بندی شده است : خیر خواهی، جهانگرایی، امنیت،استقلال، موفقیت، همنوایی، قدرت، برانگیختگی، لذت طلبی و سنت. چنانچه ملاحظه می گردد وضعیت نظام ارزشی در بین دانشجویان شاهد در مقایسه با غیر شاهد چندان تفاوتی وجود ندارد.
دیگر نتایج درباره ارزش های مختلف برحسب ویژگی های عمومی نشان می دهد که بر حسب جنسیت، دختران شاهد اولویت بیشتری برای ارزش های مذهبی، سنتی و لذت طلبی قائل اند؛ در مقابل پسران بطور معنا داری توجه بیشتری به ارزش های اقتصادی، اجتماعی و علمی دارند،در بین افراد متأهل ارزش های اجتماعی و خیر خواهی بیشتر اهمیت دارد؛ در مقابل مجردان به لحاظ آماری نمره بیشتری را نسبت به ارزش های سیاسی و هنری داده اند.در خصوص گروه های سنی مختلف مورد مطالعه جدای از ارزش استقلال که در بین دانشجویان سنین 31 تا 40 سال اهمیت دارد، تفاوت در اولویت ارزشی چندان مشهود نیست. بر حسب مقاطع تحصیلی مختلف دانشجویان مقاطع تحصیلی کاردانی در مقایسه با سایر مقاطع توجه بسیاری به ارزش های مذهبی و سنتی دارند و در مقابل دارندگان تحصیلات کارشناسی ارشد و بالاتر به ارزش های علمی بیشتر توجه نشان داده ا ند. بررسی صورت گرفته در زمینه نحوه شهادت، نشان از این دارد کسانی که بستگان آنها در جبهه شهید شده اند توجه بیشتری به ارزش های خیر خواهی، همنوایی و موفقیت دارند.
در مجموع می توان اذعان داشت وضعیت نظام ارزشی فرزندان دانشجوی شاهد استان ایلامی چندان تفاوت قابل ملاحظه ای با سایر دانشجویان ندارند، گرچه توجه کمتری به ارزش های سیاسی و هنری و نیز ارزش قدرت، برانگیختگی و موفقیت را می توان به عنوان کاستی و بی تفاوتی در تمایلات و گرایشات آن ها در نظر داشت که بایستی برنامه ریزی و برگزاری جلسات و کارگاه های آموزشی به پرورش این نوع از انگیزه ها و ارزش ها در بین آن ها مبادرت ورزید.
منابع:
1- آزاد ارمکی، تقی و احمد غیاثوند(1383)، جامعه شناسی تغییرات فرهنگی در ایران، تهران
2- آنا ستازی،ا.(1371)، روان آزمایی، ترجمه : محمد نقی براهنی، تهران : انتشارات دانشگاه تهران
3- اینگلهارت، رونالد(1373)، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه : مریم وتر، تهران نشر کویر.
4- ترنر، جاناتان(1372)، ساخت نظریه جامعه شناسی، ترجمه : لهسایی زاده، دانشگاه شیراز.
5- توکلی، مهناز(1378)، «ارزش ها، مفاهیم و ابزارهای سنجش»، تهران : نامه پژوهش، سال چهارم، شماره 14 و15 پاییز و زمستان.
6- تیموری، کاوه(1377)، بررسی و مقایسه نظام ارزش های پسران و پدران و عوامل مرثر بر آن در شهر تهران، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
7- داریا پور، زهرا(1382)^«بررسی ساختار ارزشی و اولویت های ارزشی شهروندان تهرانی»، تهران: فصلنامه فرهنگ عمومی، شماره سی و هفت.
8- رروشه، گی،(1379)، کنش اجتماعی، ترجمه : همازنجانی زاده، مشهد: دانشگاه فردوسی، چاپ چهارم
9- فرامرزی،داود(1378)، « نظریه ساختار ارزش های شوارتز»،تهران : نامه پژوهش، سال چهارم، شماره 14و 15 پاییز و زمستان.
10- محمد خلیفه،عبدالطیف،(1378) بررسی روان شناختی تحول ارزش ها، ترجمه: سید حسن سیدی، مشهد : انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول.
11- ملکی، امیر،(1375)، بررسی رابطه پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده با گرایش های ارزشی نوجوانان، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
12- نیک گهر، عبدالحسین ،(1373)، مبانی جامعه شناسی، تهران: رایزن، نوبت چهارم.
13- نیک گفتار، منصوره(1377)،«بررسی رابطه بین سلسله مراتب ارزش ها و سلامت روان در مقطع سنی 18 تا 30 سال»، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد روان شناسی، دانشگاه اصفهان.
14-Rokeach, Milton, “Belifes,(1968) Attitude and vaiues” Jossey Bass publishers,
15-Norman.Feather.(1975) “Value in Education and Society,”
16-Edgar F. Borgatta & Marie L. Borgatta, (1992)Encyclopedia of Sociology, New York: Macmillan Publishing Company,.
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت :amirpetrucci0261