فتحي شقاقي، خروجي از قاعده تاريخ

عبدالاله بلقزيز، انديشمند و استاد دانشگاه مغرب و عضو کنگره قومي - اسلامي جهان عرب
درآمد
ژرفاي آگاهي و معرفت شهيد شقاقي نسبت به نيازهاي جدي جهان اسلامي در برهه اي حساس، ويژگي بارزي است که عبدالاله بلقزيز وقتي آن را در کنار تلاش هاي مجدانه و مجاهدت هاي مؤثر اين شهيد معني مي کند، استواري و صلابت شخصيت او را در نظر مي آورد و نقش تاريخي وي را تحسين مي کند. او معتقد است که مناقب و نيکي هاي اين شهيد به قدري فراوان است که برشمردن آن در اين فرصت ها ممکن نيست و تنها مي توان نمونه هايي از آن را بازگو کرد. ديدگاه هاي اين انديشمند جهان عرب را در زير مي خوانيد.
سالگشت شهادت دکتر فتحي شقاقي رهبر ملي فلسطين، فرمانده«جنبش جهاد اسلامي » فرصتي مغتنم خواهد بود تا بازنگري و ارزيابي در روند تجربه مبارزات و انديشه هاي شخصيتي صورت گيرد که سمبل جديد نسل سياسي فلسطيني و اعراب بوده است.
اين نماد توانست تحول شگفت انگيزي درمسير روند انقلاب ملت فلسطين و انقلاب هاي فکري در آگاهي هاي سياسي تشکيلاتي معاصر جهان عرب ايجاد کند.
اگر امکان ترسيم چشم انداز اين تجربه غني مي بود، مي شد آن را تجربه «پل ارتباط ميان فاصله ها» ناميد زيرا در گذشته جدايي و فاصله زيادي در جنبش ملي فلسطين و جنبش آزادي بخش ملي - عربي ايجاد گرديد و ادامه گسترش آن زيان هاي جبران ناپذيري بر آرمان فلسطين وارد ساخت. اولين حفره اي که شهيد فتحي شقاقي توانست بر روي آن پل ارتباطي برقرار سازد، پل ارتباط ميان روشنفکر و سياستمدار و ميان انديشمند و مبارز بود.
درشخصيت شهيد شقاقي والاترين نمونه هاي انديشه و شناخت و زيبنده ترين لحظه هاي تلاش و مجاهدت بروز يافت.
تلاقي اين دو ويژگي در شخصيت وي شگفت انگيز است. در حالي که در گذشته جدايي ديرينه اي در ميان روشنفکران ايجاد گرديده بود و آنان را به گروهي نظريه پرداز و جدا از جامعه سياسي مبدل ساخته بود و سياستمداران را نيز به دسته اي از عناصر حرفه اي که دچار روزمرگي و بي برنامگي و نداشتن آگاهي و علم شده بودند، مبدل نموده بود. فتحي شقاقي روشنفکري در ميان سياستمداران و سياستمداري درميان روشنفکران بشمار مي رفت و بلکه بر خلاف بسياري، روشنفکري بارز و ممتاز در ميان روشنفکران و سياستمداري برجسته درميان سياستمداران بود که نمونه اي بي نظير و بي همتا بود. وي در همه شرايط بهترين دليل براي ادعاي اين فرضيه بود که تأکيد مي دارد فعاليت هاي سياسي بدون پشتوانه نظري حرکت بسوي گمراهي است و فعاليت فکري که مبتني بر اصول ارزشي و با آرمان نباشد يک تن آسايي نظري است که اصول آن در چارچوب کاميابي نمادين بيرون نمي رود.

-پل ارتباطي ديگري که وي بر روي حفره و فاصله اي ديگر ايجاد نمود، پل ميان عربيت و اسلام از ديدگاه سياسي فلسطيني ها و اعراب بود. مبالغه آميز نخواهد بود اگر گفته شود که شهيد شقاقي از پايه گذاران مصالحه ميان اين دو رقيب بود. وي توانست موازنه و آشتي ميان ارتباط ومناقشه آنان و نه خصومت و جدايي ايجاد کند وي توانست تند باد ستيزه جويي را از آنان دور سازد و با اين اقدام درسي آموزنده به اصول گرايان دو رقيب ملي گرايان و اسلام خواهان بياموزد و آنان را به ميزان هزينه هاي سنگيني که در اثر فرسايش سرمايه هاي وحدت ميان اعراب و مسلمانان در رويارويي مقدس ملي با دشمن صهيونيستي هدر مي دهند، آگاه نمود.
به منظور دستيابي به حقوق مشروع واصولي خود در بازپس گيري سرزمين هاي اشغالي و برقراري حاکميت ملي و حفظ کيان امت، ترجمه عملي اين آگاهي جدلي ترکيبي نزد شهيد ما شقاقي (بمثابه)دفاع از عمق استراتژي عربي اسلامي آرمان فلسطين در رويارويي با صهيونيزم و کيان تحميلي آن در سرزمين اعراب و اسلام مي باشد. گزافه گويي نيست اگر دراين خصوص اذعان کنيم که وي پايه گذار چهارمين گرايش ملي گرايي فلسطيني (درونگرا) و گرايش قومي و گرايش اسلامي بوجود آورد.
سومين طرح پل ارتباطي که در انديشه شهيد فتحي شقاقي ايجاد گرديد، تجربه جنبش سياسي وي (جنبش جهاد اسلامي) بود که با اين طرح پل ارتباطي ميان گفتمان سياسي انقلابي و عمل گرايي ايجاد کند، رازي را پنهان نخواهيم کرد اگر گفته شود صحنه سياسي فلسطين سرشار از شعارهاي تند انقلابي است که بر اکثر گروه ها غلبه کرده بود هر چند بهترين شيوه اولويت دادن به مبارزه مسلحانه در رويارويي با دشمن و پايبندي شديد بر عدم سست شدن اصولي ملي در برابر چالش ها و سازش ها است ولي اين افراطي گري انقلابي و ايدئولوژيک در واقعيت هاي عيني تاثيرگذار نخواهد بود. زيرا طرح مبارزه مسلحانه از چارچوب متون نگارشي بيرون نمي آيد مگر به ندرت و از سوي گروهي اندک که انگيزه هاي اعتقادي و ديني و ملي داشته باشند. ويژگي شهيد شقاقي و جنبش وي در اين اصول نهفته است. که بايد طرح مبارزه مسلحانه به فعاليت سياسي درآيد و نمود فرهنگي نوين آن به ساختار منابع اسلامي مانند جهاد بازگرداننده شود و جنبش با واژه جهاد مزين نگرديد مگر اين که جهاد جزء اصول و اولويت هاي فعاليت هاي ملي قرار گرفت.
ويژگي هاي ذکر شده تمامي مناقب و نيکي هاي شهيد فتحي شقاقي نيستند بلکه بسيار اندک از ويژگي هاي فراوان او به شمار مي آيند که فرصت طرح تمامي آن وجود ندارد. مي توان گفت ميراث شهيد ما قابل شمارش نيست ولي شايسته آن بود که براي معرفي اين الگوي ارزنده و نادر نمونه هايي را بيان داريم زيرا علاوه بر اين که ارزش آن را دارد، که مورد توجه علمي و تاريخي واقع گردد تا افزون بر تدوين زندگينامه آن شهيد به عنوان يک شخصيت فرهيخته، مبارزه گر و فرمانده، تاريخ جنبش ملي فلسطين در دوران معاصر يعني دوران اوج گيري مبارزات جنبش اسلامي نيز تدوين گردد.
نويسنده اين مقاله افتخار آشنايي رو در رو با شهيد فتحي شقاقي را در مناسبت هاي مختلف در بيرون (چهار مناسبت ) داشت تا پيرامون مسايل فکري و سياسي مختلف به بحث و گفتگو بنشينيم.
خاطر نشان مي گردد (شهيد يکي از ميهمانان اجلاس قومي اعراب و اجلاس قومي اسلامي) بود و نويسنده اين سطور اعتراف دارد که ديدار با دکتر فتحي شقاقي بهترين خاطره ها را بر انديشه راقم اين سطور بر جاي گذارد و اذعان مي نمايم که در برابر يکي از رهبران نوين و بي همتا قرار گرفتم که سرشار از توانايي، کفايت، همت و دورانديشي بود. بنابراين با فقدان اين شهيد که با گلوله هاي موساد صهيونيستي از پاي درآمد. خلاء عميق و زيان بزرگي دامنگير ما گرديد.
منبع: ماهنامه شاهد یاران، شماره 26