رفتار ضد اجتماعي

رفتار ضد اجتماعي الگوئي است که معمولاً در کودکي شروع شده و غالباً در تمام عمر دوام مي يابد. اين رفتار، يا غير قانوني يا غير اخلاقي يا هر دو بوده و به هر حال تخطي از سيستم قانوني جامعه است. بنظر متخصصي به نام «دوورتي لوئيس» اين اصطلاح را مي توان در مورد افراد بهنجاري به کار برد که «سعي مي کنند زندگي نيرنگ بازانه اي را بگذرانند مثل: برخي از دزدان حرفه اي، باجگيرها يا قاچاقچيان مواد غير قانوني».

اصطلاح «رفتار ضد اجتماعي» در مورد کساني به کار مي رود که رفتارشان ناشي از اختلال رواني نيست و ممکنست شامل کساني باشد که هيچ وقت معاينات کامل روانپزشکي هم از آنان به عمل نيامده تا معلوم شود که اختلال رواني دارند يا خير. افراد ضد اجتماعي ممکنست در عين حال شديداً دچار اختلال بوده، از آسيب مغزي عضوي در رنج باشند يا ممکنست عقب ماندگي ذهني داشته باشند. و به هر حال رفتار ضد اجتماعي را جدا از انواع اختلالات ذکر شده در بالا مطرح مي کنند فرديکه رفتار ضد اجتماعي و بر عليه اجتماع دارد اما دچار هيچ نوع بيماري و آسيب رواني و عقب ماندگي ذهني نيست.
رفتار ضد اجتماعي بزرگسالي ممکن است تحت تأثير عوامل ژنتيک، محيطي يا روانشناختي قرار بگيرد.
درمورد عوامل ژنتيک - مطالعات با دوقلو ها نشان دهنده ي اين است که درصد ابتلاء در افراد دوقلوي يک تخمکي 60 درصد و در دوقلوهاي دو تخمکي 30 درصد است. نيز مطالعات فرزند خواندگي هم نشانگر اين است که ميزان وجود رفتار ضد اجتماعي در بستگان بيولوژيک فرزند خوانده هائي که با رفتار ضد اجتماعي مشخص بوده اند و نيز ميزان بروز رفتارهاي ضد اجتماعي در فرزند مبتلايان به اين اختلال که دور از والدين بيولوژيک به فرزند خواندگي پذيرفته شده اند بالاتر است.

درمورد عوامل اجتماعي- در مناطقي که خانواده هايي با وضعيت اجتماعي اقتصادي پائين سکونت دارند فرزندان پسر کارگران فاقد مهارت يا از طبقه پائين نسبت به فرزندان پسر کارگران ماهر يا متعلق به طبقه ي متوسط، حداقل در دوره ي نوجواني و جواني، به اعمال ضد اجتماعي جدي و فراوانتر دست مي زنند. اين نتايج و يافته ها در مورد فرزندان دختر کمتر صادق است. با اين حال از اين نظر در ممالک مختلف مطالعات نتايج مشابهي بدست داده است. زمينه هاي تربيت خانوادگي که در گروههاي داراي وضعيت اجتماعي اقتصادي پائين و طبقه ي متوسط، به شکلي جدا تشخيص داده شده است عبارتست از: روشهاي محبت آميزتر در مورد انضباط، محروم ساختن از محبت به جاي تنبيه جسمي، نظر منفي والدين نسبت به رفتار پرخاشگرانه و تمايل بيشتر به منحرف ساختن آن و قدرت کلامي بيشتر براي بحث در جنبه هاي مختلف ارزشها و منبع رفتار در طبقات متوسط.
رفتار ضد اجتماعي در بزرگسالان با مصرف و سوء مصرف الکل و دارو نيز رابطه دارد. اعمال ضد اجتماعي خشونت بار با دسترسي آسان به سلاح سرد و گرم تسهيل مي شود. چنين افرادي معمولا در کار، ازدواج و مسائل مادي با مشکلات همراه بوده و معمولاً با مقامات مختلف تعارض هايي را پيدا مي کنند.

درمان رفتار ضد اجتماعي
 

براي درمانگر مشکل است براي تغيير رفتاري که تقريبا به طور مداوم در سراسر عمر وجود داشته است و روان درماني در مورد آن موثر نبوده است و حتي با درمان هاي زيست شناختي از جمله داروها نيز پيشرفت عمده اي حاصل نشده است اميدي براي بهبودي و درمان داشته باشد. گرچه که درمان هاي گروهي گاهي مفيد تشخيص داده مي شود. بسياري از بزهکاران نوجوان و مجرمين بالغ در زندان يا مؤسسات و تاديب گاه، کم و بيش نسبت به روشهاي درمان گروهي واکنش نشان داده اند. ظاهرا سابقه خشونت، رفتار جنائي و ضد اجتماعي پس از 40 سالگي فروکش مي کند. خود رفتار جنائي نيز که در بعضي مطالعات به 90 درصد مي رسد در سنين مياني عمر پائينتر مي آيد.

پيشگيري
 

از آنجا که رفتار ضد اجتماعي در دوران کودکي شروع مي شود لذا بايد به پيشگيري بزهکاري تمرکز شود. هر وسيله اي که بهداشت جسمي و رواني کودکان محروم از نظر اجتماعي- اقتصادي و خانواده آنان را بهبود بخشد احتمالا مي تواند از ميزان بزهکاري و خيانت بکاهد. چون بسياري از افرادي که در حال حاضر خشن و بي رحم هستند در گذشته انواعي از صدمات را بر سلسله اعصاب مرکزي خود متحمل شده اند که از دوره قبل از تولد شروع شده و در طول کودکي و نوجواني دوام يافته است. لذا برنامه هائي براي آموزش والدين در زمينه خطرات صدمات وارده به سلسله اعصاب مرکزي کودکان، از جمله تاثير الکل و داروها در مغز جنين در حال رشد تدارک ديده مي شود. آموزش مردم در مورد تأثير ويرانگر الکل بر رفتار و تسهيل خشونت نيز ممکن است در کاهش ميزان جرائم مؤثر باشد. موفقترين راههاي پيشگيري در زمينه ي پزشکي از سرمايه هاي بهداشت رواني گسترده ي مردمي در اجتماع سرچشمه مي گيرد(از جمله مبارزه با مصرف دخانيات) و نيز برنامه هائي که آسيب پذيري فردي را جستجو مي کند(مثل سنجش فشار خون در افراد)در مطالعه رفتار ضد اجتماعي معلوم شده است که سهم عوامل فرهنگي گوناگون و مجموعه هاي آسيب رساننده و آسيب پذير فردي زيستي -رواني-اجتماعي خيلي مهمند و لذا برنامه هاي پيشگيري بايد هر دو نوع عوامل را شناخته و آنها را لحاظ نمايد.
منبع:
خلاصه روانپزشکي علوم رفتاري - روانپزشکي باليني.
کاپلان. ترجمه: نصرت اله پورافکاري
منبع:نشريه بهداشت روان، شماره 35.