اي که پنجاه رفت و در خوابي

5 دهه و روزگار سپيد و سياه سرخ ها
 

يک دهه ديگر تمام شد. با پايان دهه 80 مي توانيم مقايسه اي ميان ادوار مختلف پرسپوليس داشته باشيم. تيم سرخپوش پايتخت که در سال 1343 در فوتبال ايران تاسيس شده است، حالا در 5 دهه مختلف، 5 روزگار متفاوت دارد که در اين مجال به بررسي اين دوره ها پرداخته ايم.

دهه 40
 

1- باشگاه ورزشي پرسپوليس توسط C.R.C افتتاح شد. شرکت مورد اشاره در سال 1335 ساخته شده و بعد از 5 سال در جهت رفاه کارکنان و توسعه و تکميل سيستم هاي رفاهي خود باشگاه پرسپوليس را افتتاح کرد. اين باشگاه در رشته هاي بولينگ، بسکتبال، واليبال و فوتبال فعاليت مي کرد.
2- به دنبال انحلال باشگاه شاهين، بازيکنان اين تيم به پرسپوليس گمنام پيوستند و نام اين باشگاه کوچک را پر آوازه کردند. فريادهاي شاهين و رنگ سفيد پيراهن، جايش را به غريوهاي پرسپوليس و رنگ سرخ داد.
3- پرسپوليس در مسابقات انتخابي اعزامي به رقابت هاي جام باشگاه هاي آسيا در سال 1968 به قهرماني رسيد و به اين مسابقات اعزام شد.
4- به دنبال افتتاح کارخانه ايران ناسيونال و آغاز خط توليد اتومبيل پيکان، محمود خيامي مدير عامل آن از علي عبده دوست نزديکش درخواست کرد تا ستارگان پرسپوليس را به پيکان بفرستد. پيکان که تيم متوسطي در سال 47 به شمار مي رفت و مرداني چون حسين هميشه جوان، علي پروين، نادر لطيفي و. .. را در اختيار داشت با جذب ستارگان پرسپوليس و استفاده از يک سر مربي بزرگ انگليسي به نام «آلن راجرز» قهرمان مسابقات تهران و جام بين المللي دوستي شد. به دنبال برکناري راجرز و آمدن استيوارت، ستارگان درجه اول پيکان به تيم سابق يعني پرسپوليس برگشته و در شهريور 49 بقيه ستارگان هم به پرسپوليس باز گشتند.
5- به جز ستارگان نسل اوليه پرسپوليس شامل هادي طاووسي، آشتياني، برادران وطنخواه، کاظم رحيمي، فريدون معيني، محراب شاهرخي، اصغر اديبي، فريدون ممبيني، همايون بهزادي، حسين کلاني، صفر ايرانپاک، ناظم گنجاپور، محمود بيداريان و... در سال هاي دهه 40، نفراتي مثل محمود خوردبين، علي پروين، عزيز اصلي، داريوش مصطفوي، اسماعيل حاج رحيمي پور و صفر ايرانپاک به اين تيم پيوستند.
6- در دهه 40 مرداني چون پرويز دهداري، رجبعلي فرامرزي وحسين فکري سر مربي پرسپوليس بودند.
7- در دهه 40 مديريت پرسپوليس را علي عبده و سرپرستي مجموعه را دکتر امير مسعود برومند بر عهده داشتند.

دهه50
 

1- در دهه 50 پرسپوليس دوران خوبي را سپري کرد. به حکم علي عبده، باشگاه پرسپوليس در اين دهه اعلام حرفه اي گري کرد. تيم حرفه اي از بازيکنان آماتور جدا شد. بازيکناني چون طاووسي، کاشاني، رضا وطنخواه، ابراهيم آشتياني، علي پروين، همايون بهزادي، کلاني و ايرانپاک اجازه بازي در مسابقات تهران را پيدا نکردند. عبده، باشگاه شهرک اکباتان را براي پرسپوليس خريد و تيم هاي حرفه اي دنيا مثل چلسي، کريستال پالاس و ناسيونال اروگوئه را براي بازي دوستانه با پرسپوليس به تهران فراخواند. تيم هاي مختلف براي کمک به پرسپوليس اعلام همراهي نکردند و بعد از يک سال و نيم با فروش ورزشگاه به باشگاه راه آهن و ادغام دو تيم، پرسپوليس از حرفه اي گري فاصله گرفت.
2- در سالهاي دهه 50، پرسپوليس 4 قهرماني عمده شامل قهرماني در ليگ دوم منطقه اي ( 51 - 50 )، ليگ اول تخت جمشيد (52)، ليگ سوم تخت جمشيد (54-53) و جام شهيد مهدي اسپندي (58) را به دست آورد.
3- علي عبده، مدير عامل پرسپوليس از وجود مصطفي مکري و حاج رضايي به عنوان مدير داخلي و سرپرست تيم بهره مي برد. بعد ازآن که عبده از ايران رفت، سازمان تربيت بدني و بنياد مستضعفان به اداره تيم سرخپوش پايتخت پرداختند.
4- در دهه 50 پرسپوليس از نفراتي به عنوان سرمربي بهره برد که مهم ترين آن ها: آلن راجرز، همايون بهزادي، بيوک وطنخواه، ايوان کونوف، منصور امير آصفي، پرويز قليچ خاني و محراب شاهرخي بودند. پرسپوليس با محراب شاهرخي به دهه 60 رفت.
5- در دهه50 پرسپوليس بازيکنان تازه اي را جذب کرد. بازيکاني که يا عضو تيم ملي بودند يا بعدها به تيم ملي پيوستند يا در حد بازيکن تيم ملي صاحب نام و اعتبار بودند. نفراتي مثل: اکبر افتخاري، اکبر محمدي، جواد ا..وردي، مسيح مسيح نيا، محمد دستجردي، محمدرضا زادمهر، جهانگير فتاحي، محمد حسين دادکان، بيژن ذوالفقار نسب، محمد مايلي کهن، عليرضا عزيزي، يعقوب فاطمي مقدم، وازگن صفريان، پرويز قليچ خاني، حميد درخشان، محمد صادقي، محمد پنجعلي، وحيد قليچ، عباس کارگر، کاظم سيد عليخاني، مجيد سبزي، جواد حسن زاده، ضيا عربشاهي و....
6- در دهه 50 پرسپوليس توانست در روزي تاريخي در فوتبال ايران، تاج را با حساب 6 بر صفر شکست دهد. اين بازي در روز 16 شهريور ماه سال 1352 برگزار شد.

دهه 60
 

1- در دهه60 مديريت پرسپوليس با شروع جنگ تحميلي دستخوش تغييراتي شد. بنياد مستضعفان، مديريت پرسپوليس را به سازمان تربيت بدني باز گرداند. اين در حالي بود که سازمان هم شرايط اداره تيم را نداشته و مديريت تيم به صورت اداري در سطحي بسيار نازل و کاملاً فرماليته صورت مي گرفت. به اين ترتيب اداره تيم به علي پروين و جمعي از دوستان او واگذار شد. افرادي که با حداقل هزينه ممکن در دوراني که اين تيم بودجه چنداني نداشت به اداره آن پرداختند. از سال 60 تا سال 67 تقريباً پولي در فوتبال وجود نداشت. تيم هايي مثل استقلال، پاس و.... بيشتر از پرسپوليس به بازيکنان شان دستمزد مي دادند، اما از اواخر دهه60 شرايط تا حدودي تغيير کرد و در سال هاي مورد اشاره همگام با افزايش دستمزدها در تيم هايي مثل پاس، پرسپوليسي ها هم مجبور به پرداخت دستمزد بيشتري به بازيکنان شان شدند. پرسپوليسي ها به خاطر مطالبات حداقل بازيکناني مثل مجيد نامجو مطلق، حتي از جذب آن ها استنکاف ورزيده و بازيکناني نظير شاهرخ بياني را با وعده هايي جذب کردند که در اين راه ناکام ماندند.
2- در سال 65، بنياد مستضعفان براي اداره پرسپوليس اظهار تمايل کرد. بنياد مستضعفان در زمستان 65، نام پرسپوليس را به «آزادي» تغيير داد، اما بعد از مصالحه با علي پروين که همه کاره پرسپوليس محسوب مي شد، نام تيم «پيروزي » شد. در سال 67، اختلاف بنياد با پرسپوليس منجر به کناره گيري علي پروين شد. کناره گيري پروين منجر به حمايت مردم از او و انصراف بنياد از ادامه مديريت شد. سازمان دوباره تيم را پس گرفت و مديريت خود را جدي تر از سابق القا کرد. در بهار 69، عباس انصاري فرد 34 ساله اولين مدير جدي در سالهاي اخير توسط سازمان تربيت بدني به مديرعاملي پرسپوليس منصوب شد.
3- دهه 60، دهه تعصب، دهه عشق ستاره ها به مردم و دهه قهرماني هاي متعدد پرسپوليس بود. اگر ليگ وجود داشت. پرسپوليس قدرت کسب تمام قهرماني ها را داشت اما در غيبت ليگ، پرسپوليس قهرمان مسابقات تهران در سالهاي 61، 65، 66، 67، 68، 69، و همچنين قهرمان جام حذفي تهران کشور در سال 66، قهرمان جام حذفي در سال 61 و 66 و...شد.
4- قهرماني هاي از دست رفته بسيار، پرسپوليس دهه 60 را آزار مي داد. پرسپوليس مي توانست قهرمان مسابقات سال 60 تهران، قهرمان 62 تهران، قهرمان جام حذفي سال 67 کشور و قهرمان ليگ باشگاهي سال 69 قدس باشد، اما باخت انضباطي 3 بر صفر (2 بار) و ضعف قضاوت (2 بار ) مانع کسب اين عناوين شد.
5- در پرسپوليس سال 60 ستارگان بسياري حضور داشتند. مهم ترين ستاره هاي دهه 60، ناصر محمد خاني و بهروز سلطاني (61 )، شاهرخ بياتي ، محمد حسن انصاري فرد، فرشاد پيوس و مرتضي فنوني زاده (65)، محسن عاشوري، مرتضي کرماني و سعيد نعيم آبادي (66)، مجتبي محرمي و کريم باوي (68)، نادر محمد خاني، سعيد عزيزيان و نادر ميراحمديان (69) بودند.

دهه 70
 

1- دهه 70، آغاز مسير حرفه اي گري در فوتبال ايران بود. در دهه 70، تيم هايي مثل پاس، کشاورز، بانک تجارت، پورا و. .. شروع پرداخت مبالغ کلان به بازيکنان کردند. اين رويه باعث شد پرسپوليس براي ادامه حيات خود شروع به فعاليتي مشابه اين تيم ها کند. در سال 71، عباس انصاري فرد شرکت پرسپوليس را به نام خود و دوستش ثبت کرد، مساله اي که اختلافات بسياري را در اواخر اين دهه به دنبال داشت. در سال 72 انصاري فرد و سازمان تربيت بدني با وزارت معادن و فلزات تفاهم کردند و پرسپوليس زير نظر وزارت معادن و فلزات قرار گرفت. در اين زمان حسين محلوجي وزير، رئيس هيات مديره و امير عابديني مدير عامل شدند. پرسپوليس دوباره مثل 20 سال قبل و دهه 50 پولدار شد. در سال 76، دولت جديد اجازه تيم داري را به وزراتخانه نداد. تا سال 1379 عابديني، مديريت پرسپوليس را با شکل و شمايل تازه ادامه داد. بازگرداندن پروين، تغيير رويه جذب بازيکنان متوسط به جاي ستاره ها و. .. باعث شد کار اين تيم تا سال 79 رو به نزول برود. به اين ترتيب هيات مديره پرسپوليس در سال 79، امير عابديني را برکنار و عباس انصاري فرد را دوباره به مديريت پرسپوليس منصوب کرد.
2- پرسپوليس در دهه 70 بعد از 18 سال سر مربي خارجي جذب کرد. در اين دهه پرسپوليس کار را با علي پروين شروع کرد.پروين که همزمان سرمربي تيم ملي و پرسپوليس در سال هاي 68 تا 72 بود، در سال 72 بعد از ناکامي در تيم ملي فوتبال، از پرسپوليس هم کناره گيري کرد. پنجعلي، درخشان و ناصر محمد خاني به صورت مشترک پرسپوليس را تا پايان سال 72 همراهي کردند. در ابتداي سال 73، ولاديسلاويگويچ سرمربي پرسپوليس شد اما بعد از چند ماه از اين تيم کناره گيري کرد. حميد درخشان و ناصر محمدخاني به ترتيب به عنوان سر مربي و مربي و پنجعلي به عنوان سرپرست تا پايان سال 73 پرسپوليس را همراهي کردند. از اسفند 73 تا اسفند 79 به ترتيب يورگن گده (74-73)، استانکو (75-74)، حميد درخشان (76-75)، ايوان مت کويچ (77-76) و علي پروين ( 77 تا پايان دهه )اداره پرسپوليس را بر عهده داشتند.
3- پرسپوليس دهه 70 تنها عنوان قهرماني خود را در آسيا بدست آورد و در مهر ماه سال 70 با پيروزي برابر المحرق بحرين قهرماني را در مسابقات فوتبال جام در جام آسيا به نام خود به ثبت رساند.
4- پرسپوليس دهه 70 قهرماني ليگ 74، 75، 77 و 78 را بدست آورد. پرسپوليس قهرمان جام حذفي 70 و 77 هم شد. سرخپوشان دو بار در اين دهه تيم سوم جام باشگاههاي آسيا شدند.
5- ستارگان بسياري دردهه 70 جذب پرسپوليس شدند. از سال 71 به بعد، خاکپور، استيلي، داداش زاده (71 )، شاهرودي، منافي و شاه محمدي (72 )، دايي، پيرواني، رهبري فرد، عابدزاده، نامجو مطلق (73)،مهدوي کيا، سعداوي، شافعي، گل محمدي و ترابيان (74)، باقري، ادموند بزيک، افتخاري، ميناوند (75 )، هاشمي نسب، کاويانپور، امامي فر (76 )، علي کريمي، بهنام سراج، داوود فنايي، انصاريان (77)، محمد برزگر، پايان رافت (78)، رضا جباري، حسن محمد خاني و.... از جمله نفرات مورد اشاره بودند.

دهه 80
 

1- دهه 80 دهه افت پرسپوليس، دهه ناکامي هاي بسيار، دهه کسب تنها 3 عنوان قهرماني و دهه اختلافات و سپس ناهنجاري هاي مديريتي و بي ثباتي در اين عرصه و.... بود.
2- در اين دهه، تيم پرسپوليس کار خود را با اختلافات مديريتي شروع کرد. محلوجي و عابديني و عباس انصاري فرد و زم براي تصاحب مديريت پرسپوليس به رقابت پرداختند. هيات مديره، علي ميرزايي را مدير عامل کرد، اما سازمان اداره تيم را به علي پروين سپرد. در پي اين مسائل، دادگاه در خرداد 81، مالکيت تيم را به سازمان تربيت بدني واگذار کرد و از آن پس تا آخر دهه 80، سازمان، مديريت پرسپوليس را بر عهده گرفت. اکبر غمخوار، حجت ا... خطيب، محمدحسن انصاري فرد، حبيب کاشاني، داريوش مصطفوي و بار ديگر حبيب کاشاني مديريت پرسپوليس را در اين سالها بر عهده داشتند.
3- سوء مديريت، بي ثباتي مديريت، حرفه اي شدن تيم هاي رقيب و پولدار شدن آن ها و.... باعث شد پرسپوليس رفته رفته دچار افت و مقام هاي چهارم ( 2 بار)، پنجم ( 2 بار) و نهم را براي اولين بار به دست آورد. اتفاقات مورد اشاره باعث اين سقوط شد.
4- صنعت جذب بازيکنان خارجي و دخالت دلال ها و پول بادآورده پرسپوليس که مديريت معتبري براي آن وجود نداشت پرسپوليس را به تيمي تبديل کرد که حدود 45 عنصر خارجي را جذب کرد و از اين ميان 30 بازيکن خارجي مساله دار بودند. بازيکناني که حتي يک بازي هم براي پرسپوليس انجام ندادند ( سامبو جوچي، يان نيکلوفسکي، طارق جبان، خوزه آراندا، کريستوفر ره، کارلوس روبن و. .. ) مساله اي که باعث شد اين تيم روز به روز ضعيف تر شود.
5- پرسپوليس در دهه 80 ، قهرماني در ليگ اول حرفه اي (81-80) و هفتم حرفه اي ( 87-86 ) و جام حذفي ( 89-88 ) را بدست آورد. در اين دهه تيم سرخپوش پايتخت کمترين تعداد قهرماني را به چشم ديد.
6- در دهه 80، پرسپوليس، ستارگاني مثل يحيي گل محمدي، کريم باقري، جواد کاظميان، علي دايي، پژمان نوري، مهرزاد معدنچي، عليرضا نيکبخت، فرزاد آشوبي، حسين بادامکي، عباس آقايي، سپهر حيدري، محمد نصرتي، مهدي واعظي، حسن رودباريان، شيث رضايي، علي کريمي،رحمان رضايي، مازيار زارع، مجتبي زارع، محمد نوري، غلامرضا رضايي و.... را جذب کرد.
منبع : مجله تماشاگر، شماره ي 48