نویسنده: ابراهیم امینی
یکى از کارهاى حساس بانوان تغذیه اطفال است. سلامت وبیمارى، زشتى و زیبایى، حتى خوش اخلاقى و بد اخلاقى، زیرکى و کودنى کودکان مربوط به چگونگى تغذیه آنها است. احتیاجات غذائى آنان بابزرگسالان یکسان نخواهد بود و در سنین مختلف نیز تغییر پیدا مى کند.
یک بانوى بچه دار باید همه این جهات را رعایت کند.
بهترین و کاملترین غذاها شیر است. تمام موادى که براى تغذیه ورشد بدن ضرورت دارد در شیر هست. به همین جهت شیر مادر براى نوزاداز هر غذائى سالم تر و بهتر مى باشد.
زیرا مواد موجود در شیر مادر با دستگاه گوارش طفل مناسب بوده براحتى هضم مى شود. به علاوه، تقلب بردار نیست. نیازى هم به جوشاندن ندارد تا بعض مواد غذایى آن در اثر جوشاندن از بین برود.
بدین جهت حضرت على علیه السلام فرمود:براى طفل هیچ غذایى بهتر و با برکت تر از شیر مادر وجود ندارد (1) .
دکتر عبد الحسین طبا رئیس منطقه مدیترانه شرقى بهداشت جهانى در پیام خود مى گوید: عامل مهمى که کودک را مستعد بیمارى مى کند محروم کردن وى از شیر مادر یعنى یگانه بیمه زندگى اوست (2) .
لیکن مادران بچه شیر ده باید بدین موضوع توجه داشته باشند که مواد مختلف غذایى اطفال به وسیله شیر خوردن در اختیار آنها گذارده مى شود.
مواد موجود در شیر هم باید به وسیله غذاى مادر تامین شود. یعنى چگونگى شیر مادر به نوع و مقدار خوراک او بستگى دارد. به هر نسبت که غذاى مادر متنوع و کامل باشد به همان نسبت شیرش نیز کامل و غنى خواهد بود. بنابراین، بر مادران شیر ده لازم است که در آن ایام از غذاى خودشان کاملا مراقبت نمایند. باید غذاى آنها از حیث غذائیت به قدرى غنى باشد که بتواند احتیاجات غذایى خودشان و نوزادشان را تامین کند.
اگر این جهت را مراعات نکنند ممکن است سلامت خودشان و طفلشان درمعرض خطر قرار گیرد. بر پدر نیز لازم است که برنامه غذایى همسر بچه شیرده اش را طورى مرتب سازد که از جهت غذائیت بسیار غنى و کامل باشد و بدین وسیله سلامت او و فرزندش را تامین نماید. و اگر در این باره کوتاهى نمود جریمه اش را به دکتر و دارو خواهد پرداخت. در این باره مى توان از پزشک دستور گرفت یا از کتابهاى غذاشناسى استفاده نمود.
ولى به طور کلى غذاى مادر باید متنوع و گوناگون باشد، باید از انواع خوراکیها میل کند. باید انواع سبزیها، میوه ها، حبوبات، گوشت، تخم مرغ، لبنیات در برنامه غذایى او گنجانده شود، و از همه اینها گاه گاه استفاده کند. به هر حال، شیر مادر بدون تردید آثار نیک یا بدى در نوزاد خواهدگذاشت که نمى توان آنها را نادیده گرفت. بدین جهت على علیه السلام فرمود:زنان احمق را براى شیر دادن انتخاب نکنید زیرا شیر طبیعت نوزادرا دگرگون خواهد ساخت (3) .
حضرت باقر علیه السلام فرمود:زنان زیبا را براى شیر دادن انتخاب کنید زیرا شیر اثر دارد و صفات زن شیرده را به طفل شیرخوارسرایت مى دهد (4) .
نوزاد را منظم و در ساعتهاى معین شیر بدهید، تا با نظم و ترتیب عادت کند و بردبار و صبور بار بیاید، و معده و دستگاه گوارشش سالم بماند. اگر نظم و ترتیب را رعایت نکردید و هر وقت گریه کرد پستان دردهانش گذاشتید با همین وضع عادت مى کند.
گاه و بیگاه گریه را سر مى دهد و اسباب مزاحمت شما را فراهم مى سازد. در بزرگى نیز همین بى نظمى را از دست نخواهد داد. حریت وآزادى را از دست مى دهد. در مشکلات زندگى صبر و حوصله ندارد و بااندک چیزى یا ستیزه گرى را آغاز مى کند یا به گریه و زارى متوسل مى شود. خیال نکنید که رعایت نظم و ترتیب درباره نوزاد دشوار است. اگرچند روزى صبر و حوصله به خرج بدهید بزودى با برنامه دلخواه شماعادت خواهد کرد.
کارشناسان تغذیه اطفال اظهار مى دارند که هر سه یا چهار ساعت یک بار باید نوزاد را از شیر سیر کرد. در موقع شیر دادن طفل را در دامن بگذارید. زیرا علاوه بر اینکه شیر خوردن برایش آسان است، از شمااحساس محبت و مهربانى مى کند و همین احساس در شخصیت آینده اش مؤثر خواهد بود. هنگامى که در رختخواب خوابیده اید نوزاد را پهلوى خودتان نگذارید و شیر بدهید. زیرا ممکن است در همان حالیکه پستانتان در دهان اوست خوابتان ببرد و بدین وسیله آن طفل بیگناه که نمى تواند ازخویش دفاع کند خفه شود. این امر را خیلى بعید مشمارید زیرا از این قبیل حوادث بسیار اتفاق افتاده است.
اگر پستان شما شیر ندارد مى توانید از شیر گاو استفاده نمایید. ولى چون شیر گاو غلیظتر از شیر زن مى باشد و قند کمترى دارد قدرى آب وقدرى شکر به آن اضافه کنید. یا از شیرهاى پاستوریزه استفاده کنید یااینکه شیر را در حدود بیست دقیقه بجوشانید تا اگر داراى میکروب است کشته شود. شیر داغ یا سرد به بچه ندهید مواظب باشید حرارتش به اندازه حرارت شیر مادر باشد. بعد از هر دفعه که او را شیر میدهید شیشه وسر شیشه را کاملا بشویید، مخصوصا در تابستان، زیرا ممکن است آلوده ومتعفن گردد و به سلامت شیرخوار آسیب رساند. مواظب باشید شیر فاسد ومانده به او ندهید. براى شیر دادن بهتر است از شیشه هاى درجه دار استفاده کنید تا مقدار خوراکش منظم گردد.
اگر مى خواهید از شیر خشک استفاده کنید حتما با پزشک اطفال مشورت نمایید زیرا شیر خشک انواع مختلفى دارد باید پزشک تعیین کندچه نوعى از آنها با دستگاه گوارش طفل شما تناسب دارد به هر حال دقت کنید تازه باشد.
مى توانید گاهى هم آب میوه به کودک بدهید. از پنج شش ماهگى کم کم به غذا خوردن عادتش بدهید مى توانید از سوپ رقیق استفاده کنید.
مى توانید بیسکویت یا نان قندى تازه را در آب حل کرده به او بخورانید. ماست شیرین و پنیر تازه نیز مفید است. از نه ماه به بعد از غذاهاى خوراکى خودتان قدرى به او بدهید. نوزاد هم مانند شما احتیاج به آب پیدامى کند اگر احساس کردید تشنه است آبش بدهید. گریه و بیتابى اطفال گاهى در اثر تشنگى مى باشد. غذاهاى رقیق و متنوع به او بدهید مخصوصامیوه جات و سبزیهاى پخته و سوپ استخوان براى اطفال مفید است. اما تامى توانید دستگاه گوارش جدید و بى عیب آنها را به وسیله چاى مسموم نسازید.
بهداشت و نظافت کودک را کاملا رعایت کنید. رختخواب ولباسهایش همیشه تمیز باشد. کهنه هایش را زود بزود عوض کنید.
دستهایش را با آب و صابون بشویید، از حمام دادن و شستشوى او غفلت نکنید. زیرا کودک در مقابل میکروبها چندان استقامتى ندارد، اگربهداشت را رعایت نکنید ممکن است بیمار یا تلف شود.
از بیمارى هائى که واکسن دارند مانند:آبله، سرخک، سیاه سرفه، آبله مرغان، مخملک، فلج اطفال، به وسیله واکسن قبلا از آنها جلوگیرى کنید. علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد.
خوشبختانه واکسن این قبیل بیماریها در بهداریها مجانا در اختیارشما گذاشته مى شود.
اگر قوانین نظافت و بهداشت را کاملا رعایت کنید مى توانیدفرزندانى سالم و شاداب و نیرومند پرورش دهید و از خویشتن به یادگاربگذارید.
یک بانوى بچه دار باید همه این جهات را رعایت کند.
بهترین و کاملترین غذاها شیر است. تمام موادى که براى تغذیه ورشد بدن ضرورت دارد در شیر هست. به همین جهت شیر مادر براى نوزاداز هر غذائى سالم تر و بهتر مى باشد.
زیرا مواد موجود در شیر مادر با دستگاه گوارش طفل مناسب بوده براحتى هضم مى شود. به علاوه، تقلب بردار نیست. نیازى هم به جوشاندن ندارد تا بعض مواد غذایى آن در اثر جوشاندن از بین برود.
بدین جهت حضرت على علیه السلام فرمود:براى طفل هیچ غذایى بهتر و با برکت تر از شیر مادر وجود ندارد (1) .
دکتر عبد الحسین طبا رئیس منطقه مدیترانه شرقى بهداشت جهانى در پیام خود مى گوید: عامل مهمى که کودک را مستعد بیمارى مى کند محروم کردن وى از شیر مادر یعنى یگانه بیمه زندگى اوست (2) .
لیکن مادران بچه شیر ده باید بدین موضوع توجه داشته باشند که مواد مختلف غذایى اطفال به وسیله شیر خوردن در اختیار آنها گذارده مى شود.
مواد موجود در شیر هم باید به وسیله غذاى مادر تامین شود. یعنى چگونگى شیر مادر به نوع و مقدار خوراک او بستگى دارد. به هر نسبت که غذاى مادر متنوع و کامل باشد به همان نسبت شیرش نیز کامل و غنى خواهد بود. بنابراین، بر مادران شیر ده لازم است که در آن ایام از غذاى خودشان کاملا مراقبت نمایند. باید غذاى آنها از حیث غذائیت به قدرى غنى باشد که بتواند احتیاجات غذایى خودشان و نوزادشان را تامین کند.
اگر این جهت را مراعات نکنند ممکن است سلامت خودشان و طفلشان درمعرض خطر قرار گیرد. بر پدر نیز لازم است که برنامه غذایى همسر بچه شیرده اش را طورى مرتب سازد که از جهت غذائیت بسیار غنى و کامل باشد و بدین وسیله سلامت او و فرزندش را تامین نماید. و اگر در این باره کوتاهى نمود جریمه اش را به دکتر و دارو خواهد پرداخت. در این باره مى توان از پزشک دستور گرفت یا از کتابهاى غذاشناسى استفاده نمود.
ولى به طور کلى غذاى مادر باید متنوع و گوناگون باشد، باید از انواع خوراکیها میل کند. باید انواع سبزیها، میوه ها، حبوبات، گوشت، تخم مرغ، لبنیات در برنامه غذایى او گنجانده شود، و از همه اینها گاه گاه استفاده کند. به هر حال، شیر مادر بدون تردید آثار نیک یا بدى در نوزاد خواهدگذاشت که نمى توان آنها را نادیده گرفت. بدین جهت على علیه السلام فرمود:زنان احمق را براى شیر دادن انتخاب نکنید زیرا شیر طبیعت نوزادرا دگرگون خواهد ساخت (3) .
حضرت باقر علیه السلام فرمود:زنان زیبا را براى شیر دادن انتخاب کنید زیرا شیر اثر دارد و صفات زن شیرده را به طفل شیرخوارسرایت مى دهد (4) .
نوزاد را منظم و در ساعتهاى معین شیر بدهید، تا با نظم و ترتیب عادت کند و بردبار و صبور بار بیاید، و معده و دستگاه گوارشش سالم بماند. اگر نظم و ترتیب را رعایت نکردید و هر وقت گریه کرد پستان دردهانش گذاشتید با همین وضع عادت مى کند.
گاه و بیگاه گریه را سر مى دهد و اسباب مزاحمت شما را فراهم مى سازد. در بزرگى نیز همین بى نظمى را از دست نخواهد داد. حریت وآزادى را از دست مى دهد. در مشکلات زندگى صبر و حوصله ندارد و بااندک چیزى یا ستیزه گرى را آغاز مى کند یا به گریه و زارى متوسل مى شود. خیال نکنید که رعایت نظم و ترتیب درباره نوزاد دشوار است. اگرچند روزى صبر و حوصله به خرج بدهید بزودى با برنامه دلخواه شماعادت خواهد کرد.
کارشناسان تغذیه اطفال اظهار مى دارند که هر سه یا چهار ساعت یک بار باید نوزاد را از شیر سیر کرد. در موقع شیر دادن طفل را در دامن بگذارید. زیرا علاوه بر اینکه شیر خوردن برایش آسان است، از شمااحساس محبت و مهربانى مى کند و همین احساس در شخصیت آینده اش مؤثر خواهد بود. هنگامى که در رختخواب خوابیده اید نوزاد را پهلوى خودتان نگذارید و شیر بدهید. زیرا ممکن است در همان حالیکه پستانتان در دهان اوست خوابتان ببرد و بدین وسیله آن طفل بیگناه که نمى تواند ازخویش دفاع کند خفه شود. این امر را خیلى بعید مشمارید زیرا از این قبیل حوادث بسیار اتفاق افتاده است.
اگر پستان شما شیر ندارد مى توانید از شیر گاو استفاده نمایید. ولى چون شیر گاو غلیظتر از شیر زن مى باشد و قند کمترى دارد قدرى آب وقدرى شکر به آن اضافه کنید. یا از شیرهاى پاستوریزه استفاده کنید یااینکه شیر را در حدود بیست دقیقه بجوشانید تا اگر داراى میکروب است کشته شود. شیر داغ یا سرد به بچه ندهید مواظب باشید حرارتش به اندازه حرارت شیر مادر باشد. بعد از هر دفعه که او را شیر میدهید شیشه وسر شیشه را کاملا بشویید، مخصوصا در تابستان، زیرا ممکن است آلوده ومتعفن گردد و به سلامت شیرخوار آسیب رساند. مواظب باشید شیر فاسد ومانده به او ندهید. براى شیر دادن بهتر است از شیشه هاى درجه دار استفاده کنید تا مقدار خوراکش منظم گردد.
اگر مى خواهید از شیر خشک استفاده کنید حتما با پزشک اطفال مشورت نمایید زیرا شیر خشک انواع مختلفى دارد باید پزشک تعیین کندچه نوعى از آنها با دستگاه گوارش طفل شما تناسب دارد به هر حال دقت کنید تازه باشد.
مى توانید گاهى هم آب میوه به کودک بدهید. از پنج شش ماهگى کم کم به غذا خوردن عادتش بدهید مى توانید از سوپ رقیق استفاده کنید.
مى توانید بیسکویت یا نان قندى تازه را در آب حل کرده به او بخورانید. ماست شیرین و پنیر تازه نیز مفید است. از نه ماه به بعد از غذاهاى خوراکى خودتان قدرى به او بدهید. نوزاد هم مانند شما احتیاج به آب پیدامى کند اگر احساس کردید تشنه است آبش بدهید. گریه و بیتابى اطفال گاهى در اثر تشنگى مى باشد. غذاهاى رقیق و متنوع به او بدهید مخصوصامیوه جات و سبزیهاى پخته و سوپ استخوان براى اطفال مفید است. اما تامى توانید دستگاه گوارش جدید و بى عیب آنها را به وسیله چاى مسموم نسازید.
بهداشت و نظافت کودک را کاملا رعایت کنید. رختخواب ولباسهایش همیشه تمیز باشد. کهنه هایش را زود بزود عوض کنید.
دستهایش را با آب و صابون بشویید، از حمام دادن و شستشوى او غفلت نکنید. زیرا کودک در مقابل میکروبها چندان استقامتى ندارد، اگربهداشت را رعایت نکنید ممکن است بیمار یا تلف شود.
از بیمارى هائى که واکسن دارند مانند:آبله، سرخک، سیاه سرفه، آبله مرغان، مخملک، فلج اطفال، به وسیله واکسن قبلا از آنها جلوگیرى کنید. علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد.
خوشبختانه واکسن این قبیل بیماریها در بهداریها مجانا در اختیارشما گذاشته مى شود.
اگر قوانین نظافت و بهداشت را کاملا رعایت کنید مى توانیدفرزندانى سالم و شاداب و نیرومند پرورش دهید و از خویشتن به یادگاربگذارید.
پی‌نوشت‌ها:
1-وسائل ج 15 ص 175
2-اطلاعات 15 فروردین 1353
3-وسائل ج 15 ص 188
4-وسائل ج 15 ص 189
/ج
