هنر و معماری صدر مسیحیت

تصاویر مسیح در این نقاشی ها عمدتاً به شکل چوپانی نیکوکار می باشد در حالی که بعد از رسمیت یافتن مسیحیت در امپراطوری روم، مسیح با خصوصیات یک امپراطور با ردای ارغوانی و تاج و... رسم می شود.

مجسمه سازی

مجسمه ها در مقایسه با نقاشی و معماری اهمیت کمتری دارند. چرا که مسیحیان مجسمه های ایستاده را به بتهای پیش از مسیحیت تشبیه می کردند و به خاطر همین نقش برجسته رواج یافت. حتی در این نقوش نیز از تصویر کردن انسان در ابعاد طبیعی خودداری می کردند و به همین خاطر عمده ی آثار در نقوش برجسته بر روی تابوت ها، لوح های یادبود و قاب های تزئینی خلاصه می شدند (تصویر 2).

معماری

پس از رسمیت یافتن مسیحیت به دستور کنستانتین و علنی شدن عبادت لزوم ساخت بناهای مذهبی احساس شد و به دستور کنستانتین کلیساهای عظیمی ساخته شد. این کلیساها به نام «باسیلیکا» خوانده می شدند، که در اصل به پیروی از معماری قبل از مسیح ساخته می شده اند. البته آثاری از کلیساهای صدر مسیحیت به دست نیامده است ولی نقشه کلیسای کنستانتین یعنی کلیسای سن پیترو به دست آمده است (تصویر 3).

«باسیلیکاها» کلیساهای مستطیلی بودند که بر اساس محور طولی ساخته شده و دارای سردرورودی، حیاط، تالار، محراب، مذبح و شبستان هستند. نوع دیگری از معماری مسیحی در زمان کنستانتین، بناهایی گرد یا چند ضلعی با گنبد بودند که پیشتر در روم باستان و معماری پانتئون نظیر آن را مشاهده کردیم. این بناها بیشتر برای ساخت مقابر و آرامگاههای خانوادگی و نمازخانه هائی که به کلیسا می چسبند مورد استفاده قرار می گرفت مثل «آرامگاه کنستانتینا» دختر کنستانتین (تصویر 4).

نقاشی و موزائیک

بعد از علنی شدن عبادت و ساخته شدن کلیساها، مضامین نقاشی دخمه ها بر روی دیوار کلیساها منتقل می شوند. البته کیفیت نقاشی بر روی دیوارهای بزرگ با نقاشی دخمه ها قابل قیاس نبوده است و مطمئناً نقاشان چیره دستی جایگزین نقاشان مقابر دخمه ای می شوند. در همین دوران روشی به جای نقاشی مرسوم می شود که «موزائیک کاری» نام دارد. این روش در هزاره ی سوم ق.م توسط سومری ها اجرا می شده است و حتی یونانی ها هم با سنگ های رنگین موزائیک کاری داشته اند. تفاوت موزائیک صدر مسیحیت با دوره های قبل، استفاده از شیشه های رنگی و تلالؤ آن و ایجاد یک فضای غیر مادی و سه بعدی در این موزائیک ها می باشد. موضوع موزائیک ها روایاتی از کتاب های عهد عتیق و جدید بودند، و از مشخصات آنها اختصار در بیان مفاهیم و نشان دادن اشکال و همچنین نمادپردازی بود (تصویر 5).

نسخه های مذهب و خطی

هنرمندان در صدر مسیحیت به مصور سازی کتب مذهبی و.... نیز دست می زدند. عموماً این تصاویر بر روی پوست حیوانات و در کتاب هایی که صحافی می شدند (کودکس) انجام شده و حالتی روایتگرانه داشتند. در این نقاشیها سعی بر عمق نمائی می شده و داستانها به طور مستمر در یک صحنه نشان داده می شوند که در این روش امکان استفاده هر چه بیشتر از مضامین در عرصه محدود فراهم می آید. مثل تصویر «یعقوب در حال کشتی گرفتن با فرشته» از نسخه ی سفر آفرینش قرن ششم (تصویر 6).

نئوکلاسیسم

از نیمه قرن چهارم تا ششم گرایش عمده هنر مسیحی را نئوکلاسیسم تشکیل می داد. سبک پرهیجان دخمه ها و تابوت ها جای خود را به ایده های جدید رومی داد. این تغییر و دگرگونی یک اظهار هنری بود که در نتیجه پیوستگی سیاسی بین امپراطوران مسیحی و سزارهای مشرک صورت می پذیرفت.
منبع مقاله :
حسینی، سید رضا، (1348)، هنر و معماری ایران و جهان، تهران: مارلیک، چاپ دوم، (1388)