شاعری که شعر نو را قبول نداشت

مهدی حمیدی شیرازی، در روز 16 اردی‌بهشت سال 1293 شمسی، در شهر شاعر پرور شیراز چشم به جهان گشود و در 23 تیر سال 1363 شمسی دیده از دیدار جهانیان فروبست و در حافظیه شیراز برای همیشه آرام گرفت. پدرش سید محمد حسن ثقة‌الاعلام، از بازرگانان سرشناس شیراز بود که به فعالان صدر مشروطیت پیوست و به‌ واسطه حسن شهرت و وجهه مردمی در نخستین دوره به نمایندگی فارس راهی مجلس شورای ملی شد. مادرش سکینه آغازی ارسنجانی، موسس دبستان عفتیه شیراز، شاعری خوش قریحه و بانویی دانشور و آگاه بود. به لحاظ آنکه بانی نخستین دبستان دخترانه شیراز شد، با پشتکار توانسته بود؛ علی رغم مشکلات و مخالفت‌های بسیار از عهده اداره مدرسه برآید و با هدایت شاگردان آن منشأ خدمات فرهنگی و آموزشی شود.
حمیدی آموزش ابتدایی را در دبستان شعاعیه شیراز آغاز کرد. یکی از معلمان او در آن مدرسه دکتر لطفعلی صورتگر بود. از همان دوره آموزش ابتدایی به واسطه حسن تدریس صورتگر و خوی و خصلت شاعرانه او به شعر و ادب -که البته در محیط خانوادگی نیز چندان از آن بی‌بهره نبود- بیش از پیش علاقه‌مند گردید. به تشویق و راهنمایی او با شعرهای شاعران بزرگ سبک خراسانی آشنا شد و با آن‌ها انس و الفت فراوان یابد. حمیدی دوره تحصیلات متوسطه را در دبیرستان سلطانی آن شهر به پایان برد و سپس برای تکمیل دوره عالی در دانش‌سرا ثبت نام کرد. پس از طی دورۀ سه ساله دانش‌سرا مقارن سال 1316 با احراز رتبه اول به دریافت دانش‌نامه لیسانس نایل آمد و به شیراز زادگاه مالوف خود بازگشت. در وزارت فرهنگ آن زمان مشغول به کار شد. او که از سال 1313 یعنی از بیست سالگی دست اندر کار شعرگویی و قریحه‌ازمایی ادبی شده بود، در سال 1317 مجموعه شعر نخست خود با عنوان شکوفه‌ها را منتشر کرد.
در همین اوان، درگیر یک رابطه عاشقانه با دختری به نام منیژه شد. شرح این ماجرای عاشقانه در مجموعه شعری دیگر او «اشک معشوق» منعکس شد. اشک معشوق رد نوع خود، مجموعه بی‌نظیری از شرح حال یک شاعر است. این کتاب به سرعت به فروش رفت و چندین بار تجدید چاپ شد. داستان عشق او و منیژه سراسر شیراز را گرفت و با سفر حمیدی شیرازی به تهران، در سراسر کشور شهره شد. اما این آرزو ناتمام ماند و حمیدی یک سال را در اندوه و بی‌شعری گذراند.
حمیدی برای رهایی موقتی از محیط پر همهمه شیراز و خاطره عشق نافرجامش راهی تهران شد. در سال 1321 با ناهید افخم که از خاندان نام‌آور تهرانی بود ازدواج کرد و به سوی شیراز بازگشت. ولی اقامت در شیراز دیری نپایید. بعضی از شیرازیان اختلاف مسلک سیاسی و عشق و شعر حمیدی را بهانه سرزنش قرار دادند و به سرکردگی رئیس ادارۀ فرهنگ فارس که با حمیدی دشمنی داشت؛ در روزنامه ها به او تاختند تا عرصه زندگی بر او تنگ شد. به این ترتیب از سال 1323 تا پایان عمر در تهران ماندنی شد.
حمیدی در کنار تدریس در مدرسه البرز تهران تحصیلات دانشگاهی خود را آغاز کرد و با دفاع پایان‌نامه خود پیرامون شعر عصر قاجار زیر نظر بدیع‌الزمان فروزانفر و سعید نفیسی دکترای ادبیات گرفت و سال‌ها به عنوان استاد در دانشگاه تهران تحصیل کرد. حاصل ازدواج حمیدی و ناهید افخم سه فرزند به اسامی نازنین، نوشیار و مهیار است.

آثاری که از حمیدی به طبع رسیده به شرح زیر است:
اشک معشوق: دیوان اصلی حمیدی است. حاوی شرح ناکامی‌های عاشقانه او و گلایه‌های شماتت بارش از منیژه که بازبانی بلیغ از احساسات رقیق شاعری عاشق است. بارها تجدید چاپ شده. نخستین بار در سال 1321 به چاپ رسید و مشتمل است بر دو دفتر اصلیِ «عشق» و «انتقام» که بعدا، سروده‌های ایام هجران و دوره التهاب روحی حمیدی نیز با نام‌های «عصیان» و «رستاخیز» به آن افزوده شد.
سالهای سیاه: حماسه های میهنی حمیدی است که در سال 1325 به طبع رسید و به لحاظ آنکه فساد دوره استبدادی بیست ساله زمامداری رضا شاهی را نشان می‌داد و از مفاسد اجتماعی آن زمان و وضع رقت‌بار زندگی کارگران و نقایص و عیوب آن دسته از دست‌اندرکاران امور دولتی که موجب پایمال کردن حقوق حقه ملی می‌شد پرده بر می‌داشت، با استقبال عمومی روبرو شد و سال‌ها در توقیف دولت پهلوی بود.
ده فرمان: در بر گیرنده اشعار حکمی حمیدی است و تخیلات متفکرانه شاعری را نشان می‌دهد که چند سالی است از عشق و سودای جوانی به دور مانده. ده فرمان نخستین بار در سال 1344 در تهران منتشر شد و دربرگیرنده دو دفتر موسی و بت شکن بابل است.
دکتر حمیدی تعدادی اثر منثور هم دارد: سبک سریهای قلم، عشق در بدر، شاعر در آسمان، فرشتگان زمین، دریای گوهر در سه جلد و بهشت سخن. عطار در مثنوی‌های گزیده او و گزیده مثنوی‌های او، فنون شعر و انواع شعر فارسی، عروض حمیدی، شعر در عصر قاجار و فنون شعر و کالبدهای پولادین آن از آثار پژوهشی مهدی حمیدی است. مهدی حمیدی به‌شدت با شعرنو مخالف بود و هر بار که فرصت می‌یافت در نقد شعرای نوپرداز ایراد سخن می‌کرد.

دکتر غلامحسین یوسفی در کتاب «چشمه روشن» درباره حمیدی می گوید: «شاعری است سریع التأثیر و آتشین طبع و نستوه و با واکنشهای روحی شدید در برابر هر چه بر او می گذرد.از عشق و دوستی و محبت یا بی وفایی و مخالفت گرفته تا موضوعات اجتماعی. این حالات و تجربه ها در شعرهای متنوع او جلوه گر است. به علاوه آنچه را نیز در بیان احوال درونی انسان و مسایل و مصائب بشری سروده و رنگ حکمت و اندیشه ورزی دارد باید بر این مجموعه افزود خاصه که آثاری است ژرف و پرمعنی در مجموعه آثار او برخی اشعار برجسته نظیر در امواج سند، بت شکن بابل، مرغ سقا، معنای عمر، جام شکسته و امثال آنها کم نیست.»
محمدرضا شفیعی کدکنی هم درباره حمیدی می‌نویسد: حمیدی «یکی از شاعران برجسته زبان فارسی است چرا که من بارها به هنگام خواندن بعضی شعرهای او چندان تاثر عاطفی در خویش احساس کرده ام که قلبم فشرده شده است.»
منبع مقاله : مشرق نیوز