مرض قند (ديابت)

50 روش کنترل مرض قند

بله، يک دلال ماهر به نام خانم هورمون انسولين جناب آقاي گلوکز (1) تنها و مجرد را برمي دارد و جهت امر خيري به خانه ي دوشيزه سلول مي برد. دوشيزه سلول هم که آقاي گلوکز را مورد مناسبي مي بيند جواب رد نمي دهد. سرکار خانم انسولين هم خوشحال و راضي مي رود تا معامله ديگري دست و پا کند حاصل اين پيوند فرخنده فرزندي زيبا به نام انرژي است! و اين چنين است که انرژي مورد نياز به تأمين مي شود. اما 11ميليون نفر از بالغين مبتلا به ديابت نوع دوم در(2) آمريکا قادر به تأمين انرژي مورد نياز بدن خود از طريق فرايند فوق الذکر نيستند. چرا که واسطه شيميايي يعني انسولين قادر به پيدا کردن گيرنده هاي سلولي نيست و يا تعداد ملکول هاي انسولين براي حمل تمامي ملکول هاي گلوکز کافي نيست و يا گاهي ملکول هاي انسولين وظيفه خود را به خوبي انجام نمي دهند. در نتيجه افراد به اين نوع ديابت مبتلا مي شوند. مبتلايان به ديابت مستعد ابتلا به بيماري هاي قلبي و کليوي، تصلب شرايين، ضايعات عصبي، عفونت، نابينايي و کندي التيام زخم مي باشند. واکنش افراد نسبت به اين بيماري يکسان نيست. افراد مبتلا به ديابت بايد جهت کنترل بيماري خود دايماً تحت نظر پزشک باشند.
به عبارت ديگر نيازهاي افراد بسيار متفاوتند، چه بسا درماني که براي يک بيمار مؤثر است براي ديگري زيان آور باشد. آنچه مسلم است در همه ي روش هاي درماني هدف اصلي کنترل ميزان قند و چربي خون و نزديک کردن آن ها به حد طبيعي است. رژيم بيماران قندي بر سه اصل استوار است: تغذيه، کنترل وزن و ورزش. خوشبختانه فرد مبتلا، با رعايت رژيمي که به کمک پزشک معالج خود انتخاب مي کند مي تواند علايم ديابت را از بين ببرد. به تعبير ديگر اين بيماري با رعايت رژيم غذايي قابل کنترل است. اما قبل از اعمال هرگونه تغيير در برنامه غذايي حتماً نظر پزشک خود را جويا شويد. در زير آنچه را در آغاز کار نياز داريد شرح مي دهيم.

با برنامه غذايي ADA (3)

(انجمن ديابت آمريکا) آغاز کنيد انجمن ديابت آمريکا راهکارها و برنامه هاي غذايي خود را به شرح زير اعلام داشت. هرچند دانش تغذيه و برنامه هاي غذايي دايماً در حال رشد و گسترش است اما راه هاي زير جزو روش هاي پذيرفته شده و رايج محسوب مي شوند. برنامه غذايي هر کس بايد متناسب با نيازهاي فردي و روش زندگي او طراحي شود. برنامه غذايي پيشنهادي انجمن ديابت آمريکا به قرار زير است:

مصرف قندها ( کربوهيدرات ها )

توصيه ي انجمن ديابت آمريکا به مبتلايان به ديابت نوع دوم آن است که 50تا 60% کالري مورد نياز خود را از طريق قندها تأمين نمايند. به طور کلي توصيه مي شود در حدود 50% از انرژي هر فرد از اين طريق تأمين گردد.

دقت در مصرف پروتئين

در مصرف پروتئين افراط نکنيد. پروتيئن ها تنها بايد 12تا20% از انرژي مورد نياز شما را تأمين کنند. هر گرم پروتئين معادل 4واحد کالري است.

چربي و روغن

چربي را از برنامه غذايي خود حذف کنيد. چربي ها حداکثر مي توانند تا 30% از کل کالري مورد نياز شما را تأمين کنند. هر گرم چربي 9 کالري توليد مي کند. پس، از هر فرصتي براي جايگزين کردن چربي هاي اشباع شده با چربي هاي اشباع نشده مرکب و در صورت امکان با چربي هاي اشباع نشده ساده و يا قندهاي مرکب استفاده نماييد.

يکي از مزاياي استفاده از الياف گياهي در بيماري قند، کنترل ميزان کلسترول خون است

الياف محلول در آب موجود در سبزيجات، جوي دو سر، جو و ميوه جات هنگامي که در يک برنامه غذايي کم چرب مصرف شوند، باعث پايين آمدن چربي خون مي شوند. ظاهراً الياف گياهي با ايجاد ماده ژله مانندي در دستگاه گوارش سبب کند شدن فرايند جذب قند موجود در غذا مي شوند و به اين ترتيب ميزان قند خون از ثبات بيشتري برخوردار خواهد شد.
هم چنين با مصرف الياف گياهي، افراد کمتر احساس گرسنگي مي کنند. «ماريان فرانس» متخصص تغذيه و برنامه غذايي، مزيت الياف گياهي را در افزايش حجم غذا عنوان مي کند. از اين رو مصرف اين الياف در مورد بيماران مبتلا به ديابت که سعي در کاهش وزن خود دارند و از طرف ديگر مجبور به محدود کردن کالري مصرفي خود مي باشند بسيار مفيد است زيرا به سيري زود رس آن ها کمک مي کند. غذاهاي محتوي الياف گياهي علاوه بر آن که باعث سيري زود رس مي شوند، براي حفظ سلامتي فرد نيز بسيار سودمندند.

کاهش کلسترول

ميزان کلسترول مصرفي بيماران قندي نبايد بيش از 300 ميلي گرم در روز باشد. بدين معني که حتي المقدور بايد از مصرف گوشت قرمز و زرده تخم مرغ خودداري شود. هم چنين لازم است الياف گياهي بيشتري در غذاها به مصرف برسد. (براي اطلاع بيشتر به بخش کلسترول مراجعه کنيد).

جايگزين هاي شکر

تحقيقات نشان مي دهند که ساکاروز (قند نيشکر) چنانچه به نسبت مساوي با نشاسته مصرف شود، ميزان قند خون را بيش از انواع ديگر نشاسته از قبيل سيب زميني و گندم افزايش نمي دهد. بنابراين مصرف به اندازه ساکاروز به شرط آن که بيماري تحت کنترل باشد و فرد بيش از حد چاق نباشد مانعي ندارد. اما در غير اين صورت بايد براي اطمينان بيشتر حتماً از جايگزين هاي شکر استفاده کرد. جايگزين هاي فاقد کالري مانند ساخارين، و جايگزين هاي داراي کالري مانند فروکتوز و سوربيتول براي اين منظور مناسبند.

احتياط کنيد

اگر بيماري کاملاً تحت کنترل باشد مصرف فروکتوز و سوربيتول مشکلي ايجاد نمي کند. بين قندها، فروکتوز از همه کمتر قند خون را افزايش مي دهد. اما افرادي که ذخيره ي انسولين کمي دارند لازم است در مصرف فروکتوز دقت بسيار نمايند. زيرا فروکتوز تري گليسريد را افزايش مي دهد. هم چنين مصرف زياد فروکتوز و سوربيتول باعث اسهال مي شود.

کالري

فروکتوز و سوربيتول که هر دو از نظر کالري غني اند و در ميوه جات يافت مي شوند، (ملکول سوربيتول در بدن شکسته به فروکتوز تبديل مي شود) نمي توانند جايگزين خوبي براي قندهاي فاقد کالري باشند. بنابراين اگر فروکتوز را جايگزين ساخارين کنيد با زيادي کالري در بدن مواجه خواهيد شد.

کاهش حجم غذا و افزايش وعده هاي غذايي

بدن افراد مبتلا به ديابت بهتر از عهده سوخت و ساز حجم کم غذا بر مي آيد زيرا هر چه حجم غذا کمتر باشد به انسولين کمتري براي رساندن ملکلول هاي گلوکز به داخل سلول نياز است. هرچه تعداد ملکلول هاي گلوکز کمتر باشد به انسولين کمتري نياز است و در نتيجه ميزان قند در خون نوسان کمتري خواهد داشت.
برخي از برنامه هاي غذايي بيماران قندي شامل سه وعده غذايي و بعضي شامل سه وعده مختصر به انضمام يک يا دو ميان وعده اند. خانم «فرانس»، بيش از سه وعده در روز را ترجيح مي دهد زيرا معتقد است زماني که فاصله بين دو وعده زياد است فرد چنان گرسنه مي شود که ديگر قادر به کنترل خود نخواهد بود. وي خوردن ميوه يا چند عدد بيسکويت را به عنوان ميان وعده پيشنهاد مي کند.

تأثير الکل بر بيماري قند

تحقيقات نشان مي دهند مصرف مشروبات الکلي مي تواند تأثيرات سوئي بر بيماري ديابت داشته باشد.

جايگزين چربي

کالري حاصل از چربي را جايگزين کالري ناشي از مشروبات الکلي نماييد، زيرا هر گرم مشروب الکلي حاوي مقادير زيادي کالري است. فرايند سوخت و ساز الکلي دقيقاً مانند چربي است.

هشدار پزشکي

سه عارضه خطرناک در بيماري قند

سه عارضه از عوارض حاد و بالقوه خطرناک دربيماري قند که نياز به توجه و مراقبت هاي خاص پزشکي دارند عبارتند از: هيپوگليسمي (قند پايين)، هپيرگليسمي (قند بالا) و زخم ها. بيماران قندي در صورت ابتلا به آنفلوانزا نيز به مراقبت هاي خاص نياز دارند. نظر متخصصان در اين باره چنين است: هيپوگليسمي وقتي ايجاد مي شود که قند خون پايين تر از حد طبيعي باشد. علايم خفيف توسط خود فرد نيز قابل درمانند. علايم شديد هيپوگليسمي عبارتند از سردرد، گيجي، تحريک پذيري عصبي وعدم هوشياري. در صورت داشتن اين علايم سريعاً به بيمارستان مراجعه کنيد، تا پزشک اقدام به تزريق گلوکز وريدي نمايد. اگر به طور مکرر به علايم هيپوگليسمي دچار مي شويد هرچه زودتر با پزشک خود مشورت نماييد شايد نياز به تغيير برنامه غذايي خود داشته باشيد. هيپرگليسمي وقتي اتفاق مي افتد که قند خون بيش از مقدار طبيعي باشد. علايم متوسط و خفيف آن عبارتند از تکرر ادرار، افزايش اشتها، عطش، اختلال ديد و سرگيجه، البته گاهي فرد بدون داشتن هيچ يک از علايم فوق دچار هيپرگليسمي است. بنابراين تنها به کمک آزمايش خون مي توان به آن پي برد. کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، کاهش آب بدن، درد و انقباض عضلات شکم، نفس سريع و عميق، خستگي و اغما از جمله علايم هيپرگليسمي شديدند. در افراد مبتلا به ديابت زخم ها و جراحات به خصوص زخم هاي ناحيه پا و ران به راحتي عفونت مي کنند. در اين صورت حتماً به پزشک مراجعه کنيد. هر زمان احساس کرديد آنفلوانزا گرفته ايد بدون معطلي با پزشک خود تماس بگيريد و يا در صورت داشتن علايم زير به اورژانس بيمارستان مراجعه کنيد:
0 تهوع و دردهاي ناحيه شکم.
0 وجود مقدار زيادي قند و استون در ادرار.
0 رسيدن قند خون به بيش از 200ميلي گرم.
0 رسيدن دماي بدن به 38درجه ي سانتي گراد يا بيشتر.

نگذاريد پاهايتان شما را مغلوب کنند

پاها از جمله اعضايي هستند که ممکن است در اثر بيماري قند آسيب ببينند. صدمات وارده به بافت عصبي در نتيجه ي ابتلا به بيماري ديابت باعث کاهش احساس درد شده، در نتيجه امکان دارد فرد آسيب وارده به پاهاي خود را احساس نکند. آسيب عروقي بدان معناست که جراحات و عفونت ها کندتر از حد معمول التيام مي يابند - يک جراحت کوچک گاهي به قطع عضو منتهي مي شود. هنگامي که فرد يک پاي خود را در اثر ابتلا به قند از دست مي دهد به احتمال 75% پاي ديگر خود را نيز ظرف سه تا پنج سال از دست خواهد داد. لذا مبتلايان به بيماري قند بايد نسبت به حفظ سلامت پاهاي خود دقت بسيار داشته باشند.
در زير روش هايي براي پيشگيري از اين عوارض مطرح شده اند:

کاهش وزن

باز هم دليل ديگري براي کاهش وزن مي خواهيد؟ اندکي به وزني که پاهايتان مجبور به تحمل آن هستند بينديشيد. مسلماً اگر پاها را پايه ها و ستون بدن فرض کنيم مي بينيم که در مورد افراد چاق اين پايه ها مجبور به تحمل فشار بيشتري نسبت به افراد لاغر مي باشند.

وارسي پاها

روزي 2تا3 بار پاهاي خود را وارسي کنيد. اگر خودتان به دليل ضعف بينايي قادر به انجام اين کار نيستيد از افراد ديگري کمک بگيريد. با کنترل و وارسي پاها مي توان از عدم وجود هرگونه سرخي، کبودي، بريدگي، تاول، ترک، گرمي، ورم يا عفونت، اطمينان حاصل کرد.

شستن پاها

هر روز پاهاي خود را با آب و صابون ملايم کاملاً شسته، خشک کنيد.

خشک نگه داشتن پاها

از پودرهاي مخصوص پا (يا پودر تالک) در بين انگشتان پا استفاده کنيد و جوراب هاي خود را مرتباً تعويض نماييد.

از پاهاي خود به خوبي مراقبت کنيد

ناخن هاي پا را کوتاه نگه داريد و طوري آن ها را بگيريد که به پاهايتان صدمه اي وارد نشود. پينه هاي پا را با سنگ پا صاف کنيد. پاهاي خود را به مدت طولاني در آب قرار ندهيد.

گرم نگه داشتن پاها در روزهاي سرد

در روزهاي سرد پاها را گرم نگه داريد ولي از بطري هاي آب داغ يا بالشتک هاي گرم کننده استفاده نکنيد زيرا ممکن است پاهاي شما را بدون آن که متوجه شويد بسوزانند.

استفاده از کفش هاي مناسب

تحقيقات نشان داده اند که کفش هاي راحتي (کتاني) براي بيماران قندي به مراتب بهتر از کفش هاي معمولي و گران قيمت صد هزار توماني هستند. امروزه بر روي کفش هاي مخصوص پياده روي و کفش هاي کتاني تحقيقات بيشتري نسبت به ساير کفش ها و لباس ها انجام مي گيرد. در نتيجه امروزه مي توان کفش هاي بسيار راحت و مناسبي خريداري کرد.

از جوراب هايتان غافل نشويد

قبل از آن که يک جفت از آن کفش هاي راحت فوق الذکر بپوشيد از مناسب بودن جوراب هاي خود اطمينان حاصل کنيد. جوراب ها نيز نقش مهمي در حفاظت از پاها به عهده دارند. دکتر «برنر» استفاده از جوراب هاي ورزشي Thor-Lo را که در 11مدل مختلف موجود مي باشند به ورزشکاران و افراد مبتلا به قند، همراه با کفش مناسب توصيه مي کند. بيشتر پنجه يا پاشنه بندها هم براي اين افراد مفيدند. اگرچه در حال حاضر هنوز جوراب مخصوصي براي بيماران مرض قندي در دسترس نيست اما احتمال توليد چنين جوراب هايي در آينده نزديک بسيار زياد است.

خوددرماني هيپوگليسمي خفيف

هيپوگليسمي وقتي اتفاق مي افتد که قند خون پايين تر از حد طبيعي باشد. از آن جا که نگه داشتن قند خون افراد مبتلا به ديابت در حد طبيعي به يک اقدام متعادل کننده دقيق نيازمند است، اين افراد مستعد ابتلا به هيپوگليسمي هستند. معمولاً بزرگسالان در مراحل اوليه ديابت به دليل پرهيز از يک وعده غذا يا به تأخير انداختن يک وعده غذايي و يا انجام ورزش هاي شديد دچار هيپوگليسمي مي شوند. علايم هيپوگليسمي خفيف عبارتند از: بي حسي دهان، عرق سرد، گرسنگي و تپش قلب در قفسه سينه. به منظور درمان اين حالات بايد از نوعي ماده قندي استفاده کرد که هميشه در دسترس باشد. يک نوشيدني شيرين مثل آب پرتقال، نوشابه يا يک تکه آب نبات براي اين منظور مناسب است. سعي کنيد هميشه يک آب نبات يا شيريني نعنايي به همراه داشته باشيد.

روغن ماهي

مصرف کپسول هاي اومگا-3 (حاوي روغن ماهي) مي تواند از بروز تصلب شرائين که يکي از عوارض جنبي بيماري قند است جلوگيري کند. اما به اثبات رسيده است که مصرف بيش از حد اين کپسول ها به علت داشتن کالري زياد به افزايش قند خون مي انجامد. در يک تحقيق، مصرف روزانه 5/5 گرم کپسول اومگا-3 به مدت يک ماه منجر به فرايندي مي شود که محققان به عنوان «انهدام متابوليکي سريع» از آن ياد مي کنند. ولي پژوهشگران مصرف ماهي هاي چرب را مفيد مي دانند.

کاهش وزن

به گفته ي دکتر «ميرسکي» کاهش وزن در درجه نخست الويت قرار دارد 80% از مبتلايان به بيماري ديابت نوع دوم را افراد چاق تشکيل مي دهند. اين افراد غالباً فعاليت زيادي نداشته و در خوردن افراط مي کنند. چاقي اغلب باعث از کار افتادن گيرنده هاي انسولين مي شود، در نتيجه سلول قادر به جذب قند نبوده و قند خون افزايش مي يابد.

افراط نکنيد

شايد همه ي رژيم هاي متداول را امتحان کرده باشيد، حتي شايد روزه گرفته باشيد اما باز هم از وزنتان کاسته نشده باشد. شواهد نشان مي دهند رژيم گرفتن و کاهش وزن براي مبتلايان به ديابت به مراتب دشوارتر از افراد عادي است. به اعتقاد خانم «فرانس» بهتر است در مورد مبتلايان به ديابت فقط کنترل وزن صورت گيرد. اين کنترل الزاماً با کاهش وزن توأم نيست. ولي بهبود عادات غذايي و انجام ورزش براي کنترل وزن لازم و ضروري است. هرگز اجازه ندهيد نااميدي و يأس شما را به سوي رژيم هاي غذايي کوتاه مدت سوق دهد. اگر اين برنامه هاي غذايي کارآمد و مؤثر مي بودند ديگر هرگز نياز به ابداع رژيم هاي جديد نداشتيم. چون اين گونه رژيم ها ممکن است از نظر تغذيه داراي نقاط ضعفي باشند و يا آن قدر سخت و محدود باشند که عملاً براي مردم قابل استفاده نباشند. به علاوه اين قبيل برنامه هاي غذايي در تغيير عادات غذايي دراز مدت به شما هيچ کمکي نخواهند کرد. شايد خطر يک روز روزه گرفتن براي آن دسته از مبتلايان به ديابت نوع دوم که انسولين يا داروهاي ضد ديابت مصرف نمي کنند بيش از ديگر افراد نباشد. خانم «فرانس» هم چنين مي گويد: «اگر بيماري خود را به کمک ورزش و رژيم غذايي تحت کنترل درآورده ايد روزه گرفتن ضرري ندارد، هرچند که احتمالاً کمکي به درمان بيماري نخواهد کرد. با يک روز روزه گرفتن حتي نمي توان نيم کيلو هم از وزن کاست و خطر روزه آن است که افراد معمولاً بعد ازيک روز روزه گرفتن، در خوردن افراط مي کنند و بيش از روزهاي عادي مي خورند». خانم «فرانس» همچنين مي گويد: «نبايد به اميد کاهش وزن از يک وعده غذا صرف نظر کرد. اين کار در نهايت به شکست شما منجر مي شود. بسياري از مردم صبحانه و ناهار را حذف مي کنند و در عوض يک وعده غذاي مفصل مي خورند. رژيم هاي کوتاه مدت، روزه گرفتن و حذف وعده هاي غذايي هيچ يک تأثير مثبتي بر ديابت ندارند و تنها کنترل بيماري را دشوارتر مي سازند».

همياري خانواده

تا زماني که تمام افراد خانواده پذيراي تغييرات غذايي به منظور کنترل وزن و بهبود عادات غذايي خود نباشند، رعايت رژيم غذايي براي فرد مبتلا به ديابت هرچند غيرممکن نيست ولي بسيار دشوار خواهد بود.

ورزش

فوايد ورزش منظم بر همگان، چه افراد مبتلا به ديابت و چه ديگران، آشکار است. اما ورزش کردن، يعني به تحرک واداشتن دست ها، پاها و پمپاژ قلب براي افراد ديابتي ضروري تر از ديگران به نظر مي رسد. ورزش با افزايش و تشديد ضربان هاي قلب به گردش بهتر خون در اندام هاي انتهاي بدن کمک کرده، از اين طريق باعث کاهش قند خون مي شود. ورزش سطح کلسترول و تري گليسريد را کاهش و ميزان کلسترول HDL را (که براي بدن مفيد است و مانع بروز بيماري هاي قلبي مي شود) افزايش مي دهد. ورزش هم چنين به کنترل وزن، تقويت بنيه فرد، خواب خوب و راحت و در نهايت تقويت روحيه فرد کمک فراواني مي کند. اثرات مثبت ورزش بر اختلالات روحي نظير افسردگي به اثبات رسيده است. هم چنين شواهدي دال بر افزايش تعداد گيرنده هاي انسولين موجود در روي سطح سلول در نتيجه ي ورزش کردن در دست است. با زياد شدن گيرنده هاي انسولين، ملکول هاي انسولين مي توانند قند بيشتري را به داخل سلول حمل کنند. در واقع، براي افراد ديابتي ورزش در حکم يک دوز انسولين است. انجام و تکرار حرکات ورزشي مکرر و موزوني که باعث تحرک عضلات بزرگ، يعني عضلات بازوها و ران ها مي شوند براي اين بيماران بسيار مفيد است. بنابراين ورزش هايي مانند پياده روي، دو، شنا، قايقراني و دوچرخه سواري براي مبتلايان به ديابت مناسبند. ورزش بايد به طور منظم و حداقل هفته اي سه بار به مدت 20تا 30دقيقه انجام شود. حتي گاه ممکن است پزشک انجام هفته اي 5 تا 7 بار ورزش را تجويز نمايد. تحقيقات نشان مي دهند که حتي ترک 2يا 3روز ورزش اثرات سودمند آن را در ديابت معکوس مي کند.

پياده روي

بهترين ورزش براي مبتلايان به ديابت پياده روي تند است. در حال حاضر پياده روي ضمن اين که بين ورزش هاي ديگر مطمئن ترين و مؤثرترين ورزش محسوب مي شود فشار و استرس کمتري هم به فرد وارد مي سازد. ورزش باعث افزايش توليد انسولين و نيز افزايش جذب آن، توسط سلول مي گردد. به عبارت ديگر با ورزش اثري که از مصرف هر گرم غذا به دست مي آيد نسبت به زماني که فرد ورزش نمي کند بيشتر است. هم چنين اين ورزش احساس خوب شدن و بهبودي را براي فرد به ارمغان مي آورد و براي انجام آن به وسيله خاصي نياز نيست. با 1/5کيلومتر پياده روي در هر روز مي توان 100 واحد کالري را سوزاند. اين رقم در سال به بيش از 5 کيلوگرم مي رسد.

با پزشک خود مشورت نماييد

چنانچه بيماري شما تحت کنترل و درمان نيست و يا دچار عوارض ناشي از ديابت مي باشند ورزش مي تواند به وخامت بيماري کمک کند. اگر فشار خون بالا داريد لازم است ابتدا فشار خون را تحت کنترل درآوريد. گاهي پزشک انجام تست ورزش را براي شما ضروري تشخيص مي دهد تا بدين وسيله به ميزان تأثير درمان فعلي پي ببرد.

ورزش هايي که نبايد انجام شوند

از وزنه برداري يا هر نوع ورزش ديگري که با کشيدن يا هل دادن اشياء سنگين توأم باشد بايد اجتناب کرد. چرا که اين قبيل ورزش ها باعث افزايش ميزان قند خون و فشار خون مي شوند و ممکن است باعث وخامت بيماري ها و ناراحتي هاي چشمي حاصل از ديابت شوند.

مراقبت از دندان

مبتلايان به ديابت بايد در پاکيزه نگه داشتن دهان و بهداشت آن بسيار کوشا باشند. زيرا اين قبيل بيماران بيش از سايرين مستعد ابتلاي به عفونت و بيماري هاي عفوني لثه مي باشند. زيرا اين قبيل بيماران بيش از سايرين مستعد ابتلاي به عفونت و بيماري هاي عفوني لثه مي باشند. مبتلايان به ديابت نيز مانند سايرين بايد در مراقبت از دندان هاي خويش کوشا باشند با اين تفاوت که اين گروه بايد از دندان هاي خود به طور دقيق تري مراقبت به عمل آورند. بنابراين مراجعه ي مرتب به دندانپزشک، مسواک کردن به طور منظم و صحيح، استفاده از نخ دندان به منظور جلوگيري از تشکيل پلاک ها و رسوبات بر روي لثه ها و دندان ها ضروري است.

دندان مصنوعي

در ساخت دندان مصنوعي يا روکش براي مبتلايان به ديابت بايد دقت زيادي به عمل آيد. چنانچه دندان مصنوعي، روکش دندان و يا وسايلي که براي ثابت نگه داشتن دندان استفاده مي شوند کاملاً قالب دهان نباشند موجب توليد زخم در دهان مي شوند و از آن جا که زخم اين افراد بسيار دير التيام مي يابد ممکن است مشکلات جدي براي فرد توليد شود. به همين دليل بهتر است در مورد افراد ديابتي از تکنيک ها جديد نظير کاشت دندان استفاده نشود.

کاهش استرس

استرس و اضطراب به دو طريق ممکن است باعث از کنترل خارج شدن ديابت شوند. بنا به گفته ي دکتر «هارتمن استين» قند خون برخي افراد در نتيجه ي استرس به شدت افزايش و در برخي ديگر کاهش مي يابد. زماني که فرد ديابتي نگران و افسرده مي شود به طور کامل از رژيم غذايي خود پيروي نمي کند و دوباره به پرخوري روي مي آورد. بيماري قند با توجه به مسائل عاطفي و جسمي مداومي که در پي دارد بسيار اضطراب آور محسوب مي شود. دکتر «هارتمن استين» معتقد است افرادي که تحت فشارهاي روحي فراوان قرار دارند و از عهده مشکلات به خوبي برنمي آيند بايد قبل از هر چيز به فکر به دست آوردن سلامت روحي خود باشند.

روشي متفاوت

يک برنامه غذايي مکمل

هرچند در برنامه ي غذايي پيشنهادي انجمن ديابت آمريکا ويتامين ها و مواد معدني به مقدار کافي گنجانده شده اند، اما نياز افراد ديابتي به مصرف مواد غذايي خاصي جهت حفظ مقدار قند خون در حدي ثابت و متعادل و جلوگيري از عوارض آن را نبايد ناديده گرفت. ممکن است برحسب نيازهاي فردي خود - البته پس از مشورت با پزشک - به مصرف يک يا چند مکمل نياز داشته باشيد. مکمل ها را بايد بلافاصله بعد از غذا مصرف کرد مگر آن که پزشک دستور ديگري داده باشد. توجه داشته باشيد که اين مکمل ها مي توانند اثرات و عوارض بالقوه و حتي سمي داشته باشند. بنابراين از مصرف خودسرانه اين مکمل ها بدون نظر پزشک جداً خودداري کنيد. هم چنين دوز اين مکمل ها نبايد بيشتر از دوز تجويزي پزشک باشد.

کروم (Choromium GTF)GTF

GTF يا فاکتور تحمل گلوکز که در فروشگاه هاي مواد غذايي يافت مي شود به نظر مي رسد به افزايش اثر انسولين کمک کند. دکتر«هافمن» کروم پيکولي نيت را که بيشتر در مواد طبيعي يافت مي شود توصيه مي کند. بسياري از فرم هاي ديگر کروم از مخمر آبجو تهيه مي شوند. بنابراين افرادي که به کانديدا (نوعي قارچ تک سلولي) يا مخمر حساسيت دارند بايد از مصرف کروم هايي که منشأ مخمري دارند جلوگيري نمايند.

نياسين

نياسين که از ويتامين هاي مهم گروه B مي باشد به تقويت اثر کروم کمک مي کند. نياسين بايد بين غذا مصرف شود. البته مصرف مقدار زياد آن به ويژه براي مبتلايان به بيماري قند زيان آور است. پس مصرف نياسين بايد محدود باشد و تجويز دوز آن به پزشک واگذار شود.

اينوزيتول

اينوزيتول (inositol) يکي ديگر از ويتامين هاي گروه B است که در ليستين يافت مي شود. اين ويتامين از تخريب بافت عصبي که از عوارض بيماري قند است جلويگري مي کند.

اسيد انتوسيانيک

اين ماده که عصاره زغال اخته هم ناميده مي شوند قند خون را کاهش مي دهد.

ويتامين C

اين ويتامين به درمان سريع تر عفونت ها و التيام زخم ها کمک مي کند. اين ويتامين هم چنين کلاژن مي سازد (کلاژن پروتئين سازنده بافت هاي بدن است) که در همه ي بافت ها يافت مي شود.

روي

مصرف روي در بيماري قند اهميت بسزايي دارد. اين عنصر به تقويت سيستم دفاعي بدن و ترميم بافت ها کمک مي کند. پيکولي نيت و گلوکونات از مهم ترين ترکيبات روي به شمار مي روند.

منيزيم

در بيماران مبتلا به ديابت مقداري منيزيم از طريق کليه دفع مي شود. منيزيم در توليد انرژي مورد نياز سلول نقش مهمي دارد.

ويتامين B6

اين ويتامين به عنوان يک فاکتور در بسياري از واکنش هاي سلولي شرکت مي کند و به نظر مي رسد بيماران ديابتي بيش از ديگران به آن نياز داشته باشند. البته دوز بالاي اين ويتامين سمي است و مقدار مصرف آن حتماً بايد توسط پزشک تجويز شود.

تيامين (ويتامين B1)

ويتامين B1 در سوخت و ساز قند در بدن نقش مهمي به عهده دارد.

سير

از آن جا که افراد مبتلا به بيماري به دليل بالا بودن قند خون، بيشتر از ساير افراد مستعد ابتلا به عفونت ناشي از مخمرها مي باشند، مصرف سير مي تواند کمک کننده باشد. البته مصرف کپسول هاي سير به دليل عاري بودن از بوي نامطبوع بهتر است.

اسيد وفيلوس

اين ارگانيسم از تکثير مخمرها جلوگيري مي کند و به صورت کپسول نيز موجود است. اينک به چند روش مؤثر در رفع اضطراب اشاره مي کنيم.

آرام سازي

دکتر هارتمن استين با استفاده از روش هاي آرام سازي و شناخت درماني جهت کنترل بيماري قند خون به نتايج مثبتي دست يافت. روش هاي آرام سازي بر کنترل تنفس و تجسم فکري تأکيد دارند و مي توان آن ها را به کمک افراد خبره يا کتاب هاي مربوطه آموخت.

چگونه فکر کردن را بياموزيد

شناخت - درماني به شما مي آموزد که چگونه به تشخيص افکاري که بر احوال شما تأثير گذارند بپردازيد. مثلاً شايد شما چنين افکاري داشته باشيد: «چقدر پاهايم به خاطر تزريق مکرر انسولين زشت شده اند». و يا «هر بار که مي خوام تست ادرار بگيرم احساس مي کنم چقدر غير طبيعي هستم و با ديگران فرق دارم». به جاي اين افکار منفي مي توان مثبت تر و منطقي تر انديشيد. مثلا: «هيچ کس جز خودم متوجه اثرات تزريق روي پوستم نمي شود». و يا «تست ادرار فقط يک آزمايش شيميايي است». دکتر هارتمن استين خواندن کتاب «خوب بودن» نوشته ديويد برنر را براي مبتلايان به ديابت بسيار سودمند توصيف مي کند.

نوع نگرش خود را تغيير دهيد

يقيناً شما تنها فرد مبتلا به بيماري قند نيستيد. بعضي از افراد بيش از حد به اين مسأله توجه کرده و نسبت به آن حساسيت به خرج مي دهند. اين افراد همواره خود را صاحب يک بيماري مزمن در نظر مي گيرند و در نتيجه ي اين طرز فکر همه چيز آن ها تحت الشعاع قرار مي گيرد. در حالي که نبايد چنين باشد. به جاي دست شستن از زندگي لازم است بيشتر مراقب برنامه غذايي خود باشيد. بايد زندگي خود را بهبود ببخشيد تا ديد بهتري نسبت به آن پيدا کنيد. مسلماً اين کار را نمي توان با خوردن يک جعبه پر از شيريني انجام داد. يکي از بيماران مي گويد: من هرگاه دچار افسردگي و اضطراب مي شوم سعي مي کنم با ديدن فيلم هاي ويديويي خودم را سرگرم کنم و اضطراب و نگراني را از خود دور کنم. کاري را که برايتان لذت بخش است انجام دهيد. مثلاً چيز تازه اي بخريد. به يک دوست قديمي که مدت ها از او بي خبر بوده ايد تلفن بزنيد. يا به انجام کارهاي کوچکي که ظرف يک روز يا يک هفته قابل انجامند و به هزينه زياد و برنامه ريزي بلند مدت نياز ندارند بپردازيد.

آزمايش خون

هزينه ي کيت هاي تست خون که بدون تجويز و نسخه پزشک قابل خريداري هستند، چنانچه روزي چهار بار براي آزمايش خون مورد استفاده قرار گيرند، در سال مبلغ ناچيزي خواهد بود. اما اين آزمايش ها بسيار ارزشمندند. تست هاي ادرار ابداً دقيق نيستند، زيرا گاهي اتفاق مي افتد که تست ادرار نرمال است، يعني قند اضافي خون هنوز وارد ادرار نشده است. در حالي که قند خون واقعاً بالاست. بنابراين نتيجه تست هاي ادرار قابل اطمينان نيست. اين مسأله به خصوص در مورد افراد مسن تر بيشتر صدق مي کند. اما تست خون مقدار خون را حتي هنگامي که ظاهراً علايمي وجود ندارد به درستي نشان مي دهد. اگر بيماري خيلي وخيم نبوده يا تحت کنترل باشد نياز به آزمايش خون چهار بار در روز نيست ولي دانستن فواصل انجام آزمايش و نحوه صحيح انجام آن ضروري است.

داروهاي بدون نسخه

برخي از داروهايي که بدون نسخه به فروش مي رسند حاوي قند يا مواد ديگري هستند که ميزان قند خون را برهم مي زنند. پس هميشه مراقب اين قبيل داروها باشيد و قبل از مصرف دارو دستور مربوط به آن را به منظور آگاهي از مواد متشکله آن به دقت مطالعه نماييد و حتي تنها به خواندن دستور اکتفا نکنيد و براي اطمينان بيشتر، از پزشک داروساز و پزشک معالج خود نظر خواهي کنيد.
در زير به برخي از اين داروها اشاره مي کنيم:

آسپيرين

مصرف زياد آسپيرين جهت رفع سردردهاي مزمن مي تواند باعث کاهش قندخون شود. مصرف گاه گاه آسپيرين مثلاً دو قرص براي رفع سردرد مشکلي ايجاد نمي کند.

کافئين

ماده اصلي قرص هاي ضد اشتها را کافئين تشکيل مي دهد که با مصرف زياد اين قرص ها قند خون افزايش مي يابد. بسياري از داروهاي رفع سر درد و سرماخوردگي نيز حاوي کافئين مي باشند.

افدرين يا اپي نفرين

اين دو ماده که در داروهاي مربوط به بيماري هاي تنفسي موجودند باعث افزايش قند خون در مبتلايان به ديابت نوع دوم مي شوند. فنيل افرين هم که در داروهاي سرماخوردگي و اسپري هاي ضد احتقاق بيني يافت مي شود، همين عارضه را پديد مي آورد.

پي نوشت ها :

1. گلوکز قند خون است و به وسيله ي خون به تمام بافت ها جهت سوخت و ساز انتقال مي يابد تمام قندها در بدن به گلوکز تبديل مي شوند. (مترجم)
2. در ديابت نوع اول بدن انسولين کافي نمي سازد. در ديابت نوع دوم انسولين ساخته مي شود ولي يا مقدار آن کم است و يا بدن نسبت به آن پاسخ درستي نمي دهد.(مترجم)
3. The Americam Diabetics Association.

منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم