تئوري توطئه

به هم گره زدن دنياي ذهن گريزپاي بشر به نيت تسلاي خاطر، گرچه يک آرزوست اما هميشه ميسر نيست. هر روزه با هزاران سؤال متضاد رو به روييم. چراها، آياها و چگونه هاست دست از سر ما بر نمي دارند. جمع کردن اين اذهان پريشان به سادگي عملي نيست. به نظر مي رسد بشر در سال هاي اخير به مدد تجربه دريافته که چون برطرف کردن آشفتگي هاي ذهن عملي نيست، پس بهتر است زندگي بي دغدغه در هياهوي تعليق را ياد بگيرد.
اما همه، اين راه حل بر گرفته از آموزه هاي روان شناسانه را دوست ندارند. عده اي راه هاي ديگر را نيز مي آزمايند. يکي از شناخته شده ترين راه هايي که انسان ها در پس قرون و اعصار تجربه کرده اند و جواب داده توسل به تئوري توطئه است. اعتقاد به وجود دست هاي پشت پرده، زد و بندهايي در سطوح عالي قدرت و وجود مافياها و فراماسونرها از آن جمله است. يافتن سرنخ هايي از وجود توطئه از جمله کارهايي است که هم جست و جوگران آن را راضي مي کند و هم آنان را در نظر ديگران همچون قهرمان نشان مي دهد.
وودوارد و برنشتاين، خبرنگاران نشريه ي واشنگتن پست در فيلم همه ي مردان رئيس جمهور با چنان تلاشي به دنبال برملا کردن عمل غيراخلاقي رئيس جمهور نيکسون در کار گذاشتن دستگاه هاي شنود در جلسات مخالفان خود هستند که گويي رسالتي از اين مهم تر در دنيا وجود ندارد.
شايعه هاي برگرفته از اين ديدگاه همواره و در هر جامعه اي وجود داشته اند، اما هر بار بسته به شرايط روزگار لباسي جديد به آن ها پوشانده شده يک بار در قالب ترس از فراماسون ها - که در فرانسه طرفداران زيادي دارد- فئودال ها، مافيا- در آمريکا- و انگليسي ها و بار ديگر دسيسه هاي آقازاده ها، نوکيسه ها و عاليجنابان رنگي.
تئوري توطئه همواره در هر جامعه اي وجود داشته، اما به نظر مي رسد برخي جوامع به نحو اغراق شده اي جواب پرسش ها و گرفتاري هاي خود را به دسيسه گران نسبت مي دهند. در اين صورت شايعه هايي که چنين ذهنيتهايي را ايجاد مي کنند در آن جوامع زياد ديده مي شوند.
تيم ملي فوتبال ايران خيلي اميدوار بود که در بازي آخرش با شکست دادن تيم ضعيف بحرين جواز حضور در مسابقات جام جهاني 2002 را به دست آورد. اما اين پيروزي به دست نيامد و به جاي ايران، در پايان بازي بحريني ها در ورزشگاه دور افتخار زدند. پس از آن واقعه شايعه هاي فراواني در خصوص اين شکست بر سر زبان ها افتاد. از جمله مطرح شدن زد و بندهاي پشت پرده براي بازنده شدن ايران و هراس نيروهاي امنيتي از به خيابان ريختن مردم و جلوگيري از پيش آمدن مسائلي که چهار سال قبل به دنبال شکست تيم استراليا در کشور پيش آمده بود!
کشوري که به باور همگان حداقل شاخصه هاي يک جامعه ي امن را دارد چه باکي از به خيابان ريختن عده اي خوشحال از يک برد ملي مي توانست داشته باشد. و مگر در جشن شادي مردم پس از برتري بر
استراليا اتفاقي افتاد؟ در گوشه اي از سرحدات کشور ياغيان به تاخت و تاز پرداختند؟ يا راهزنان جاده ها را ناامن کردند؟ با اين که بطلان شايعه ها بديهي مي نمود، باز عده اي بودند که تا مدت ها حاضر نمي شدند اعتقادات خود را رها سازند.
جالب اين جا بود که اين شايعه ها چنان قدرتي داشتند که حتي برخي از بازيکنان تيم ملي بعدها اعلام کردند دست هايي در کار بوده که ما به جام جهاني نرويم. گرچه هيچ گاه معلوم نشد که اين دست ها به چه کس يا کساني تعلق دارند، اما دست کم اين خاصيت را داشت که کسي به سوء مديريت، فقدان برنامه ريزي، عدم هماهنگي ميان بازيکنان و غرور کاذب آن ها فکر هم نکند؛ مبادا که اين تسلسلِ باري به هر جهت بودن هاي هر چهار سال يک بار جايي قطع شود.
تئوري توطئه درايران طرفداران زيادي دارد. حتي بيشتر افراد تحصيل کرده اذعان دارند که اين گفته ها حقيقت دارد. شايد چنين پديده اي براي کشوري که زماني از ابرقدرتهاي جهان محسوب مي شده اما پس از مدت کوتاهي و در طي قرون اخير، انحطاط و شکست آن را درنورديده چندان تعجب آور نباشد. مسلماً انداختن تمامي گناهِ افول يک تمدن کهن بر گردن دشمناني قدرتمند، آسان تر از پذيرفتن مشکلات وخيم داخل کشور است. در اين حال مردم به دليل شکست هاي گذشته ( از جمله جدا شدن بخش هاي زيادي از شمال و غرب ايران طي عهدنامه هاي گلستان و ترکمانچاي و پاريس ) خود را ناتوان از تعبير اوضاع مي دانند و فکر مي کنند که ديگران هستند که
تقدير و سرنوشت آنان را رقم مي زنند.
نکته ي مهمي که وجود دارد اين است که در بيگانگان گذشته هم در تصميم گيري هاي دولتمردان ايراني دخالت بسياري داشته اند. از جمله در جنگ جهاني دوم دو کشور روسيه و انگلستان کار را به جايي رساندند طي قطعنامه ي 1907 حتي ايران را بين خود تقسيم نمودند.
منبع مقاله :
آتش پور، سيد حميد؛ (1388)، اعتياد به کار( روان شناسي معتادين به کار )، تهران: نشر قطره، چاپ اول