طبقه بندي شايعه ها

محققان، شايعه ها را بر اساس شکل ظاهري، موضوع و انگيزه ها طبقه بندي کرده اند.
بايساو با توجه به معيار « زمان پخش و دوام شايعه » آن ها را به سه دسته زير تقسيم مي کند:
-شايعه هاي خزنده: شايعه هايي که به کندي حرکت مي کنند. مردم به آهستگي و در گوشي آنها را براي يکديگر نقل مي کنند. اين شايعه ها مدت زيادي طول مي کشد تا به گوش همه برسند. شايعه ها عليه زمامداراني که مردم از آن ها تنفر دارند از جمله ي اين نوع شايعه هاست. - شايعه هاي خشونت بار: شايعه هايي که به دليل ماهيت خشونت بارشان به سرعت گسترش مي يابند و گروه وسيعي را در زمان کم تحت تأثير قرار مي دهند. شايعه ي پخش آنفلوآنزاي مرغي در پارک پرديسان تهران از جمله ي اين شايعه هاست. اين شايعه ها به دليل آن که بار هيجاني زيادي با خود دارند به يکباره جامعه را دچار هرج و مرج مي کنند.
- شايعه هاي دلفيني يا فروشونده: شايعه هايي که براي مدتي سر بر مي آورند و سپس به عمق فرو مي روند تا زمان مناسب بعدي که شرايط براي بروزشان فراهم گردد. شايعه ي مسموم کردن چاه هاي آب بر اکثر جنگ ها در طول تاريخ از جمله ي اين شايعه هاست.
گاه شايعه را بر اساس منشأ پيداش به سه نوع تقسيم بندي مي کنند. در نوع اول به دنبال يک واقعه موج شايعه ها راه مي افتد. در
اين حالت در پي واقعه اي که چگونگي آن نامشخص است داستان هايي در مي گيرد. به دنبال سقوط هواپيمايي که جعبه ي سياه آن نيز پيدا نشد تا مدت ها انواعي از شايعه ها در مورد علت سانحه بر سر زبان ها بود.
پس از آن که شهرام جزايري متهم قدرتمند اقتصادي از زندان گريخت انواعي از شايعه ها پيرامون فرار او بر سر زبان ها افتاد.
نوع دوم شايعه ها در مورد نکته اي باريک و يا جزئيات و علائم اسرارآميز است. اين نوع شايعه ها در جامعه بسيار رواج دارند، زيرا اغلب افراد با نفوذ از حقيقت هاي کوچک و گاه قابل ارتباط شايعه اي را به وجود مي آورند که به خصوص نوع عمداً برانگيخته شده اي آن در دنياي سياست و بورس رايج است.
نوع سوم به طور عمده بر اساس تخيلات شکل مي گيرند. داستان هايي خيالي که حتي خنده دار به نظر مي رسند در شرايطي مورد توجه و اقبال قرار مي گيرند. مثل شايعه ي تقسيم خرماهاي آلوده به ويروس ايدز در امامزاده ها. اين گونه شايعه ها در ميان جوانان زياد است.
گاه شايعه ها را بر اساس موضوع آنها تقسيم بندي مي کنند: مثل شايعه هاي اجتماعي، سياسي، اقتصادي، نظامي و امنيتي. يا در تقسيم بندي ديگر شايعه را با موضوع هاي امنيتي و اقتصادي به دو دسته طبقه بندي مي کنند. ميچل سن و مولي، شايعه ها را به 5 دسته تقسيم کرده اند:
1. شايعه هاي رويارويي: اين گونه شايعه ها بر اساس يک يا چند ميل
و آرزو ساخته و پرداخته مي شوند.
2. شايعه هاي شيطاني: اينگونه شايعه ها ريشه در ترس و اضطراب سازندگان و نشردهندگان آنها دارند.
3. شايعه هاي سبقت جويانه: اين گونه شايعه ها بيانگر تمايل گروهي از افراد جامعه براي نشان دادن برتري خود است.
4. شايعه هاي پرخاشگرانه.
5. شايعه هاي جنسي.
از ديگر انواع طبقه بندي شايعه ها بر اساس موضوع را مي توان در تقسيم بندي ايروينگ جست:
1. شايعه هاي وحشت، نفرت و مرگ: اين نوع شايعه ها به طور عمده به هنگام وقوع حوادث غير مترقبه و جنگ رواج مي يابند.
2. شايعه هاي مربوط به اسراف و خوش گذراني زمامداران: در هنگام گراني، تورم و کمبود مواد غذايي، به ويژه زمان وقوع حوادث دردناک، شايعه ي خوش گذراني و حيف و ميل اموال عمومي توسط متوليان امور، به سر زبان ها مي افتد و به سرعت منتشر مي شود.
3. شايعه هاي دزدي و اختلاس: شايعه ي دزدي هاي کلان، اغلب در هنگام بحرانهاي سياسي و اجتماعي پديد مي آيد و موجي از نارضايتي عمومي را دامن مي زند.
4. شايعه هاي بي کفايتي مديران: در زمان وقوع بحران، وجود مديراني کارآمد و با کفايت مي تواند آتش کينه ها، ترس ها و نفرت ها را خاموش کند و بذر اميد و اتحاد و يکپارچگي را ميان بحران زدگان
بپراکند. ليکن، هر نوع قصور در اين زمينه، شکل گيري شايعه هايي در خصوص مديران ( نظير بي سوادي، کم هوشي و دست و پا چلفتي بودن آنان ) را در پي خواهد داشت. اين شايعه ها فرايند حل بحران را با مشکل مواجه مي سازند.
5. شايعه هاي احساسات ضددولتي: در بسياري کشورها، مردم احساسات و ديدگاه هاي ضد حکومتي خود را غيرمستقيم و در قالب طنز و کنايه و شايعه، ابراز مي دارند.
منبع مقاله :
آتش پور، سيد حميد؛ (1388)، اعتياد به کار( روان شناسي معتادين به کار )، تهران: نشر قطره، چاپ اول