اختصاص نداشتن حیله های شرعى به باب «ربا»

پرسش :

آیا بحث فقهی حیله ها و چاره جویی های شرعی مخصوص باب «ربا» است؟

پاسخ :
حیله‌ها و چاره‌ جویی هاى شرعى، هر چند در بحث ربا به صورت گسترده‌تر مطرح شده، ولى اختصاص به باب ربا ندارد؛ بلکه در سراسر فقه جارى است. در طهارت، طلاق، نکاح، شفعه، بیع، اجاره، قضا، و حتّى در ابواب عبادات نیز مطرح است. بدین جهت فقهاى ما در ابواب مختلف کتابهاى فقهى به مناسبت، بدان پرداخته‌اند، هر چند معمولاً بحث عمده آن را در ذیل کتاب طلاق مطرح نموده‌اند، ولى کتاب مستقلّى از فقهاى شیعه در این زمینه نیافتیم. امّا در بین اهل سنّت کتابهاى مستقلّى نوشته شده،(1) که این مطلب نشانگر اهمیّت بیشتر این بحث در نزد آنهاست.

نتیجه این که حیَل شرعى مختصّ باب ربا نیست؛ بلکه در سراسر فقه کاربرد دارد. همان‌گونه که این بحث از مسائل مستحدثه نیست، وریشه آن به زمان‌هاى قدیم مى‌رسد؛ هر چند مصادیق زیادى از آن جدید و نو مى‌باشد.

پی نوشت:
(1). از جمله مى‌توان به کتاب حیله های شرعی ناسازگار با فلسفه فقه، محمدعبدالوهاب بحیری، مترجم: صابری، حسین بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، ۱۳۷۶ شمسی، بی نا اشاره کرد.

منبع: حیله هاى شرعى و چاره جویى هاى صحیح‏، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: علیان نژادى، ابوالقاسم، مدرسة الامام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم‏، 1428 قمری، چاپ: دوم‏، ص 11.