هنر گوش دادن

گوش دادن درست  راه ورود برای یک ارتباط اجتماعی درست است.
 

چکیده: یکی از مهارت های کاربردی که در موقعیت های مختلف خانه، مدرسه، اداره و ... کاربرد اساسی دارد، مهارت گوش دادن فعال است. در این نوشتار به برخی از گزاره های دینی و نمونه هایی که در سیره اهل بیت (علیهم السلام) وجود دارد، اشاره خواهد شد.

تعداد کلمات 931 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

 گوش دادن بیش از هر فعالیت دیگری زمان بیداری ما را پر می کند؛ موضوعی که چندان به چشم نمی آید، اما تأکیدهای فراوانی در آموزه های دینی وجود دارد که بر گوش دادن فعال تأکید داشته و ورود بی جهت به سخن دیگران را رد می کنند.
پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) می فرماید:
من أخلاق المؤمن حسن الحدیث إذا حدث و حسن الإستماع إذا حدث و حسن البشر إذا لقی.[1]
«از اخلاق مؤمن آن است که هرگاه سخن می گوید، نیکوسخن می گوید و هرگاه با او سخن می گویند، نیکو گوش می دهد و در ملاقات هایش خوش روست».
 این شیوه ارتباطی، بخشی از الگوی ارتباطی رسول خدا بوده است. گوش دادن همدلانه را که شیوه پیامبر در ارتباط با دیگران بود، می توان از آیه ۶۱ سوره توبه برداشت کرد.[2] در این آیه منافقان با تعبیر «أذن» (گوش) رسول خدا او را فردی «زودباور» نامیدند و منظورشان این بود که هر حرفی را می پذیرد و به حرف هر کس گوش میدهد. در حالی که خداوند پیامبر را «أذن خیر» معرفی می کند و شنیدن پیامبر را «شنیدن خیر» می داند؛ یعنی پیامبر به بخشی از حرف هایی که برای مسلمانان خیر نبود نیز گوش می داد، اما این گوش دادن، صرفا برای احترام به گوینده بود و سخن او را بر درستی حمل می کرد تا احترام او را نگه دارد، نه اینکه الزاما گفته های گوینده را مطابق واقع بداند و اثری را بر آن بار کند. پس اگر بدگویی از کسی بود آن شخص را مؤاخذه نمی کرد. نتیجه چنین ارتباطی آن است که هم به حرف های گوینده گوش داده و او را احترام کرده، و هم ایمان مؤمنی که از او بدگویی شده، محترم شمرده است.[3]
 امام علی (علیه السلام) در بیان روش پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) با هم نشینان می فرماید:
هر که سخن می گفت، همه ساکت به سخنانش گوش می دادند تا سخنش را به پایان برد. به چیزی که اهل مجلس می خندیدند، می خندید و از آنچه آنان تعجب می کردند، تعجب می کرد. بر بی ادبی غریبان در خواسته ها و گفتارشان، شکیبایی می کرد تا جایی که اصحاب [نه خود او]، درصدد جلب [= دفع] اشخاص مزاحم بر می آمدند...، مدح کسی را نمی پذیرفت، مگر از کسی که می خواست جبران کند. سخن کسی را نمی برید، مگر آنکه از حد می گذشت، که در آن صورت، با نهی او، یا برخاستن، سخن او را قطع می کرد.[4]
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) گوش دادن را از مروت و مردانگی می دانست و می فرمود:
من المروهأن ینصت الأخ لأخیه إذا حدثه.[5]
گوش دادن برادر به برادرش هرگاه با او سخن بگوید، از مردانگی است.
و در برابر آن، کسی که سخن برادر خود را قطع کند، به ارتباط لطمه زده و همانند فردی دانسته شده است که به چهره فرد مقابل چنگ اندازد و صورت او را بخراشد. آن حضرت می فرماید:
من عرض لأخیه المسلم (المتکلم) فی حدیثه فکانما خدش وجهه.[6]
هر که در میان سخن برادر مسلمانش بدود، مانند این است که چهره او را خراشیده باشد.
برای آنکه بتوانیم درمهارت گوش دادن به نحو بهتری عمل کنیم، لازم است تا راهبردهایی را فرا بگیریم.

راهبردهای اختصاصی: 
برای آموختن مهارت گوش دادن:
بدون قطع کردن صحبت همسرتان، گوش دهید.
نکات اصلی صحبت همسرتان را خلاصه کنید و به او برگردانید.
بررسی کنید که آیا مطلب را درست دریافت کرده اید؟
پاسخ دهید.

برای آموختن مهارت های ارتباطی:
روی نکات اساسی خاص تصمیم گیری کنید.
به صورت منطقی آنها را سازماندهی کنید.
به وضوح آنها را بیان کنید.
بررسی کنید که نکات شما فهمیده شده است.

راه بردهای کلی:
زمان و مکان خاص را برای ارتباطی شفاف قرار دهید.
عوامل حواس پرتی را حذف و تلویزیون را خاموش کنید.
در هر موقعیت گفتگو، درباره یک مسئله گفتگو کنید.
تلاش کنید با قصد به خاطر سپاری آنچه گفته شده به مطالب گوش دهید.
ذهن خوانی منفی را از خود دور کنید.
نکات خود را بدون حمله به دیگران بیان کنید.
از سرزنش و عیب جویی، ترش رویی و بهره کشی اجتناب کنید.
از ایجاد وقفه اجتناب بورزید.
 
منبع: کتاب «مهارت های زندگی»
نویسنده: سید مهدی خطیب

پی نوشت :
[1] .  الفردوس، ج3، ص۶۳۷، ح ۵۹۹۷؛ کنز العمال، ج۱، ص۱۵۵، ح۷۷۵.
[2] . «وَمِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ وَیَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَیْرٍ لَکُمْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَیُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ وَرَحْمَةٌ لِلَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذِینَ یُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ» ؛ و از ایشان کسانى هستند که پیامبر را آزار مى‏ دهند و مى‏ گویند او زودباور است بگو گوش خوبى براى شماست به خدا ایمان دارد و [سخن] مؤمنان را باور مى ‏کند و براى کسانى از شما که ایمان آورده‏ اند رحمتى است و کسانى که پیامبر خدا را آزار مى ‏رسانند عذابى پر درد [در پیش] خواهند داشت .
[3] . المیزان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 422.
[4] . عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۳۱۸ و۳۱۹، ح ۱: معانی الأخبار، ج ۸۲ و ۸3، ح 1.
[5] . کنز العمال، ح۷۱۷۷؛ الفردوس، ج3، ص۶۳۷.
[6] . الکافی، ج 2، ص 660، ح 3.