سه گام مهم در ارتباط کلامی

زیباترین کلام، کلامی است که حس شنیداری انسان را پس نزند.
 

چکیده: برای داشتن یک ارتباط کلامی درست، لازم است گام هایی را بردارید. در این نوشتار به سه گام مهم در ارتباط کلامی پرداخته ایم: جذاب بودن محتوا، ملاحظات شخصیتی و ملاحظات موقعیتی. با ما همراه باشید تا در این مورد بیشتر بدانید.

تعداد کلمات 1349 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

 

 در این گونه ارتباط، برای انتقال پیام از واژه ها استفاده می شود و پیام به صورت گفتاری یا نوشتاری منتقل می شود که بیشتر برای بیان ایده ها، حقایق و نظرها به کار می رود. برای دستیابی به یک ارتباط کلامی درست، سه گام مهم را باید در بیان مطالب کلامی رعایت کرد.
 

 ارتباط موفق تنها در به کارگیری مهارت و تکنیک خلاصه نمی شود، بلکه عامل جذابیت، شور و نشاط در آن بسیار مهم است. نمی توانید از مخاطب خود انتظار داشته باشید به آنچه می گویید علاقه و توجه نشان دهد؛ مگر اینکه توجه و علاقه خودتان جلب شده باشد. «اگر به راستی از موضوع خود به وجد آمده اید، می توان مطمئن بود که شنوندگان نیز همراه شما به وجود آیند».[1] همواره از مطالب مثبت در گفتار خود استفاده کنید و از موضوع هایی که امواج منفی می فرستند بپرهیزید؛ چراکه خداوند ما را به نیکو سخن گفتن توصیه می کند.[2]
واژه های زیبا، عبارت های کوتاه و جمله های ساده و روان، همه شیوایی دل انگیزی به سخن می بخشند و مخاطب را مبهوت می سازند. چه زیبا فرموده پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) که «همانا برخی سخنان سحرآمیزند».[3] به یاد داشته باشید که استعاره های روشن، تصویرسازی های زیبا، حکایت های دلنشین، دوری از گفتار کلیشه ای و تحکم آمیز، تکرار نکردن و پیچیده نساختن واژه ها، جملات شما را ماندگار می کند. کلام اگر زیبا و دلنشین بوده، جمله ها و واژه های نیرومندی را در برداشته باشد، چه بسا از تیر میدان نبرد برنده تر و پرنفوذتر باشد؛ زیرا حضرت علی (علیه السلام) میفرماید: «چه بسا کلامی از تیر بانفوذتر باشد».[4]

وقتی سخن بگویید که مخاطب به خود بگوید: «این برای من مهم است». بکوشید محتوای سخن جذاب باشد.
زیبایی سخن را با مطالب شورانگیز زیباتر کنید.
از واژه ها و موضوع های تهدیدآمیز دوری کنید.
غم و اندوه را از چهره سخنان خود بزدایید؛ چراکه افسرده دل افسرده کند انجمنی را.
از جمله های روان و درک پذیر استفاده کنید. امیر بیان می فرماید: «زیباترین کلام، کلامی است که حس شنیداری انسان ها آن را پس نزند و فهم و درکش مخاطبان را به رنج و زحمت نیفکند».[5]
واژهای مثبت را با دقت برگزینید و بزمی از واژهای زیبا برپا کنید. امام سجاد (علیه السلام) می فرماید: «کسی که به برادر خود خوش باش گوید، خداوند درباره او خواهد نوشت: خوش باش تا روز قیامت».[6]
جمله های روشن، کوتاه، دقیق، مؤدبانه و پرمحتوا به کار گیرید.
با استفاده از نام افراد، گفت و گویی صمیمی داشته باشید و اگر کسی نام های گوناگونی دارد، او را با خوشایندترین آنها از نظر خودش صدا بزنید؛ زیرا پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) نام بردن مخاطب با محبوب ترین نام هایش را یکی از عوامل خالص کننده دوستی ها برمی شمارد.[7]
در سخنان خود از مثال، استعاره، سخنان بزرگان، حکایت های جالب و ابیات روان استفاده کنید.
 

 تنوع شخصیت میان مردم چون کالای نقدی است که در هر بازاری یافت می شود و تابلوی تفاوت های فردی در تالار آفرینش آویزان می شود تا چشم هر بیننده ای را به خود مشغول سازد. به طور حتم با فردی خجالتی مانند یک شخص گشاده رو نباید ارتباط برقرار کرد. پس به سبب تفاوت شخصیت افراد با یکدیگر، راه کارهای ارتباط با آنان نیز متفاوت خواهد بود.
شما روزانه با افرادی متفکر، احساساتی، خلاق، باتدبیر، مردمی و... سروکار دارید. می توان گفت افراد عمل گرا (مردمی که بیشتر به دنیای خارجی افراد و اشیا توجه می کنند) برون گرایند. در برابر افراد اندیشمند گوشه گیری را دوست دارند و درون گرا شمرده می شوند. بر این مبنا، شخصیت های متفاوتی به ما معرفی می شوند.
در این نوشتار شما را با برخی تیپ های شخصیتی نه گانه (۱. کمال گرا؛ ۲. کمک گرا؛ ۳. موفقیت طلب؛ ۴. فردگرا؛ ۵. فکور؛ ۶ وفاخو و وفاجو؛ ۷. خوش خو؛ به رهبر و مدیر؛ ۹. صلح خو و صلح جو) آشنا می کنیم و ویژگی های مثبت و منفی شخصیتی هریک از آنان را برمی شماریم.[8]
 

این افراد روراست و صادق، پایدار و قوی، مسئول و جدی، قابل اعتماد، وقت شناس و منظم اند و اغلب جاه طلب، بی حوصله، موشکاف و ریزبین، تندخو و بسیار جدی اند.
با ایشان با احترامی شایسته آنان رفتار کنید.
اجازه دهید فکر کنند صاحب منصباند.
در قدرتشان شک نکنید.
اگر چنین فردی مدیر شماست:
کار را به خوبی ارائه دهید؛
چشمتان را از هدف برندارید؛
بیشتر توجه خود را به نتیجه و پایان کار معطوف کنید و با او ارتباطی درست، روشن و صریح برقرار سازید؛
با تصورها و خیالات واهی که وجود خارجی ندارند یا با توجه بسیار به عملکرد نادرست مردم، حوصله آنان را سر نبرید.[9]
 

 این افراد دلسوز، فداکار، سخاوتمند، سازگار، حساس، معاشرتی و مهربان، و در برابر حسود، متوقع، خرده گیر، فضول و بیش از حد متوجه دیگران اند.
جزئیات را از نظر افراد معاشرتی کاملا دور نگه دارید.
اجازه دهید صحبت کنند و در کارها مشارکت داشته باشند.
با آنان مانند یک دوست رفتار کنید.[10]
اجازه دهید که عقیده خود را بیان کنند.
 

 پرانرژی و فعال، قاطع و راسخ، هدف گرا، پرشور و شوق و انعطاف پذیرند و اعتماد به نفس خوبی دارند. از سوی دیگر مصلحت طلب، خودبزرگ بین، شهرت طلب و بیش از حد پرکار و کم حوصله اند.
انتظار نداشته باشید کاری را که به هدف نزدیک است شتاب زده به پایان برساند.
درباره ایجاد تغییرات لازم شتاب نکنید.
دلایل خود را برای آنان بیان کنید و به ایشان فرصت دهید تا پرسش هایشان را بپرسند.[11]
موفقیت طلبان انسان هایی شایسته تحسین و شاخص و در مجموع جذاب و دوست داشتنی اند.
 

این افراد بافکر و معقول، بامنطق، تحلیل گرا، حقیقت جو، دل سوز، پذیرا و خونسردند. از سوی دیگر منزوی و کم عاطفه، مخفی گرا و مرموز و کم احساساند.
فراگیری و کسب دانش را با ارزش می دانند.
اگر لازم شد کاملا با ملایمت به ایشان تذکر بدهید.
برای این افراد حریم خصوصی بسیار محترم است. در آغاز رابطه به جزئیات نپردازید.
 

 برای برقراری ارتباط مؤثر، افزون بر توجه به تیپ های شخصیتی افراد، لازم است که به موقعیت و شأن ایشان نیز توجه شود؛ چراکه نه تنها تفاوت در شخصیت، بلکه توجه به موقعیت، فرایند ارتباط را دستخوش دگرگونی می سازد. امیر مؤمنان علی (علیه السلام) می فرماید: «در هر موقعیتی، متناسب با آن باید سخن گفت». .
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «ما پیامبران دستور داریم که به اندازه عقل و شعور مردم با ایشان صحبت کنیم».[12] توجه به ظرفیت شناخت و موقعیت معرفتی فرد در فرایند ارتباط کلامی بسیار اهمیت دارد. از این روی، با هرکسی باید بنا به سطح فکر و موقعیت او سخن گفت. باید توان فهم مخاطب را در نظر گرفت و مطالبی قابل درک وی ارائه کرد؛ زیرا ممکن است برخی به دلیل ضعف عقل، تحمل درک برخی مطالب را نداشته باشند.
 
منبع: کتاب «دست در دست ارتباط (مهارت های ارتباط موثر)»
نویسنده: محمود خلیلیان و سیدمهدی خطیب

پی نوشت :
[1]. لوکاس هنری استیفن، هنر سخنرانی، ترجمه ساده حمزه و باباطاهر علیزاده، ص۴۰.
[2] . بقره، آیه 83.
[3] . تحف العقول، ص 55.
[4]. عبدالواحد بن محمد تمیمی، غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۱۰، ح ۴۰۳۹.
[5] . همان، ح 4051.
[6] . شیخ صدوق، مصادقه الاخوان، ص 19.
[7] . محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج۲، ص۶۴۳.
[8] . برای آگاهی بیشتر ر.ک: پروین دقیقیان، روان شناسی تیپ های شخصیتی نه گانه.
[9] . کریس کول، فهمیدن و فهماندن و ارتباط مؤثر، ترجمه پروانه کاراگیا، ص۱۲۰.
[10] . همان، ص ۱۴۲، با اندکی تصرف.
[11] . همان، ص 144، با اندکی تصرف.
[12] . محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۱، ص ۸۵.