نقش خطاهای شناختی- فکری در مشاجرات زوجین

چکیده: بسیاری از مواقع مشکلات همسران از تفکرات و برداشت های غلط آن ها نسبت به همسرشان و زندگی مشترک ناشی می شود. برای اطلاعات بیشتر، خواندن این مقااله به شما توصیه می شود.

تعداد کلمات: 1139 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه

مقدمه

انسان ها بر طبق شناختی که از محیط پیرامون خود دارند، رفتار می کنند. مکانیزم رفتار انسان بر پایه شناخت اوست، این شناخت است که سبب می شود انسان نسبت به انجام کاری یا رفتاری، انگیزه و گرایش پیدا کرده و سپس عملی را از خود نشان دهد.
بنابراین، درک ما از جهان پیرامون و تفسیری که از رویدادهای اطراف می کنیم، نقش بسزایی در عملکرد ما خواهد داشت.
باید توجه داشت که گاهی در درک و شناخت انسان خطا روی می دهد و این امر موجب تفسیر غلط رویدادها در ذهن ما شده و در نهایت؛ منجر به تصمیم نادرست و رفتار  از ناحیه ما می شود.
این نکته مهم است که تصویر ذهنی و درک ما از جهان؛ تابع توجه ما به ابعاد مختلف پیرامونی، باورها، مفاهیم ذهنی، تجربه های قبلی، فرهنگ، اجتماع، سوگیری ها و حتی ژنتیک ماست. بنابراین برای جلوگیری از بروز رفتار غلط، باید به فکر اصلاح اندیشه و تفکرات خود باشیم.

خطاهای فکری در زوجین

وجود خطاهای فکری در زندگی زوجین، باعث می شود تا آن ها از رفتار و گفتار یکدیگر استنباط غلط نموده و  همین امر؛ موجب بروز اختلافات متعدد و گوناگون خواهد شد. مثلا هنگام مشاهده رفتار یا گفتاری از همسرتان ممکن است به خود بگویید: «چه خودخواه!» یا «چه از خود راضی!» و با اینکه این فکر و شناخت شما تحریف شده بوده، اما سبب فریب شما و نمایش دگرگونی از واقعیت اطراف شده و گمان می کنید که واقعیت، به همان بدی است که شما فکر می کنید!.

معرفی برخی خطاهای فکری رایج

برخی از مهمترین خطاهای فکری که سبب اختلاف در بین همسران می شود به شرح زیر است:

ذهن خوانی

گاهی همسر بدون توجه به شواهد و مدارک کافی برای فکر خود؛ و تنها با استناد به مسئله ای جزئی، گمان می کند که از انگیزه و فکر همسرش اطلاع دارد.
مثلا وقتی که همسرش دیر به منزل می آید، فکر می کند که: «حتما من را دوست ندارد که انقدر دیر به خانه می آید» یا وقتی که همسرش فراموش کرده تا پول برای خرجی در منزل بگذارد با خود می گوید: «او من را فردی مزاحم در زندگی اش می داند».
قرآن کریم مسلمانان را از چنین تفکرات بی جهتی منع کرده و می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا اجتنبوا کثیرا من الظن انَ بعض الظن اثم»[1] ای کسانی که ایمان آورده اید! از بسیاری از گمان ها بپرهیزید. چرا که بعضی از گمان ها گناه است.

پیش بینی منفی رویدادها

پیش بینی منفی رویدادهای آینده ناشی از عادت فرد به تفکرات منفی است. این شیوه تفکر اگر اصلاح نشود، تاثیرات بسیار بدی بر روان انسان خواهد داشت. مثلا وقتی مرد می خواهد به مهمانی خانواده همسرش برود، از قبل پیش بینی می کند که: «حتما به من خوش نمیگذرد» یا «باز دوباره مطمئنا یک اتفاق بدی خواهد افتاد».
آموزه های دینی و رفتار بزرگان دینی ما سرشار از نمونه های گوناگون مثبت اندیشی در رویدادها و موقعیت های مختلف است. مثبت اندیشی سبب ایجاد انرژی و انگیزه دوچندان انسان برای ادامه کارها می شود و بالعکس، منفی بافی سبب رخوت و ایستایی و بی انگیزگی انسان از انجام کارها خواهد بود. امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «تفال بالخیر تنجح»[2] فال نیکو بزن تا پیروز و کامیاب شوی.

مطلق انگاری!

نمونه بارز این تفکر غلط، استفاده مدام از کلماتی ماانند: هرگز، هیچ وقت، همیشه، همه و تمام است. زنی که گاهی همسرش دیر به خانه می آید نزد او «همیشه شوهرش دیر به خانه می آید». یا مردی که همسرش گاهی غذا را می سوزاند نزد او همسرش «همیشه غذا را می سوزاند». اگر مرد گاهی با دیرتر توجه کردن به حرف های همسرش به او کم احترامی کرده است نزد همسرش کسی است که «همیشه به او بی احترامی نموده است».
این مطلق گویی و فاجعه انگاری رویدادهای زندگی گرچه در میان مردان نیز وجود دارد، اما بیشتر در میان زنان رواج داشته و سبب سرخوردگی و ناامیدی همسرشان می شود. در نظر داشته باشید، مردی که همیشه سعی خود را کرده تا مایحتاج زندگی را فراهم کند و همین طور نیز توانسته عمل کند. اما گاهی هم به جهت مشکلات مادی، نتوانسته آن طور که شایسته خانواده اش است عمل نماید. آن گاه همسرش به او بگوید: «من از تو خیری ندیدم!». این قدرنشناسی لطمه بزرگی به مرد زده و تمام زحمات او را با یک کلمه نقش بر آب کرده و انگیزه و انرژی کار کردن را از او خواهد گرفت. لذا امام صادق علیه ­السلام فرمودند: « أَیُّمَا امْرَأَةٍ قَالَتْ‏ لِزَوْجِهَا مَا رَأَیْتُ قَطُّ مِنْ وَجْهِکَ خَیْراً فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهَا»[3] هر زنی به همسرش بگوید: "من از روی تو خیری ندیدم"، عملش ضایع و حبط خواهد شد.

 بایدها و نبایدها

وجود روحیه کمال گرایی در یکی از زوجین، سبب می شود تا بایدها و نبایدهایی را برای زندگی در ذهنش ترسیم کند و تخلف از آن ها را به معنای ناکامی و عدم خوشبختی در زندگی تصور نماید. مثلا مرد به همسرش می گوید: بیا به گردش برویم. زن که موقعیت مناسبی نداشته مخالفت می کند. پس از چند دقیقه و رفع شدن مشکل، زن هر چه تقاضای رفتن به گردش را می کند-با آن که هنوز زمان باقی است و از از آن زمان هنوز دقایقی سپری نشده است- مرد قبول نمی کند. زیرا مرد معتقد است که «هر وقت که من گفتم، شما باید موافقت کنی».
انسان نباید خود را محور جهان پیرامون تصور کند، بلکه باید حالات و شرایط دیگران را نیز در زندگی درک نموده و به سلائق دیگران احترام بگذارد.

تفکر صفر و یکی

در این تفکر که به تفکر سیاه و سفیدی نیز معروف است، فرد معتقد است که یا حد مطلوبیت چیزی باید کامل باشد و یا این که اصلا مطلوب نیست. مثلا یا باید عشق و علاقه بین زوجین صد در صد باشد و یا آنکه جدایی حاکم شود. یا باید به هم توجه کامل کنند و یا این که بی توجه باشند.
همیشه این امکان وجود ندارد که همه چیز به طور کامل و بی نقص نصیب انسان شود. گاهی ممکن است همسر انسان حالش خوب نبوده و به انسان توجه کافی نکند، گاه ممکن است انسان به مراسمی دیر رسیده و فقط بتواند از بقیه مراسم استفاده کند. باید انسان محدودیت های خود و اطرافیان را بپذیرد و گاهی به مقداری از سرنوشت که نصیبش شده، اکتفا کند.
آب دریا را اگر نتوان کشید     هم به قدر تشنگی باید چشید