آموزش تفکر انتقادی به دانش آموزان

برای تقویت تفکر خلاق، تحمل نظرات مخالف را به کودکان بیاموزید.
 

چکیده: یکی از مؤلفه های اساسی خلاقیت، مجهز بودن به تفکر انتقادی است. بهترین سن برای آموختن این مهارت، دوران مدرسه است. در این مقاله راهکارهایی را به معلمان و مربیان آموزشی ارائه می دهیم تا با کمک آن ها بتوانند تفکر انتقادی را به دانش آموزان خود آموزش دهند. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1077 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

اگر می خواهید به دانش آموزان خود تفکر انتقادی را بیاموزید، فرصت بارش فکری و تحلیل مسائل را برای آن ها فراهم کنید.  بحث های کلاسی از بهترین روش ها برای تشویق و ترغیب دانش آموزان برای داشتن ذهن هایی باز و خلاق است. به دانش آموزان خود بیاموزید که تا می توانند از کلمه "چرا" استفاده کنند. همچنین یکی از بخش های مهم تفکر نقاد شناسایی منابع اطلاعاتی مفید و غیر مفید است.
 

الف. کلاس را با با پرسیدن یک سؤال باز پاسخ شروع کنید. پرسش های باز پاسخ سؤالاتی هستند که بیش از یک پاسخ دارند. به دانش آموزان خود تأکید کنید که این سؤال، پاسخ درست و غلط ندارد. اجازه دهید دانش آموزان بدانند که این پرسیدن ها فقط فرصت هایی را برای آموختن فراهم می کنند و تنها ممکن است برخی پاسخ ها از برخی دیگر بهتر باشد. این کار به دانش آموزان اجازه می دهد که نقادانه و خلاقانه و بدون ترس از هر گونه اشتباه، فکر کنند. اگر پاسخ دانش آموزی خیلی پرت بود، باز هم با اشتیاق کامل پاسخش را شنیده و او را تشویق کنید تا پاسخ دیگری نیز ارئه دهد.
به عنوان مثال، از دانش آموزان خود چنین سؤال باز پاسخی را بپرسید: "به نظرتان با چه روش هایی می توان دانش آموزان را به بازیافت زباله ها در مدرسه تشویق کرد؟"
پاسخ دانش آموزان هر چه باشد باید آن ها را تشوق کنید.

ب. به دانش آموزان فرصت فکر کردن بدهید. تفکر سطحی غالبا در نتیجه عجله کردن در ارائه پاسخ اتفاق می افتد. وقتی در کلاس درس سؤالی را مطرح می کنید چند دقیقه ای به دانش آموزان فرصت دهید تا در مورد موضوع ارائه شده فکر کنند. برای اینکه بهترین نتیجه را بگیرید از دانش آموزان بخواهید همگی آرام و بی سر و صدا نشسته، قلم و کاغذی در دست گرفته و هر چه به ذهنشان می رسد را یادداشت کنند.
سعی کنید قبل از شروع درس، تمرینی برای افزایش و تقویت خلاقیت بچه ها ارائه دهید. مثلاً از آن ها بخواهید 5 موردِ استفاده از کفش، به جز پوشیدن، را ذکر کنند.

ج. مزایای دو پاسخ و نظرِ کاملاً متضاد را لیست کنید. به دانش آموزان بیاموزید که اینچنین نیست که الزاماً و همیشه یک پاسخ "درست" باشد و یکی "اشتباه". برای این هدف تلاش کنید تا مزایا و خوبی های پاسخ های کاملاً متضاد را ذکر کنید. روی تخته وایت برد جدولی کشیده و برای هر کدام از دو پاسخِ متضاد، ستونی را اختصاص دهید. از دانش آموزان بخواهید که در مورد مزایا و خوبی های هر کدام از پاسخ ها نظر داده و سپس گفته های آن ها را زیر هر ستون یادداشت کنید.
 

الف. از دانش آموزان بخواهید الگوها و ارتباطات را بیابند. دانش آموزان را تشویق کنید تا میان آنچه در کتاب هایشان می خوانند و دنیای واقعی، پیوند برقرار کنند. این کار به دانش آموزان کمک می کند تا میان درس هایی که می خوانند و مفاهیم بزرگتر و عمیق تر ارتباطاتی را بیابند و در نتیجه از مفاهیم موجود در کتاب های درسی شان در زندگی واقعی بهره ببرند. وقتی مطلبی را به دانش آموزان می آموزید، از آن ها بخواهید موضوعات و یا اشیاء مرتبط با مطلب ذکر شده را بیان کنند.
مثلاً فرض کنید در درس هندسه در حال آموزش یکی از شکل های هندسی به دانش آموزان هستید، پس از اینکه آن ها شکل مورد نظر را آموختند می توانید از آن ها بپرسید: "آیا تا به حال ساختمانی شبیه این شکل دیده اید؟"
 
ب. به دانش آموزان تصویری مبهم نشان دهید و از آن ها بخواهید حدس خود را در مورد آن بیان کنند. برای این کار باید تصویری را به دانش آموزان نشان دهید که تا حدودی مبهم است و لازم است آن ها با تفکر خلاق حدس بزنند در تصویر چه چیزی در حال رخ دادن است.
 

الف. تفاوت میان نظرات و اطلاعات حقیقی (درست) را به دانش آموزان بیاموزید. به دانش آموزان آموزش دهید که هر ادعایی که آن ها می کنند تا وقتی شواهدی برایش ارائه نشده فقط یک فرضیه و نظر است. این شواهد ممکن است آزمایشاتی باشد که دانش آموز خودش انجام می دهد و یا اطلاعاتی باشد که متخصصان آن رشته منتشر کرده اند. در بحث های کلاسی و همچنین در طول انجام پروژه ها همیشه به دانش آموزان خود خاطر نشان کنید که برای اثبات ادعاهایشان دنبال اطلاعات قابل اطمینان باشند.
برای مثال، اگر یک دانش آموز گفت که کتابخانه های سطح شهر خیلی کم هستند، از او بخواهید برای اثبات این ادعا به سراغ منابع معتبر رفته و تعداد دقیق کتابخانه ها را به دست آورد.

ب. به دانش آموزان یاد دهید که در مقابل نظرات مخالف گشاده رو باشند. ممکن است دانش آموزان شما نیز مانند بیشتر افراد، بر اطلاعاتی تمرکز کنند که موافق نظرتشان باشد و نسبت به نظرات منتقد و مخالف بی توجه باشند. به جای این شیوه، دانش آموزان را تشویق کنید تا به هر دو طرف یک بحث توجه نموده و در مقابل نظرات مخالف، مقاومتی از خود نشان نداده و با گشاده رویی از آن ها استقبال کنند. این شیوه و روش به آن ها این امکان را می دهد تا قبل از تصمیم گیری در مورد طرفداری از یک نظریه، تمام نظرات را به خوبی بشنوند.
 
ج. دانش آموزان را تشویق کنید تا منابع اطلاعاتی خود را زیر سؤال ببرند. لازم است دانش آموزان بیاموزند تا در مورد منابع اطلاعاتی خود با عمق بیشتری تفکر و تحقیق کنند. این روش به آن ها کمک می کند تا به هر گونه نظر مخالف و هر نوع تفکر انتقادی در مورد منبع اطلاعاتی خود پی ببرند.
مثلاً فرض کنید دانش آموزان در حال بررسی نظر یک جناح سیاسی در مورد یک موضوع هستند. از دانش آموزان بخواهید نظریات مختلف کلیه ی متخصصان این حوزه را مطالعه کنند. در این صورت قادر خواهند بود با فکری باز و مستدل درباره آن موضوع اظهار نظر کنند.