دستیابی به آرامش روانی در خانواده (بخش دوم)

احساس نشاط و شادابی علاوه بر اینکه انرژی حرکت به سمت هدف را به انسان می دهد از بروز احساس پوچی، احساس منفی مثل افسردگی و اضطراب، ترس، خشم، نفرت، و غم را از بین می برد.
 

نگرش[7] عبارت است از یک روش نسبتا ثابت در فکر، احساس، و رفتار نسبت به افراد، گروه ها، و موضوع های اجتماعی و هرگونه حادثه ای در محیط فرد.[8] محققان مؤلفه های نگرش را ابعاد شناختی، عاطفی ورفتاری در نظر می گیرند. مؤلفه های عاطفی به هیجان های منفی یا مثبت و مؤلفه های رفتاری به نحوه خاصی از کنش فرد و مؤلفه شناختی به فکر و تفسیر های خاص اشاره دارد[9] منظور از نگرش مثبت در این بحث روش نسبتا ثابت در فکر، احساس و رفتار نسبت به افراد، گروه ها، و موضوع های اجتماعی و هر حادثه ای در محیط فرد با رویکرد خوش بینانه و مثبت است. داشتن نگرش مثبت یکی از پیش فرض های اساسی دین اسلام است که از خلقت نیکوی تمام اشیاء گرفته(تکوین)[10] تا حُسن ظن نسبت به افراد در روابط، بیان احکام بر اساس حلال بودن و پاک بودن(تشریع)[11] به صورت فراگستر همه ی بخش های سر زمین وجود را در بر می گیرد.

برخی از مصداق های بارز نگرش مثبت عبارتند از خوش بینی، افکار مثبت، نشاط و شادابی در اینجا به تأثیر آن ها بر بهداشت روانی اشاره می شود:
خوش بینی یا حٌسن ظن، یک نوع نگرش مثبت است که در سراسر حیطه های مهم زندگی و در هنگام مواجه شدن با مشکلات انسان منتظر پیامد خوشایند است. به عبارت دیگر خوش بینی انتظار تعمیم یافته ای است که فرد خوش بین منتظر نتایج مثبت است که رخ خواهد داد.[12]

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ»[13]اى کسانى که ایمان آورده اید! از بسیارى از گمان ها بپرهیزید، چرا که بعضى از گمان ها گناه است «لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْراً»[14]؛ چرا مؤمنین و مؤمنات وقتى تهمت ها را مى شنوند به یکدیگر حسن ظن نمى ورزند. علامه طباطبایی می فرماید: مراد از ظنى که در این آیه، مسلمین مامور به اجتناب از آن شده اند، ظن سوء است و گرنه ظن خیر (حسن ظن) بسیار خوب است و به آن سفارش هم شده است. و مراد این است که اگر در باره کسى ظن بدى به دلت وارد شد آن را نپذیر و به آن ترتیب اثر مده[15].
 

امام علی(ع) در باره حسن نظر می فرماید حسن ظن مایه آرامش دل وسلامت ایمان است[16]

حسن ظن باعث کاهش اندوه ورهایی از گناه است.[17] گفتنی است اگر بدگمانی بر روابط حاکم باشد، شخص به طور دائم احساس خطر وعدم امنیت می کند و این امر بهداشت روانی او را به خطر می اندازد.[18]

حضرت علی (ع) می فرماید کسی که نسبت به مردم خوش گمان باشد محبت آن ها را به سوی خود جلب می کند[19]. شخص خوش گمان از آنجا که اعمال دیگران را خوب و زیبا می بیند به آن ها نزدیک می شود و با ابراز عواطف مثبت به دیگران محبت آنان را جلب می کند.[20]
 

أ.ممکن است نفس بدگمانی که در شخص پیدا می شود موجب گناه شود از طرف دیگر گناه، علاوه بر اینکه آثار اخروی مانند عقاب دارد موجب پیدایش ;اضطراب و تنش در افراد ظنین است. لذا به مؤمنین دستور می دهد (دستور ارشادی) که از بدگمانی بپرهیزید.

ب. در سوره حجرات دستور می دهد که از سوء ظن پرهیز کنید و در آیه دوازده سور نور دستور می دهد زنان ومردان مؤمن حتی در موارد که اتهامی را علیه کسی می شنود حسن ظن داشته باشد. این پیام را به انسان گوشزد می کند مؤمن باید نسبت به افراد خوشبین باشد.

ج. وقتی خوش بینی و حسن ظن جایش را به سوء ظن بدهد مهمترین سرمایه اجتماعی یعنی اعتماد از بین می رود. وقتی اعتماد نباشد هیچ کسی احساس آرامش اجتماعی و روانی نخواهد داشت.
 

- سلامت ایمان خواسته ای مطلوب هر مؤمن است بطوری آرزوی هر مؤمن است که با ایمان سالم از دنیا برود. طبق حدیث امام علی (ع) حسن ظن است که سبب سلامت ایمان می گردد.
- حسن ظن سبب آسایش دل و کاهش غم و اندوه است.
- حسن ظن سبب افزایش سرمایه اجتماعی از قبیل افزایش محبت و مودت نسبت به یک دیگر است.

با توجه به اینکه افکار مثبت، مصداقی از مصادیق نگرش مثبت است. در اینجا به آثار روانی افکار مثبت اشاره می شود. افکار مثبت نسبت به خود، نسبت به دیگران، نسبت به خدا، تأثیر شگرفی در آرامش روانی فرد دارد. تحقیق نشان می دهد که حتی افزایش موقتی اعتماد به نفس، اضطراب ناشی از موقعیت استرس زا را کاهش می دهد.[21] بنابر این توجه به جنبه های مثبت زندگی یکی از راه های کسب آرامش در قرآن عنوان شده است به طوری که در آیات متعدد به آنها اشاره می کند به طور مثال مسلمانان به یاد آوری نعمت های الهی سفارش می شوند[22] از طرف دیگر یاد آوری نعمت های الهی را به عنوان وسیله ای جهت رسیدن به رستگاری می داند[23]. کسی که دریابد به رستگاری می رسد و احساس آرامش روانی را تجربه خواهد کرد.
 

احساس شادابی ترکیبی از نشاط، هماهنگی و راحتی است؛ به عبارت دیگر کسی که شاداب است داری سه ویژگی است: 1) احساس خوشایندی جاری شدن انرژی درتمام بدن برخوردار است. 2) احساس آرامی از انسجام و یگانگی با هستی. 3) داری ذهن باز است[24]. احساس نشاط وشادابی می توان از طریق معنی بخشی به زندگی و رضایت از زندگی در پرتو ایمان تقویت کرد.

احساس نشاط و شادابی علاوه بر اینکه انرژی حرکت به سمت هدف را به انسان می دهد از بروز احساس پوچی، احساس منفی مثل افسردگی و اضطراب، ترس، خشم، نفرت، و غم را از بین می برد. بدین جهت روان شناسان معتقدند که رویدادهای شادی آور آثار خوشایند را شامل می شوند مانند موفقیت در یک کار، جلب احترام، مورد محبت و لطف قرار گرفتن، تجربه کردن احساس های لذت بخش. روشن است که احساس خوشایند توان نسان را در مقابل گرفتاری ها و مشکلات و حوادث غیر مترقبه زندگی افزایش می دهد به عبارت دیگر آثار شادی احساس علاقه و معاشرتی بودن، کمک به تعامل اجتماعی بهتر، خوشبینی و احساس مثبت کردن را افزایش می دهد و تجربیات زندگی ناکامی، ناامیدی، و عاطفه منفی را متعادل می سازد. احساس شادی کمک می کند که حتی در مقابل وقایع ناراحت کننده سلامت روانی خود را حفظ کنیم. و راهی برای خنثی کردن تأثیرات غم انگیز هیجان های ناخوشایند زندگی است.[25] بنابراین همیشه عوامل به وجود آورنده احساس نشاط و شادابی برای رسیدن به آرامش وجود دارد.

ادامه دارد...

منبع: پژوشکده باقرالعلوم (علیه السلام)