الف) تعجب و شگفتی او
او در شرایطی است که همه چیز برای او زیبا، شگفت انگیز و جالب جلوه می کند. به گفته ی دانشمندی، همه چیز برای او عجیب است: آسمان پر ستاره، وحدت و انس زن و شوهر، دعوای پدر و مادر، زیبایی های زندگی و...او در وضع و حالتی است که گویی گلها را زیباتر می بیند. از رنگ ها به طور شفاف تری سردر می آورد و ترکیب رنگ ها برای او لذت بخش و جالب است. در صورت و چهره کسی خیره می شود، گویی او را زیباتر و با رونق تر از قبل می بیند. گاهی روبان سر دختری ممکن است دل او را بلرزاند و زمانی حرکت های قهرمانی، تهورآمیز و ظریف پسری ممکن است احساسات دختری را به جنبش درآورد.
چه بسیار اشیا و اموری که از نظر هنری، زیبایی خاصی ندارند مثل پاره ای از اعضای بدن، اما همان قسمت ها به نظر نوجوان جاذب و سحرآمیز می آیند. به گفته ی شهید مطهری (ره) همان اعضا، وسیله ای برای تحقق خواست آفرینش در تداوم نسل می گردند. (مثل دستگاه تناسلی، ستبری سینه و بازو، باسن، پستان و...)
در کل، باید گفت میزان شگفتی نوجوان زیاد است تا حدی که همه ی پدیده ها برای او حیرت آفرین اند و او دوست دارد از کنه امور سردرآورد (البته اگر این تعجب جهت یابد، به کشف و ابداع منجر خواهد شد و با زمینه ساز رشد معنویت او می شود).
ب) در هیجانات
عواطف در نوجوان رقیق شده و به هیجان و شور تبدیل می گردد. در این رابطه دکتر هارلوک می گوید: «حالات هیجانی در نوجوان پنج ویژگی دارد: شدت، نداشتن کنترل، افسردگی، خلق متغیر و عدم ثبات یا تغییر ناگهانی، آن چنان که به سادگی از غم به شادی و از شادی به غم سیر می کند».متأسفانه بسیاری از آنان در شرایطی از هیجان قرار می گیرند که دچار ناامنی و پریشانی های نسبتا شدیدی می شوند. و این امر در دختران به علت شروع قاعدگی نسبتا جدی تر است. اینان در مقابل وقوع قاعدگی احساساتی بین ضربه ی ناگهانی تا شادی فراوان از خود نشان می دهند. ضربه ی ناگهانی معمولا در صورتی روی می دهد که دختر از مورد قاعدگی خود، کاملا بی خبر باشد.
ج) نوسان عاطفی
در دوران بلوغ و شکوفایی آن، نوسان عاطفی شدید است. گاهی احساسات نوجوان ظریف است و زمانی خشم. گاهی دچار غرور از قدرت زیبایی است و زمانی دچار احساس کمتری و حقارت. گاهی خود را برترین و زیباترین می داند و زمانی از عیان شدن وضع چهره و قامت خود در نزد دیگران احساس شرم دارد!نوجوان به هنگامی که تنها در برابر آینه ای قرار گیرد راجع به خود احساس غلو دارند ولی وقتی در میان جمع و گروه قرار گرفتند، احساس کوچکی می کنند. گاهی برای زندگی، زیبایی و شأنی قائل است و زمانی آن را پوچ و پست می شناسند. گاهی دارای غرور و احساس عظمت هستند و زمانی دارای احساس مظلومیت و در کل وضع و شرایط ثابتی از نظر عاطفی در آنان دیده نمی شود.
د) دیگر جنبه های عاطفی
شرح همه ی آن چه که در این مرحله در خور ذکر است بحث ما را به درازا می کشاند و ما ناگزیر به رعایت اختصاریم و باید به بیان برخی از آن موارد بسنده کنیم از جمله:- دوران بلوغ را دوران اضطراب ها، دلهره و گاهی توأم با اختلالات روانی می شناسیم.
- نوجوانان گاهی به علل عاطفی دچار بیماری های شدید عاطفی می شوند مثل بیماری مالیخولیا به علت از دست دادن یک دوست و یا بی وفایی او.
- عقب افتادگی قاعدگی، ممکن است آنها را دچار اضطراب سازد.
- در مواردی با مواجه شدن دختری با قاعدگی ممکن است حالت انکار به او دست دهد.
- گاهی وسوسه ی توانایی روابط جنسی در او پدید آمده و به دنبال برقراری روابط می رود.
- زمانی او دچار توهم است و غوطه ور در دنیای ناآشنا و پر از اوهام.
- گاهی خواب های شیرین و شهوانی، او را حتی در کلاس درس به رؤیا فرو می برد.
- علاقه به مادیات و گاهی هم بی علاقگی به آن تضادهایی را در او به وجود می آورد.
- زمانی به علت داشتن لکه ای در صورت دچار عقده حقارت است و زمانی به دلیل وجود همان لکه، دارای احساس برازندگی است.
- حالت خلوت طلبی در پسران و دختران و سرگرمی شان به امور ممنوعه، از دیگر حالات آنهاست.
- زمانی ممکن است احساس بدبختی و محرومیت کند؛ چرا از لذائذ مورد نظر دور است.
- از این که او را بچه بدانند ناراحت است، در حالی که گاهی هوس رجعت به کودکی دارد.
- گاهی غرق در شادی و زمانی صوفی منش است و زاهد صفت. گویی در عالم خلسه است
- برخی از نوجوانان، از احساس بزرگ شدن ترس دارند بدان دلیل که در صورت تحقق آن باید پذیرای مسئولیت شوند در صورتی که در درون نسبت به این امر احساس ناتوانی می کنند.
- زمانی دختری از پیدایش نخستین علائم زنانگی خود، ممکن است دچار ترس و نگرانی شود. به ویژه آنان که در خانواده ی آشفته و نابه سامانی رشد کرده باشند و یا ولی؟؟ نداشته باشند.
- و بالاخره اوج این احساسات که رنگ و هوای جنسی دارد. از سنین ۱۹-۱۳ سالگی ممکن است تداوم یابد.
- همراهی والدین و مربیان با نوبالغان پذیرش آنان در میان جمع و شاد کردن روحیه و محیطشان، باید در برنامه ی والدین و مربیان باشد وگرنه عوارضی بر ایشان پدید می آید که ممکن است خطر آفرین باشد.
نویسنده: علی قائمی امیری
منبع: کتاب «دنیای بلوغ»
