عدة طلاق در نکاح دائم

عده طلاق سه «طهر» است.
 

 برای اینکه زن موظف به نگاهداری عده شود، باید این دو شرط وجود داشته باشد:

 
تعیین سن یأس از این جهت نیز ضرورت دارد که، به موجب قانونی مدنی، هرگاه زنی به این سن نرسد و به دلایلی غیر از کهولت عادت زنانگی نبیند، باید عده نگاه دارد.
 
قانون مدنی درباره سن یأس حکمی ندارد. در فقه نیز اختلاف است:
بعضی پنجاه سالگی و بعض دیگر 60 سالگی را تعیین کرده اند و گروهی نیز، به استناد اخباری که در این باب رسیده است، برای زنان قریش 60 سالگی و برای سایرین ۵۰ سالگی را قرار داده اند.
 
تبعیض اخیر در حقوق کنونی امکان ندارد و به نظر می رسد که نتوان به طور قاطع سنی را برای یأس معین کرد. با توجه به وضع غالب زنان، باید آن را حدود پنجاه سالگی شمرد. بنابراین، اگر زنی در سن 48 سالگی عادت زنانگی نبیند، نمی توان ادعا کرد که به اقتضای سن عادت نمی شود و باید عده نگاه دارد. همچنین اگر زنی در سن ۵۱ سالگی عادت ببیند نباید او را یائسه دانست و از نگاه داشتن عده معاف کرد.
 

ولی، از نظر اثبات یائسگی، می توان گفت زنی که به پنجاه سالگی رسیده به حکم ظاهر یائسه است و خلاف آن باید ثابت شود و برعکس، زنی که ادعا دارد پیش از این سن به مرحله یائسگی رسیده است، باید دلیل بدهد.
 
برای تشخیص اینکه زن باید عده نگاه دارد یا از آن معاف است باید وضع او را در زمان طلاق در نظر داشت: اگر در این زمان یائسه باشد، عده ندارد وگرنه تابع قواعد حاکم بر زنانی است که عادت زنانگی می بینند.
 
اگر در خلال عدة زنی یائسه شود، باید به جای هر طهری که از عده باقی مانده است یک ماه عده نگاه دارد (مستفاد از ماده ۱۱5۱ ق.م.)
 
بنابراین، هرگاه زنی بعد از طلاق یک بار عادت ببیند و پس از آن یائسه شود باید دو ماه دیگر (که به طور معمول دو طهر است) عده نگاه دارد و اگر بعد از طلاق و پیش از عادت شدن به حد یأس برسد عدة او سه ماه است، چون بنا به فرض هیچ طهری را به پایان نرسانده است. به همین قیاس اگر بعد از دو بار عادت شدن زن یائسه شود، یک ماه عده را کامل می کند.
 

به موجب ماده ۱۱۵۱ ق.م.، عده طلاق سه «طهر» است: یعنی زن بایستی از تاریخ وقوع طلاق سه بار دوران پاکیزگی بعد از عادت را به پایان برساند. این محاسبه دشوار نیست و تنها این سئوال مطرح است که، آیا طهری که طلاق در آن واقع می شود یکی از سه طهر است یا این طهر ناقص را نباید به حساب آورد؟
 
برای روشن شدن موضوع، فرض کنیم دوران پاکیزگی زنی به طور معمول بیست روز است و پس از گذشتن پانزده روز طلاق واقع می شود. در این فرض، آیا بعد از پایان طهر (پنج روز) زن یکی از سه طهر را به پایان رسانده است بی این مدت ناقص به حساب نمی آید و زن باید سه طهر کامل بعد از عادت آینده عده نگه دارد؟
 
پاسخ این پرسش را فقها چنین داده اند که، طهر نخست نیز در این محاسبه منظور می شود، هرچند که لحظه ای از آن باقی مانده باشد. بنابراین، با آغاز سومین عادت زنانگی عده نیز پایان می پذیرد. زیرا شروع هر عادت نشانه گذشتن مدت طهر پیش از آنست. نویسندگان حقوق مدنی نیز از این نظر پیروی کرده اند. و از ظاهر ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی نیز جز این بر نمی آید، چون بر کوتاه ترین مدت پاکیزگی نیز طهر گفته می شود.
 
ولی، هرگاه صیغه طلاق در آخرین لحظه های طهر غیر مواقعه گفته شود، به گونه ای که منتهی به عادت شود، زن باید پس از این عادت سه طهر عده نگاهدارد.
 

نویسنده: ناصر کاتوزیان

 
منبع: کتاب «قانون مدنی خانواده»