سبک تربیت مقتدرانه، بهترین شیوه برای تربیت فرزندان است.

والدین مقتدر و شیوه تربیتی مقتدرانه

منظور از خانواده مقتدر، خانوده ای است که کودک را به شیوه ای که در نظر او اطمینان بخش و قاطع است، آزاد می گذارند. در چنین خانواده ای فرزند به استقلال و آزادی فکری تشویق می شود، در حالی که نوعی محدودیت و کنترل از سوی والدین نیز بر او اعمال می گردد. در این خانواده اظهار نظر، صحبت با کودک و ارتباط کلامی وسیعی در تبادل کودک - والدین وجود دارد. گرمی و صمیمیت، اساس برقراری ارتباط است و به شیوهای منطقی و عقلانی اظهار می شود.

تناسب در تربیت

از ویژگی های این شیوه تربیتی این است که هر یک از اعضای خانواده به تناسب امکان و توان خود، در تعیین و انتخاب اهداف و تلاش برای دست یابی به آنها شرکت دارند. اعضای خانواده مقتدر با هم دیگر همکاری صمیمانه و جدی دارند. وقتی عده ای در انتخاب هدف ها مشارکت داشته باشند و هدف ها را با توجه به مصالح خانواده تعیین کنند، با اشتیاق و قدرت بیشتری در تحقق آنها تلاش می کنند.

یکی دیگر از ویژگی های خانواده مقتدر، انضباط همراه با رفتار خودمختارانه است. والدین هرگاه کودک را از چیزی منع کنند یا از وی انتظاری خاص داشته باشند، مسأله را برای او به خوبی تبیین کرده، دلیل آن را ارائه می دهند. در این حال، اگر فرزندان در کارهای خود کوتاهی کنند یا برخلاف آنچه که از سوی خانواده تعیین شده، عملی انجام دهند، تمام اعضای خانواده در تعیین مجازات او شرکت می کنند. برای تعیین مجازات به مقرراتی استناد می شود که افراد از قبل در این باره وضع کرده اند و حال، وقت آن رسیده که آن مقررت به کار گرفته شود.

برای جلوگیری از ارتکاب رفتارهای نابهنجار و نادرست از سوی فرزندان، والدین در هر مورد می کوشند که فرزندان را متوجه آثار اعمال خود سازند و به آنها کمک کنند که خودشان اعمال خویش را اداره نمایند. بنابراین برای اجرای انضباط در خانه و اجتماعی خودکنترلی، جانشین دیگر کنترلی می شود.

آموزش روش زندگی کردن

ویژگی مهم تربیت مقتدرانه، روش زندگی است. روش زندگی این خانواده، بر اساس مشورت و پیروی از مبنای عقلی و مصلحت اندیشی انتخاب می شود. بر شیوه تربیتی والدین مقتدر، نه محدودیت مطلق سایه افکنده و به این شیوه دچار معضل آزادی مطلق است؛ بلکه معیار رابطه والد - فرزند آزادی نسبی و متعادل و هم چنین انضباط هدایت شده ای خواهد بود که فرصت کافی برای اظهار نظر به بچه ها می دهد تا مشکلات و خواسته های خود را با والدینشان در میان گذارند. در چنین فضایی، فرزندان می توانند آزادانه عقیده خود را بیان کنند و هنرها و مهارتهای بالقوه خویش را بروز دهند و در نتیجه از امنیت روانی کافی برخوردار شوند.

به طور خلاصه می توان اساس آموزش و پرورش در خانواده های مقتدر را به ترتیب زیر بیان کرد:

تمام افراد خانواده محترم هستند؛
اعضای خانواده، صلاحیت اظهار نظر درباره مسائل و مشکلات مربوط به خود را دارند؛
همه افراد خانواده حق دارند در تصمیماتی که درباره آنان یا کارشان گرفته می شود، دخالت کنند و در عین حال مسؤولیت دارند که در تصمیم گیری ها و انجام وظایف، عاقلانه، مطابق با مصالح خانواده و طبق قوانین پذیرفته شده عمل کنند؛
روش عقلایی در تمامی جنبه ها و شؤون زندگی این خانواده دیده می شود؛
اساس این نوع زندگی بر همکاری و همیاری است.

آثار شیوه تربیت مقتدرانه بر تربیت فرزندان

این شیوه تربیتی، آثار مثبت فراوانی بر تربیت فرزندان دارد که به بعضی از مهم ترین آنها اشاره می شود:

به دلیل احترامی که والدین مقتدر به کودک خود می گذارند، روحیه استقلال و اعتماد به نفس را در او تقویت و به رشد سالم شخصیت وی کمک می کنند. این امر، محبوبیت کودک را در میان همسالان خود به دنبال دارد و به تدریج، استعداد او را در پذیرش و ایفای نقش رهبری و مدیریت شکوفا خواهد ساخت.

بر اساس بررسی های روان شناسان اجتماعی، افرادی که در دوران کودکی از آزادی معتدلی برخوردار بوده و به آنها احترام گذاشته شده است، در بزرگسالی دشمن ظلم و ظالم و مخالف نانوایی ها بوده اند و به اصلاحات بزرگ اجتماعی توفیق یافته اند؛ جنبه های اشراق و آفرینندگی در آنان نیرومند بوده و از دنیا و عمر خود لذت بیشتری برده اند.

وقتی فرزندان بتوانند با والدین و دیگر اعضای خانواده خود، در یک فضای عاطفی متعادل زندگی کنند، در مدرسه و دیگر مکانه ای آموزشی و غیر آموزشی نیز خواهند توانست با معلم و مسؤولان مدرسه، همکلاسی ها و دیگر افراد، ارتباط عاطفی و اجتماعی صحیحی برقرار کنند. آنان می توانند با دوستان و همسالان خود همکاری و هم فکری داشته باشند، به آنها احترام بگذارند و اختلاف عقایدشان را به راحتی پذیرا شوند و به هیچ وجه در صدد تجاوز و حمله به حریم دیگران نباشند.

در سایه چنین شیوه تربیتی، توانمندی ها و استعدادهای کودکان هدر نمی رود؛ بلکه در جهت و هدفی معین هدایت می شود و والدین می توانند آن نیروهای بالقوه موجود در فرزندان خود را به سمت دست یابی به رشد و کمال مطلوب سوق دهند. این فرزندان خویشتن دار، کارآمد و متکی به خود بار می آیند (بومریند، ۱۹۷۲).

خودداری بچه های والدین مقتدر از اعمال ناشایست، به سبب ترس از والدین یا ترس از تنبیه و سرزنش نیست، بلکه سبب اساسی آن رعایت قوانین و مقررات اجتماعی و سیراخلاقی و احترام به دیگران و التزام عملی به هنجارهای اجتماعی و خانوادگی است.

... ادامه دارد

منبع: تقویت نظام خانواده و آسیب شناسی آن، گروه نویسندگان، صص 307-310، موسسه علمی-پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، سوم، 1388.